داعش که طی یک سال گذشته توانسته است مساحت گسترده‌ای از عراق و سوریه را به لحاظ میدانی در کنترل درآورد و گستره وسیع‌تری از این مساحت را از نظر فکری در خاورمیانه به‌دست آورد، امروز یکی از اساسی‌ترین دل‌نگرانی‌های اوباما و دولت آمریکاست و از همین رو هم، جان کری وزیر خارجه آمریکا ناچار می‌شود 24ساعت پرواز هوایی در کشورهای مختلف دنیا از ولز در انگلستان گرفته تا فرانسه و عربستان و عراق و ترکیه و مصر و دیگر نقاط دنیا انجام دهد تا هم‌پیمانی برای واشنگتن در جنگ جدید خود بیابد.

با وجود این تلاش‌ها و به‌رغم آنکه در نشست سران ناتو در انگلستان، کشورهای شرکت‌کننده ائتلافی مرکب از 40عضو را علیه داعش شکل دادند اما تلاش جان کری و قبل از او باراک اوباما برای تعریف استراتژی مشخص در کیفیت برخورد با این گروه تروریستی همچنان نامشخص مانده و در درجه بعد، این ائتلاف 40کشوری هم از آمریکا سردرگم‌تر شده است، به‌طوری که اغلب این کشورها در 2لایه غربی و عربی با دیده تردید به یارگیری‌های واشنگتن می‌نگرند و شماری از آنها حتی ساز مخالف نواخته‌اند و از ورود حتی به حملات هوایی هم خودداری ورزیده‌اند.

• اروپا؛ مردد و نامطمئن

فرانسه پیش از این و در جریان مطرح شدن احتمال حمله آمریکا به سوریه، آمادگی خود را برای مشارکت در حملات هوایی اعلام کرد اما در پی خودداری آمریکا از این حمله، موضع فرانسه در رسانه‌ها زیر سؤال رفت و از همین رو، اکنون مقامات پاریس با درنگ و تأمل بیشتری با مواضع اوباما تعامل می‌کنند و از آن استراتژی تعریف شده‌ای می‌خواهند؛‌ خواسته‌ای که اوباما نتوانسته آن را تاکنون عملی کند. فرانسه صرفا هواپیماهای بی‌سرنشین تجسسی خود را راهی حریم هوایی عراق کرده است. از سوی دیگر فرانسوی‌ها گفته‌اند که می‌خواهند از جزئیات عملیات نظامی علیه داعش باخبر باشند و حاضر نیستند به‌عنوان زیرمجموعه آمریکا فعالیت کنند.

آلمان از زمان پایان جنگ‌جهانی‌دوم تاکنون وارد هیچ جنگی نشده است. آلمان حتی هنگام مقدمه‌سازی‌ آمریکا برای حمله به سوریه، به سردی با این مسئله برخورد کرد و اکنون نیز اعلام کرده که در حملات هوایی به عراق یا سوریه شرکت نخواهد کرد، اما ارتش عراق را به لحاظ تسلیحاتی یا کمک‌های انسان دوستانه تقویت خواهد کرد. انگلیس متحد قدیمی آمریکا همانطور که پیش از این و در زمان مطرح شدن زمزمه حمله نظامی آمریکا به سوریه، از ورود به این جنگ خودداری کرد و پارلمان به دولت دیوید کامرون اجازه مشارکت را نداد، اکنون نیز موضعی نامشخص دارد و باز اعلام کرده که برای ورود به جنگ علیه داعش در عراق و سوریه نیاز به کسب مجوز از پارلمان دارد و حتی تأکید کرده که حمله نظامی به داخل سوریه مسئله را پیچیده‌تر خواهد کرد.

• ترکیه، پاسخ رد صریح

ترکیه در مقام یکی از اعضای ناتو با هرگونه پیوستن به ائتلاف جنگ علیه داعش مخالفت کرده است. ترکیه میزبان پایگاه هوایی آمریکا در انجرلیک است اما بنا به گزارش رویترز، بعید است این پایگاه را برای این جنگ فعال سازد. ترکیه مخالف تضعیف مخالفان سوریه است. افزون براینها، ترکیه نگران افزایش شمار پناهجویان سوریه در داخل خاک خود است؛ مسئله‌ای که حتی اکنون هم بار گرانی بر دوش آنکاراست. نگرانی از بالا گرفتن زمزمه‌ جدایی کردها در گرماگرم این جنگ و گریزها و گردنکشی داعش به کشور عوامل دیگر این مخالفت‌اند.

• اعراب، به‌دنبال نقشه سوریه

نخستین کشور عربی که با این ائتلاف مخالفت کرد اردن بود. اردن در همان روزی که جان کری وزیر خارجه آمریکا در ولز انگلیس نام این کشور را در شمار کشورهای مطرح برای پیوستن به این ائتلاف اعلام کرد، به این اظهارنظر واکنش نشان داد و تأکید کرد که اردن وارد جنگ‌های دیگران نخواهد شد و به نیابت از دیگران نخواهد جنگید؛ موضعی کاملا طبیعی و واقع‌گرایانه که مقام‌های امان با تکیه بر شرایط و اوضاع جاری در کشورهای همسایه یعنی عراق و سوریه و نیز اوضاع داخلی کشورشان آن را اعلام کرده‌اند.

اعلام جنگ اردن علیه داعش قطعا به‌معنای ورود این کشور به فهرست کشورهای آشوب‌زده‌ای نظیر عراق، سوریه و لبنان خواهد بود. خاصه اینکه بدانیم بخش زیادی از اسلامگرایان اردن با داعش ابراز همراهی می‌کنند. لبنان نیز هرچند در ظاهر با این ائتلاف موافقت کرده اما این اعلام حمایت بیشتر برای کسب کمک است تا ارائه کمک. توان نظامی و اوضاع داخلی لبنان بر همگان مشخص است و این کشور قادر نیست انتظارات لجستیک یا اطلاعاتی آمریکا را علیه داعش برآورده سازد. عراق هم که خود میدان این جنگ خواهد بود، بیش از آنکه یاری‌گر باشد، یاری‌طلب است و از این رو، شاید تماشای صحنه جنگ آمریکا علیه داعش سهم این کشور از این ماجرا باشد.

مصر هم دیروز اعلام کرد که اولویت اول ارتش، مبارزه با تروریسم در داخل کشور است و نه جنگ با داعش. اوضاع آشفته امنیتی در شبه جزیره سینا چنان دامن ارتش مصر را گرفته که دست‌کم در شرایط کنونی آمادگی ورود به جنگی آن‌هم در سطح منطقه‌ای را ندارد. در این میان، تنها 3کشورعربستان، قطر و امارات‌اند که می‌توانند صحنه‌گردان بخشی از این ائتلاف دچار اختلاف باشند. عربستان می‌تواند از طریق تقویت مخالفان دولت سوریه و به موازات آن مخالفان داعش در سوریه، به آمریکا کمک کند.

قطر نیز می‌تواند کمک‌های مالی برای این ائتلاف را بر عهده گیرد و امارات مانند ماجرای لیبی، می‌تواند جنگنده برای بمباران اهداف تعریف شده در این جنگ ارسال کند. طبعا هر سه این کشورها به ناگزیر و برای تأمین اهداف منطقه‌ای خود وارد چنین ائتلافی شده‌اند و به تعبیر دیگر، پیوستن به ائتلاف صرفا بهانه و گذرگاهی است برای رسیدن به اهداف خود در خاورمیانه که همان تضعیف حاکمیت سوریه و از بین بردن گروه‌های اسلامگرای مخالفان سیاست‌های ریاض و ابوظبی است.