به گزاش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی روز گذشته، شنبه ۲۹ دی ۹۷ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
حسینعلی قبادی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی در ابتدای این مراسم گفت: بیش از ۳۰ سال است که در محضر استاد واعظ زاده هستم. به لحاظ علمی، ملی و اجتماعی ایشان را یکی از مصداق های دقیق وظایف علمی پژوهشگاه می‌دانم. در دانشگاه‌های ایران چند رشته از خوش اقبالی ویژه ای برخوردار شدند، اگر تاریخ ۹۰ ساله دانشگاهها را ملاحظه کنید، در این میان تاریخ ادبیات فارسی، فلسفه و حوزه مطالعات قرآنی است. دلیل این خوش اقبالی پیوند دقیق علمی میراث سنت مداران ما با دانشگاهها بود. استاد مهدی محقق، مصداق بارز این مسأله است و کمی عقب تر استاد همایی، فروازانفر و امثالهم. واعظ زاده واقعاً یک تاریخ است و می‌توان از این تاریخ بازکاوی کنیم و برای رشته های علوم انسانی درس مدیریتی بگیریم از جمله برای حوزه مطالعات قرآنی. این خوش اقبالی یعنی برخورداری دانشگاه از میراث های سنت ایرانی اسلامی موجب شده این رشته ها در جهان قوی شوند. در رشته فلسفه هم ایران از این مزیت برخورادار بود. این چند رشته با تعامل می توانند حوزه علم را بارورتر کنند. رشته علوم انسانی کمابیش از این مزیت برخوردار بود. در پژوهشگاه هم رشته نیمه دایر مطالعات قرآنی ارتقا یافت و به پژوهشکده مطالعات قرآنی تبدیل شد. این رشته هم راهی جز کشف رمز و راز موفقیت دو رشته دیگر ندارد و باید پیوند خود را با رشته های قرآن پژوهی و دین پژوهی حفظ کند و این جلسه امروز بارزترین مصداق این پیوند است و اعلام نیاز این پژوهشگاه به این مفاخر است.
وی در ادامه افزود: استاد واعظ زاده دو ویژگی دارد: اول اینکه ایشان شخصیتی چندوجهی بودند، بدین معنا که در چندین زمینه صاحب نظر و محقق و صاحب نظر بودند و به فراتر از یک رشته تسلط داشتند، دوم اینکه انصاف علمی داشتند. مشی او مشی اسلام منهای خشونت و اسلام سلم بود که لازمه آن انصاف بود که در تار و پود اندیشه و آثار استاد واعظ زاده می توان مشاهده کرد. او یک الگوی موفق در حوزه علوم انسانی است.
در ادامه این مراسم، آیت الله محمد علی تسخیری در سخنانی اظهار کرد: مرحوم واعظ زاده، متفکری است که در همه علوم اسلامی تقریباً فعالیت کرده و نوشته و ابتکاراتی را ارائه داده است. نمی توانم بگویم او در همه ابتکارات خود موفق بوده و شاید بنده چندبار با او مباحثه داشته و نتیجه ای نگرفته ام، ولی می توانم بگویم ایشان در اکثر ابتکاراتشان موفق بوده اند و شاید چالش هایی که با آن مواجه بوده اند، سبب آن همه ابتکاراتی است که معمول در کارشان بوده است. اگرمروری بر فعالیت های فکری و علمی ایشان داشته باشیم مسأله جامعیت علمی او یا دایره المعارف بودنش برای ما کاملاً واضح می شود.
وی افزود: ایشان درباره فقه، اصول و مذاهب و تاریخ فقها واقعاً ابداع و ابتکار داشتند و مقالاتی در این خصوص دارند. او بحثی درباره سید مرتضی دارند که شاید چهره تقریبی سید مرتضی را نشان دهد. در رابطه با بحث های تقریبی همان کتاب ناصریات را می توان ذکر کرد. بحث های او نشان می دهد واقعاً دارای تفکر دایره المعارفی بودند. همچنین دایره المعارفی درباره لغات و اصطلاحات قران دارند که شاید ۴۰ جلد شود. ایشان متفکری جامع الاطراف بود و هر تحقیقی که از ایشان دیدیم، نشان از ابتکارات اوست.
آیت الله تسخیری تصریح کرد: نکته مهم مرحوم آیت الله واعظ زاده این بود که با چالش‌های زیادی مواجهه داشت. یک بار مقاله ای نوشتند بر خلاف نظرات ۲ مرجع از مراجع قم که حمله هایی به ایشان شد ولی ایشان مستدل به آنها جواب دادند. یکی از هنرهای واعظ زاده این بود که در فضایی مبهم مسأله تقریب را مطرح کردند، بر خلاف امروز که بسیاری از پرسش ها در این خصوص پاسخ داده شده است.
آیت الله واعظ زاده به تمام معنا اهل علم بود
«مهدی محقق» در ادامه این مراسم در سخنانی اظهار کرد: خانواده ما با خانواده مرحوم واعظ زاده بسیار نزدیکی داشت و آنها دو چهره شناخته شده در مشهد بودند. مرحوم واعظ زاده با من در کلاس اول همکلاسی بودند وارتباط ما با مرحوم واعظ زاده زیاد بود. مسأله دیگر مسأله تقریب بود که آیت الله تسخیری پایه گذار آن بودند و مرحوم واعظ زاده هم آن را ادامه دادند و این مسأله تقریب از قدیم الایام مورد توجه دانشمندان بود که تا می توانند اختلاف را کم کنند.
وی افزود: دغدغه ای که آیت الله تسخیری مبدع و آغازگر آن بودند و مرحوم آیت الله واعظ زاده آن را ادامه دادند واقعا با ارزش و قیمت است. ما در جریان کارهای علمی مرحوم واعظ زاده بودیم و او اهل علم به تمام معنا بود و زمانی که می خواستیم دایره المعارف تشیع را پایه گذاری کنیم، از یکی از رساله های واعظ زاده که برای آیت الله بروجردی نوشته بودند، استفاده کردیم. ایشان از نظر علمی خدمات بسیاری داشته اند که از آن در جاهای مختلفی استفاده شده است.
حجت الاسلام رئیسیان، ریاست دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه این مراسم گفت: تقریب یکی از ضرورت‌های جامعه بشری است و همان طور که آیت االله تسخیری اشاره کردند، این بحث منشاء عقلانی دارد که انصافا هم همین طور است و این تقریب، تقریب بین مذاهب نیست و پیروان ادیان الهی اکنون به این نتیجه رسیده اند که با توجه به فضای حاکم فرهنگی بر جهان باید موحدان ادیان ابراهیمی به فکر همراهی و همدلی و تکیه بر مشترکات باشند تا بتوانند فضا را برای زندگی دینداران و متدینان فراهم کنند. اکنون مستحضرید در سطح بین المللی شورای جهانی ادیان ابراهیم تشکیل شده است. از عالم تشیع ما نماینده ای آنجا نداشتیم ولی اکنون یکی از دانشجویان فعال ما که تحصیلاتی در خارج از کشور داشتند با توجه به فعالیت هایی که آنجا داشتند ایشان دعوت کرئند که عضو این شورا به عنوان نماینده تشیع باشند.
وی افزود: این موضوع، نشان دهنده این است که این تقریب مساله عقلانی دارد، وقتی سوره آل عمران را مشاهده می کنیم چند آیه ادامه می یابد. در این آیات در سیاق دعوت به وحدت سخن از معروف و منکر است که دعوت به وحدت امر به مروف و نهی از تفرقه است. تواضع، انصاف، آزاد اندیشی، آزادمنشی و علم وافر و تلاش و پشتکار، شخصیتی از مرحوم واعظ زاده ساخته بود که توانسته هم به دیگران تعامل کند و شخصیتی منصف و معتدل داشته باشد تا بتواند حتی با دشمنش وارد گفتگو و مذاکره شود. به تعبیرعرب ها او یک انسان رسالی بود یعنی برای خودش رسالتی را تعریف کرده و در آن را از هیج تلاشی فرو گذار نبود. این شخصیت تقریبی ایشان به یکباره در او پدید نیامده بود و در محضر آیت الله بروجردی هم جهت با ایشان بود. انتخاب شخصیتی مثل مرجوم شیخ طوسی بای بزرگداشت نشان می دهد که او یک شخصیت تقریبی بوده است. بنابراین انتخاب او کاملا آگاهانه بوده است که تاسیس دانشگاه مذاهب اسلامی و فعالیت های دیگر نشان از دغدغه ایشان در این خصوص است. واقعا بحث تقریب و نشست و تعامل با اندیشمندان اسلامی بسیار می تواند در تعامل در این خصوص و کاهش تنش بین این دولت ها باشد.
همچنین حجت الاسلام مهدوی راد در این مراسم درباره خصوصیات اخلاقی و علمی مرحوم آیت الله واعظی گفت: اولین آشنایی من با شخصیت این بزرگوار از طریق سلسله مقالاتی بود که در نشریه دانشگاه الهیات و معارف اسلامی منتشر شد و من با ایشان آشنا شدم. جامعیت ایشان هم در فقه و هم در کلام، و هم در حدیث و تفسیر همراه با تخصص بود. ایشان آگاهی های بسیار از مجموعه تمدن اسلامی گسترده ای داشتند ومن در جایی گفته ام که نگاه ایشان به دین کاملا نگاه تمدنی بود و گستره آگاهی ایشان بسیار حیرت آور است. ویژگی سوم ایشان،حریت و صراحت او در ابراز عقیده و اظهار نظر بود. او در جلد اول میراث ماندگار اساتید خود را در حوزه های مختلف نام برده اند و از جمله استاد محمد تقی شریعتی و در آنجا به صراحت نوشته اند که من گاهی آرای ابتکاری وی را در تفسیر بر آرای تفسیری مرحوم علامه ترجیح می دادم. نگاه‌های ایشان به معنای واقعی کلمه رها بود از همه وابستگی ها و پیوستگی ها. ایشان فقیه ، روحانی و حوزوی بودند ولی ابدا در قید چنبره های محدودکننده در حوزه اندیشه نبودند. ذهن بسیار قانونمندی داشت و از این جهات به ریشه ها می پرداختند. فکر می کنم در آرای خود بسیار تحت تاثیر شیخ طوسی بوده است.
