مجتبی سلطانی احمدی تاریخ‌پژوه و استاد دانشگاه پیام نور تهران در گفتگو با مهر، با اشاره به سالروز قیام سی تیر و روز بزرگداشت آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی درباره تفاوت نگاه دو شخصیت محوری نهضت ملی نفت یعنی آیت الله کاشانی و محمد مصدق به دولت آمریکا و نگاه متقابل این دولت به این دو شخصیت اظهار داشت: دکتر مصدق و جبهه ملی می‌پنداشتند که نجات ایران از سیطره دو دولت قدرتمند انگلیس و شوروی، در گرو پناه بردن به دولت آمریکا است. آن‌ها با ارزیابی اشتباه، آمریکا را یک منجی می‌دانستند.
وی افزود: در واقع دکتر مصدق در طول دوره نخست وزیری خود تلاش زیادی برای جلب کمک مادی آمریکا و همچنین حل مسئله نفت با حمایت آنان انجام می‌داد اما آیت الله کاشانی بارها مخالفت خود را با کمک مالی آمریکا به ایران اظهار کرده بود. آیت الله کاشانی معتقد بود نباید از چاله انگلیس به چاه آمریکا افتاد! و آمریکازدگی دکتر مصدق را برای منافع و تداوم حیات نهضت ملی نفت خطرناک می‌دانست.
پژوهشگر تاریخ معاصر ایران با بیان اینکه آیت الله کاشانی اعتقاد داشت ملت ایران نیازی به کمک مالی آمریکا ندارد و اگر آن کشور از انگلیس حمایت نکند و در روند فروش نفت ایران اخلال ایجاد نکند مشکلات اقتصادی ایران حل خواهد شد، تصریح کرد: آیت الله کاشانی متوجه شده بود که آمریکا فقط به منافع خود می‌نگرد و استقلال و منافع ایران برایش اهمیت حداقلی هم ندارد و در صدد انجام و تحمیل بازی کاملاً برد-باخت به نفع خود است.
نویسنده کتاب سنت موریتس پایتخت زمستانی شاه ادامه داد: دکتر مصدق و جبهه ملی با همیاری و همکاری و نقش محوری مذهبیون و آیت الله کاشانی نفت را از انگلیس گرفتند اما با تحلیل غلط و حُسن ظن بیجا نفت را به آمریکا تحویل دادند! اما آیت الله کاشانی متوجه خطر آمریکا برای منافع ملی ایران شد و به مقابله با آن پرداخت.
سلطانی با بیان اینکه مخالفت آیت الله کاشانی با آمریکا از یک پشتوانه منطقی برخوردار بود، تصریح کرد: آیت الله کاشانی مصاحبه‌ای که با خبرنگار آمریکایی "آژانس انترنشنال" انجام داد و در روزنامه باختر در ۵ اسفند ماه ۱۳۳۰ انعکاس یافته گفت: «آمریکا تا به حال آنچه وعده به ایران داده است انجام نداده …» و یا در جایی دیگر گفت: «ما هرگز دریوزگی نزد آمریکایی نمی‌رویم. همین قدر که از حریف استعماری، حمایت نکند راضی خواهیم بود.». در واقع پیمان‌شکنی، خُلفِ وعده و زیر میز توافقات زدن توسط آمریکا مسئله جدیدی برای ما ایرانیان نیست به طوری که آیت الله کاشانی با تیزبینی این شاخصه منفی دولت آمریکا را در مصاحبه‌ها و سخنان خود متذکر شده است.
این استاد دانشگاه درباره نگاه دولت آمریکا به آیت الله کاشانی و دکتر مصدق گفت: گزارش‌های لویی هندرسون سفیر وقت آمریکا در ایران آئینه تمام‌نمای نگاه دولت آمریکا به این دو شخصیت محوری نهضت ملی نفت است. گزارش‌های متعدد لویی هندرسون به وزارت خارجه آمریکا مؤید نقش اساسی و محوری آیت الله کاشانی و جریان مذهبی در ملی شدن نهضت نفت و حیات دولت دکتر مصدق است.
وی افزود: لویی هندرسن ضمن اعلام حُسن نیت و تمایل به همکاری مصدق با دولت آمریکا و غرب، آیت الله کاشانی را تنها مزاحم حل قضیه نفت به نفع آمریکایی‌ها می‌داند. هندرسن در گزارشی دیگر که در روزنامه‌های پاریس و سپس در روزنامه باختر انعکاس یافت می‌نویسد: «آیت الله کاشانی برای منافع آمریکا و دُوَل غرب در ایران عنصر خطرناکی است.»
این تاریخ‌پژوه و نویسنده کتاب‌های تاریخی در ادامه گفت: دشمن‌شناسی و مواضع آیت الله کاشانی علیه سیاست‌های مزورانه آمریکا، دولت آمریکا را تا اندازه‌ای به خشم آورد که به نقل از روزنامه کومبا چاپ پاریس لویی هندرسن سفیر آمریکا در اولین ملاقت‌های خود با دکتر مصدق سوءظن و نگرانی شدید دولت آمریکا را نسبت به فعالیت‌های آیت الله کاشانی اعلام داشت و شرط شروع مذاکرات برای حل قضیه نفت را عدم مداخله آیت الله کاشانی قرار داد و متأسفانه دکتر مصدق این پیشنهاد را که مصداق دخالت یک دولت استعماری در امور داخلی یک کشور است را پذیرفت و البته در آینده نه چندان دور چوبش را از نامردی آمریکا در همراهی با انگلیس خورد.
این استاد دانشگاه گفت: با بررسی سیاست‌های آمریکا در دوره نهضت ملی نفت و مقایسه تطبیقی آن با عملکرد آمریکا در داستان برجام به وضوح می‌بینیم آمریکا در خلف وعده و پیمان‌شکنی و زیر میز توافقات زدن هیچ تغییری نکرده جز آنکه این بار با اقتداری که انقلاب اسلامی و نهضت امام خمینی به ایران بخشید نه تنها نمی‌توانند مانند گذشته به اهداف امپریالیستی خود دست پیدا کنند بلکه در منطقه در برابر اقتدار نظامی و معنوی ایران تحقیر می‌شوند.
سلطانی افزود: بنا بر کتاب خاطرات مصطفی حائری زاده نکته جالب آنکه آیت الله کاشانی با هوش سیاسی خود به نقش محوری امام خمینی در آینده تاریخ ایران پی برده بود و پیش از مرگش اطرفیان و مخاطبان خود را به امام خمینی ارجاع داد و خبر از عالم‌گیر شدن نام و آوازه ایشان داد.
