کلاه‌ کجا است؟

نویسنده: یوهانس روسلر

ترجمه: مهشید میر معزی

نشر مروارید، چاپ اول ۱۳۹۱

شمارگان ۱۱۰۰ نسخه

۲۱۸ صفحه؛ ۹۰۰۰ تومان



فروشگاه اینترنتی شهر کتاب، این کتاب را تا یک هفته پس از معرفی، با ۱۰% تخفیف ویژه عرضه می‌کند، در صورت تمایل اینجا کلیک کنید.



***



متأسفانه در ایران هر آنچه به طنز و گونه طنز مربوط است، اغلب با کم مهری روبه‌رو شده و در قیاس با دیگرگونه‌ها که از حال و هوای جدی برخوردارند، در نازل‌تر فرض می‌شوند. در بسیاری از مدیوم‌ها چنین شرایطی به روشنی قابل‌رؤیت است از سینما بگیریم تا تئاتر و حتی ادبیات داستانی و شعر.



اما در دیگر کشورهای جهان کمتر شاهد چنین پیش‌فرض‌هایی هستیم که می‌تواند تلقی مخاطب نسبت به کیفیت کار صاحب اثر را پیشاپیش تحت‌الشعاع قرار دهد. باید اعتراف کرد که مخاطب جدی ادبیات داستانی هم گاه اسیر چنین پیش فرض‌های گمراه کننده‌ای می‌شود. همچنین باید تحسین کرد نشر مروارید را که با باز کردن سرفصلی به عنوان داستان طنز در میان مجموعه کتاب‌هایش، به شکستن این ذهنیت‌ها کمک شایانی می‌کند. به خصوص در اینکه وقتی صحبت از طنز می‌شود ذهن‌مان به سراغ ستون‌های طنز روزنامه‌ها نرود.



نویسنده داستان طنز نیز نویسنده‌ای است مثل دیگر نویسندگان؛ همچنان که یوهانس روسلر این چنین بود. نویسنده‌ای که آثارش طرفداران زیادی داشت، زیرا در آن فضای خاص آلمان بین دو جنگ جهانی و یا بعد از جنگ جهانی دوم که فضای دهشت‌باری داشت، آثارش منتشر شده و می‌توانست تأثیراتی را که خشونت بر ذهن مخاطب گذاشته بود تلطیف کند.



یوهانس روسلر به سال ۱۸۹۹ در آلمان متولد شد، نوجوانی‌اش مصادف بود با مشکلات اقتصادی کشوری که بعد از شکست در جنگ جهانی اول به دنبال احیای قدرت و اعتبار از دست رفته‌ی خود در اروپا بود و جوانی‌اش همزمان شد با ظهور هیتلر در سپهر سیاسی این کشور که با تهییج مردم پله‌های قدرت را با سرعتی باورنکردنی بالا می رفت. او نیز همانند بسیاری از نویسندگان روشنفکر تعلق‌خاطری به این جریان‌ها هیجانی نداشت؛ از همین سبب در تلاش بود به شیوه خودش چشم خواننده را به حقایق راستین زندگی باز کند؛ در دوران قدرت گرفتن رایش سوم داستانهایش مضر تشخیص داده شد و کتاب‌هایش اجازه انتشار نیافتند.

در نوجوانی با سودن شعر فعالیت ادبی خود را آغاز کرد، سپس داستان کوتاه، رمان، نمایش‌نامه و حتی فیلم‏نامه هم نوشت.



تجربیات برگرفته از زندگی شخصی‌اش را غالبا به ساحت داستان می‌آورد؛ «با همان شور و علاقه‌ای که به نویسندگی می‌پرداخت، یک شوهر، پدر و پدرشوهر هم بود. او در رمان‏های طنز متعدد خود (من و همسرم. من و دخترم. من و دامادهایم. من و خانه‏ام) از تجربیاتش در مقام رییس خانواده تعریف می‌کند.» این شانس را داشت که به عنوان نویسنده‌ای پرکار و موفق مورد توجه خیل مخاطبان آثارش باشد و سرانجام در ۱۹۶۶ در مونیخ از دنیا رفت.



«کلاه کجاست؟» دربرگیرنده داستان‌های کوتاه چنین نویسنده‌ای‌ست. نویسنده‌ای آلمانی زبان که با این کتاب به شکلی قابل اعتنا به مخاطب فارسی زبان معرفی می‌شود.



در این کتاب قریب به ۵۰ داستان گنجانده‌شده که اغلب بسیار کوتاه هستند. سبک نوشتاری روسلر مبتنی بر ایجاز است و اغلب داستان‌هایش از مضامینی خانوادگی و اجتماعی برخوردارند. او برشی کوچک از زندگی شخصیت‌های آثارش را پیشروی مخاطب می گذارد؛ شخصیت‌هایی که می‌توانند بازتاب دهنده وجوهی از شخصیت خود نویسنده باشند. به خصوص که از تجربیات شخصی خود در خلق داستان‌های کوتاهش بهره بسیار برده اما درعین‌حال کوشیده آن‌ها را به‌نوعی به روی کاغذ بیاورد که منحصرا وابسته به جامعه آلمان نباشد و درواقع برآیند موقعیت‌های مشترک انسانی جلوه کنند. این ویژگی به ظاهر ساده به‌ظاهر ساده داستان‌های او را به آثاری بدل کرده است که فارغ از زمان و مکان نوشته شدن‌شان در دیگر جغرافیاهای جهانی نیز می‌تواند رخ دهد. به زبان ساده او توفیق خلق آثاری با مخاطب فرا بومی و جهانی را یافته است.



وسلر در این داستان‌ها با ظرافت و طنازی، شخصیت‌هایی را ترسیم کرده که نمونه‌های آن‌ها را در اطراف خود می‌توانیم پیدا کنیم؛ نمونه‌اش آدم‌هایی که انتظارات بی‌پایانی از دیگران دارند، آدمهایی که در ارتباط با دیگران مشکل دارند، آدمهای خودبزرگ بین، کسانی که حاضر نیستند قدمی را برای دیگران بردارند و...

طنز در داستان‌های وسلر برای خنداندن صرف نیست، برخلاف برخی نویسندگان که آن را به داستان خود تحمیل نکرده که قابل حذف یا صرف نظر کردن باشد؛ بلکه به‌دقت و ظرافت در تاروپود داستان تنیده شده و بیش از هر چیز در تعامل موقعیت‌های داستانی و واکنش شخصیت‌ها شکل می‌گیرد. از همین رو بیشتر از این‌که خواننده را به قهقهه بیندازد، همچون حسی مطبوع در بطن داستان جاری‌ست.



کلاه کجاست؟ دربرگیرنده آثار داستانی کوتاهی ست که از بین مجموعه داستان‌های مختلف روسلر در دوره‌های گوناگون فعالیت ادبی او گزیده شده است و در آلمان با عنوان «بهترین داستان‌ها» به چاپ رسیده؛ داستان‌هایی که می‌تواند به خوبی نشان‌دهنده تنوع آثارش و ویژگی های سبک او و در نویسندگی  باشد. داستان‌هایی که علاوه بر برخورداری از طنزی جذاب، از مضامین خانوادگی و اجتماعی برخوردارند و می‌کوشند دست روی نکته‌های ساده‌ای بگذارند که اغلب از چشم ما در طول زندگی پنهان می مانند.



برای تیتر این نوشته کوتاه، از نام یکی از داستان های این کتاب «بدون در زدن وارد شوید» استفاده کردیم که به شکلی غیر مستقیم حکایت کم و کیف داستان های روسلر است، نویسنده ای که بدون در زدن  خواننده را وارد دنیای شخصیت های آثارش می کند!