این در حالی است که از مدتها پیش تدارک این مانور دیده شده و حدود هفت هزار نفر از نیروهای ارتشهای چین، روسیه، قرقیزستان، تاجیکستان و قزاقستان در آن شرکت خواهند کرد.
این رفتار «تاشکند» بار دیگر نشان از واگرایی دولتمردان ازبک نسبت به پیمانهای منطقهای و تداوم گرایش آنها به همگرایی با غرب و بویژه آمریکا دارد.
اما کارشناسان مسایل منطقه باور دارند که با نزدیک شدن تاریخ خروج قطعی نیروهای ناتو و بویژه نظامیان آمریکایی از افغانستان، ازبکها در مرکز جغرافیایی که دور تا دور آنها را متحدان روسیه احاطه کردهاند، تنها خواهند ماند.
این در حالی است که ازبکستان از زمان استقلال از شوروی سابق، کشمکشهای فراوانی با همسایگان خود داشته و دارد. آنها برای گرفتن دست بالاتر در همین مناقشهها ترجیح دادند تا درهای کشور را به روی غرب باز کرده و از پیمانهای منطقهای عقب بنشینند و بر اساس همین رویکرد، چند سال پیش از «سازمان پیمان امنیت جمعی» که میان مسکو و کشورهای تازه استقلال یافته آسیای مرکزی منعقد شده بود، خارج شد.
البته این خط سیر سیاسی در ازبکستان ثابت نبوده است. به طور مثال میتوان به وقفهای که در سال 2005 در روابط این کشور با غرب بوجود آمد، اشاره کرد. اتفاقی که پیامد آن، «اسلام کریم اف» رئیس جمهور ازبکستان بار دیگر بشدت به پیمانهای روس محور منطقه نزدیک شد.
این رفتارها نشان میدهد تاشکند برای حفظ منافع موردی خود، بیشتر ترجیح داده تا دست نیاز به سوی قدرتهای فرامنطقهای دراز کرده و پای آمریکا و غرب را به منطقه باز کند، اما در مواقعی که با آنها دچار اختلاف منافع شده، بار دیگر به سوی مسکو بازگشته است.
بیگمان تداوم این سیاست میتواند هر دو طرف را از تاشکند برنجاند، به طوری که در زمان نیاز نه غرب و نه روسیه هیچ کدام به کمک ازبکها نیایند. این مسأله از آن جهت مهم است که بر اساس آنچه پیش از این نیز یادآور شدم، تاشکند اختلافهای عمیقی با همسایگان خود از جمله تاجیکستان و قرقیزستان دارد. اختلافهای آنها با تاجیکها شدید و در عرصههای مختلف است.
از ادعاهای اراضی تا تقسیم منابع آبی و مسایل محیط زیستی و... همه امیدوار بودند که در اجلاس اخیر کشورهای عضو شانگهای که در دوشنبه خواهد بود، رئیسان دو کشور با هم ملاقات کرده و به مشکلات عدیده موجود خاتمه دهند. اما این اختلافها چنان عمیق است که به نظر میرسد «اسلام کریم اف» رئیس جمهور ازبکستان حتی برای شرکت در این اجلاس نیز حاضر نیست به تاجیکستان سفر کند و به نمایندگی از وی نخست وزیر این کشور به این اجلاس خواهد رفت. بیش از دو دهه است که این ساز مخالف زدن ازبکها و خلاف جریان آب شنا کردن آنها در منطقه ادامه دارد، اما غرب نشان داده است هرگز برای جمهوریهای جدا شده از شوروی سابق متحد خوبی نبوده و با اندک فرصتی انقلابهای رنگی در آنها به راه خواهد انداخت!
4525437