شرکت‌های لبنی یا با افزایش بیش از 10درصدی قیمت برخی اقلام پرمصرف شیر و ماست کم‌چرب یا کاهش وزن و درصد چربی محصولات خود به استقبال گرانی رفته‌اند. این در حالی است که طی چند هفته اخیر وزارت صنعت و ستاد تنظیم بازار اخبار متناقضی در مورد سرنوشت نرخ شیر و لبنیات منتشر کرده‌اند. ستاد تنظیم بازار مصوب کرده لبنیات 10 درصد گران شود اما وزارت صنعت می‌گوید دولت موافق نیست و مسأله بعد از ماه رمضان پیگیری خواهد شد. همچنین کارخانه‌های لبنی از مخالفت با هرگونه افزایش قیمت شیر و لبنیات به‌دلیل نبود کشش بازار خبر داده و پرداخت یارانه به تولید‌کنندگان شیرتوسط دولت را بهترین راهکار اجرای نرخ مصوب شیرخام قلمداد می‌کنند.

• حرکت چراغ‌خاموش گرانی لبنیات

گزارش همشهری از قیمت خرده فروشی اقلام لبنی پرمصرف(شیرو ماست کم‌چرب و پنیر بسته‌بندی) حاکی است که گرچه اغلب شرکت‌های لبنی به‌دلیل مخالفت صنایع لبنی با گران شدن لبنیات در ازای خرید شیرخام به نرخ مصوب 1440تومانی، این اقلام را با نرخ‌های قبلی عرضه می‌کنند اما برخی برندها حتی برندهای پر فروش قیمت‌های جدیدی که حاکی از گرانی بیش از 10درصدی لبنیات است را روی محصولات خود درج کرده‌اند.

با این روند اخیرا نرخ شیر بطری یک لیتری یک برند معروف که تا چندی پیش 2هزار و 500تومان بود، به 2هزارو 650 تومان و سپس به 2هزارو 800تومان افزایش یافته است. افزایش خزنده نرخ لبنیات در مورد برخی دیگر از انواع شیر و ماست نیز مصداق دارد به‌نحوی که یک کارخانه دیگر تولید شیر نیز افزایش 100تومانی هر بطری یک لیتری شیر کم‌چرب را اعمال کرده و شرکتی دیگر نرخ ماست 2لیتری کم‌چرب خود را 500تومان افزایش داده است.

• کاهش حجم به جای افزایش قیمت

کاهش حجم رویکرد برخی دیگر از کارخانه‌های لبنی در چانه‌زنی برای جبران هزینه تمام‌شده تولید بوده است به‌نحوی که کاهش وزن و افت کیفیت(کاهش درصد چربی، یا سایر ریزمغذی‌های لبنیات) به روشی برای جبران هزینه تمام‌شده تولید و مقاومت مسئولان دولتی در برابر افزایش قیمت‌ها تبدیل شده است.

گرچه شرکت‌های لبنی مانند سایر تولید‌کنندگان صنایع غذایی ملزم به درج مشخصات کالا شامل وزن، میزان مواد تشکیل دهنده، تاریخ تولید و انقضاء و درصد چربی روی بسته بندی محصولات هستند اما به‌دلیل ضعف نظارت دستگاه‌های متولی اکنون وزن برخی فرآورده‌های لبنی کمتر از میزان درج شده روی بسته‌بندی این محصولات بوده و در برخی دیگر که به‌عنوان اقلام پرچرب(ماست، شیر و پنیر) و با قیمت‌های بالاتر به مشتریان عرضه می‌شود، درصد واقعی چربی یا سایر محتویات این محصولات با میزان درج شده روی بسته‌بندی این اقلام انطباق ندارد. این شیوه کار لبنیاتی‌ها ازجمله گلایه‌های مصرف‌کنندگان طی چند سال اخیر بوده چرا که از یک‌سو روزبه‌روز وزن این محصولات در بسته‌بندی‌ها آب رفته و از سوی دیگر ارزش غذایی انواع شیر و لبنیات کم‌چرب و پرچرب کاهش می‌یابد.

• وظیفه ارشادی

افزایش قیمت و کاهش وزن شیر و لبنیات در شرایطی است که دبیر انجمن صنفی صنایع لبنی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ما جایگاه این انجمن در برخورد با این تخلفات را دارای جنبه ارشادی قلمداد و تأکید کرد، متأسفانه انجمن‌ها هیچ ابزار نظارتی برای برخورد با تخلفات ندارند و نظارت این تشکل‌ها بیشتر جنبه ارشادی، تشویق و ترغیب تولید‌کنندگان به رعایت قوانین و مقررات قیمت و کیفیت دارد.

رضا باکری در مورد علت گرانی اخیر شیر و لبنیات در برخی شرکت‌های لبنی افزود: در این زمینه 2گزینه، گرانی لبنیات با ارائه مستندات رشد هزینه تمام‌شده تولید توسط برخی برندها به دستگاه‌های نظارتی و موافقت آنها با این افزایش قیمت یا گرانفروشی و تخلف این برندها مطرح است. هنوز هیچ مصوبه کتبی توسط دولت برای افزایش 10درصدی نرخ لبنیات به صنایع لبنی ابلاغ نشده و آنچه تا‌کنون در این زمینه عنوان شده نظر کارشناسی و مشورتی تولید‌کنندگان شیر و لبنیات در نشست‌های تخصصی ستاد تنظیم بازار بوده و تصمیم‌گیری در این زمینه بر عهده هیأت وزیران است که بنابر اعلام معاون اجرایی رئیس‌جمهوری تا‌کنون هیچ تصمیمی در این زمینه اتخاذ یا ابلاغ نشده است.

وی با تأکید بر اینکه تا‌کنون هیچ پیشنهادی برای افزایش نرخ لبنیات مصوب نشده و انجمن نیز ابلاغی برای گرانی 10درصدی لبنیات به شرکت‌های لبنی نداشته است، افزود: طبق تبصره 2ماده 101درصورتی که تفاوتی بین قیمت عرف بازار(عرضه و تقاضا) و قیمت مصوب به‌دلیل تأکید دولت بر عرضه اقلام کالایی با قیمت کمتر وجود داشته باشد، دولت مکلف به پرداخت مابه‌التفات آن به تولید‌کنندگان است و شیر و لبنیات نیز از این قاعده مستثنی نیست. اکنون میانگین نرخ خرید شیرخام توسط کارخانه‌های لبنی هزار و 200و حداکثر هزار و 250تومان است.

به گفته باکری سازمان حمایت مسئول نظارت بر اجرای صحیح دستورالعمل قیمت‌گذاری مصوب 25مرداد‌ماه سال 89و نه تعیین نرخ مصوب شیر و لبنیات است و درصورتی که مستندات شرکت‌های لبنی با قیمت فروش این محصولات همخوانی داشته باشد، تخلف یا گرانفروشی در تولید و عرضه فرآورده‌های لبنی صورت نگرفته است.

دبیر انجمن صنایع لبنی با اظهار بی‌اطلاعی از نرخ مصوب شیر و لبنیات تأکید کرد، برخی افزایش قیمت‌ها براساس دستورالعمل قیمت‌گذاری و تأیید سازمان حمایت است و برخی دیگر که خارج از این ضوابط قیمت‌ها را افزایش داده‌اند با تشکیل پرونده و برخورد تعزیراتی مواجه می‌شوند. شیر یک لیتری کم مصرف نیز نرخ ثابتی ندارد و در کارخانه‌های متختلف متفاوت است اما بازرسان سازمان حمایت بر کم و کیف قیمت‌گذاری بر مبنای مستندات نظارت می‌کنند.

• استاندارد و بهداشت متولی برخورد با کم فروشی

دبیر انجمن صنایع لبنی کشور با اعلام اینکه کارخانه‌های لبنی دارای پروانه ساخت و استاندارد هستند در این پروانه‌ها، درصد چربی، وزن، ماده خشک و سایر مشخصات دستورالعمل تولید درج شده است بر این اساس دستگاه‌هایی مانند سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت متولی جلوگیری از افت کیفی وسازمان ملی استاندارد، مسئول نظارت بر رعایت وزن و حجم این محصولات بوده و پرونده متخلفین را به تعزیرات یا حتی طبق قوانین در مورد برخی تخلفات مرتبط با بار میکروبی مستقیما به دادستانی ارجاع می‌دهند.

باکری با اعلام اینکه نمی‌توان افزایش هزینه تمام‌شده تولید را با رعایت نکردن مشخصات فیزیکی، شیمیایی و میکروبی کالا جبران کرد و این کار تخلف است، افزود: تنها راه افزایش قیمت ارائه مستندات افزایش هزینه تمام‌شده تولید به سازمان حمایت است.