خبرگزاری مهر -گروه هنر-عطیه مؤذن: «هفت روز سیما» عنوان بسته خبری-تحلیلی ویژه‌ای است که هر پنجشنبه به بازخوانی اهم تحولات خبری مرتبط با متن و حاشیه تولیدات صداوسیما و اتفاقات پیرامونی آن در طول هر هفته می‌پردازد.
در این بسته خبری هفتگی تلاش کردیم در کنار خبرهای رسمی فعالیت برنامه‌سازان و مدیران سیما، نیم‌نگاهی به حواشی رسانه‌ای و حتی شایعاتی که به‌رغم غیررسمی بودن می‌توانستند در اخبار مرتبط با سیما تأثیرگذار باشند هم داشته باشیم.
امروز جمعه ۱۶ خرداد می‌توانید با چهلمین بسته خبری «هفت روز سیما» در مرور متن و حاشیه اتفاقات تلویزیون در هفته‌ای که گذشت، با ما همراه شوید.
چهره هفته؛ فردوس کاویانی
شبکه آی‌فیلم این روزها بازپخش سریال «همسران» را در کنداکتور خود جای داده است؛ سریال نوستالژیکی که ۲۶ سال پیش یعنی سال ۷۳ از تلویزیون پخش شد و زوج‌های آن تا سال‌ها ماندگارترین زوج‌های تلویزیونی شدند و خیلی‌ها حتی فکر می‌کردند آن‌ها زن و شوهرهای واقعی بوده‌اند! کمال و مهین یکی از این زوج‌ها بودند که با بازی فردوس کاویانی و مهرانه مهین‌ترابی یک خانواده دو نفره را تشکیل دادند و بسیاری از تلخ و شیرین‌های روابط و زندگی مشترک را به تصویر کشیدند.
لذت نمایش همین روابط محبت‌آمیز، عشق و حتی قهرهای بی‌کینه و دوست داشتن‌های عمیق بود که حتی باعث شد بیژن بیرنگ و مسعود رسام کارگردان این سریال دو سال بعد این دو همسایه را با چند همسایه بیشتر از یک خانواده گسترده‌تر کنند و «خانه سبز» را بسازند و این بار زوج مهرانه مهین ترابی و خسرو شکیبایی را ماندگار کنند.
سریال «همسران» حالا به شکل روشن و پررنگی در خاطره بسیاری از خانواده‌های ایرانی نقش بسته است؛ از تیتراژ اولیه که در زمان خود متفاوت، جذاب و گیرا بود و با نمایش کفش‌ها و گام‌های دو مرد همسایه و با موزیکی فرح‌بخش و پرانرژی آغاز می‌شد تا قصه‌هایی که هر هفته مردم را با این زوج‌ها همراه می‌کرد.
بعد از این سریال هر یک از شخصیت‌ها نقش‌های مختلفی در سریال‌های دیگر هم بازی کردند، برخی پرکارتر و برخی کم‌کارتر شدند؛ فردوس کاویانی با نقش «کمال» یکی از ستاره‌های این مجموعه بود. مهمترین یا پررنگ‌ترین نقش او در سریال‌های تلویزیونی بعد از «همسران» به «آژانس دوستی» برمی‌گشت که چند سال بعد در سال ۷۸ از شبکه یک سیما پخش شد. با این حال تئاتری بودن کاویانی باعث شد در همه این سال‌ها و حتی قبل از آن بیشتر و جدی‌تر خود را به صحنه نمایش مشغول کند و بازی و کارگردانی تئاتر را ترجیح دهد. در خود تلویزیون هم غیر از سریال حضور پررنگی در تله‌تئاترها داشته است؛ به ویژه تله‌تئاترهای دهه ۶۰ و ۷۰ که دوران طلایی این آثار در تلویزیون بود و بازی ماندگار فردوس کاویانی در برخی از این نمایش‌ها مثل «فیزیکدان‌ها»، «خانه ارواح» و… هنوز هم دیدنی است.
او در سینما هم حضوری جدی داشته است و از فیلم‌هایی چون «هامون»، «بانو» و «اجاره نشین ها» به کارگردانی داریوش مهرجویی تا فیلم‌هایی چون «سگ کشی» ساخته بهرام بیضایی و دیگر کارگردانان بازی کرد.
فردوس خان کاویانی اما این سال‌ها بیشتر درگیر بیماری بوده و به دلیل همین بیماری کمتر توانسته در فیلم و سریال‌ها و حتی صحنه تئاتر که خانه اول او بوده است حضور یابد و چند سالی است که حتی در مجامع و مراسم عمومی نیز شرکت نمی‌کند. سال گذشته مراسمی برای نکوداشت او برگزار شد که خانواده‌اش به نمایندگی از او حضور یافتند و فردوس کاویانی توانست با یک پیام تصویری دوستدارانش را همراهی کند.
سال گذشته و به عنوان اولین «چهره» در بسته خبری «هفت روز سیما» یادی از فردوس کاویانی کردیم و این روزها با پخش مجدد «همسران» بار دیگر بهانه‌ای یافتیم تا از این ستاره سال‌های نه‌چندان دور سیما یادی کنیم و همچنان بگوییم آرزومند سلامتی برای این هنرمند مطرح و باسابقه کشور هستیم.
حاشیه هفته؛ مجلس تازه‌نفس و ورود به بحث نظارت بر فضای مجازی
بحث نظارت بر فضای مجازی به‌واسطه اوج‌گیری فعالیت وی‌اودی‌ها، تلویزیون‌های اینترنتی و… این روزها به شدت داغ شده و هر بار ارگان و نهادی به هدایت و کنترل این فضا ورود می‌کند؛ برخی می‌خواهند از این بستر نوظهور تکنولوژیکی که آورده مادی و معنوی فراوانی هم برای عرضه محصولات تصویری و رسانه‌ای فراهم کرده سود برند و برخی هم به فکر تلاش برای بهره گرفتن از امکانات و تریبون‌های این ظرفیت رسانه‌ای هستند. مهمترین حلقه مفقوده در میان این مباحثات هم جای خالی قانون است.
به این ترتیب فضای مجازی این روزها همچون یتیم نابالغی است که هم پدر و مادرهای جدیدی پیدا می‌کند و هم مشخص نیست چگونه و به چه سمتی قرار است هدایت شود و چه کسانی سرپرستی این طفل نوظهور را به دست خواهند گرفت.
در چنین شرایطی و هم زمان با آغاز به کار مجلس جدید، چند روز پیش یکی از نمایندگان مردم تهران در میان اشاره به اتفاقات این روزهای کشور و دنیا اشاره‌ای صریح به لزوم قدرت گرفتن سازمان صداوسیما در زمینه نظارت بر فضای مجازی داشت.
بیژن نوباوه در بخشی از نطق خود با تاکید بر اینکه برنامه‌های آنلاین در هر فضایی باید زیر نظر صداوسیما باشد در جملاتی عنوان کرد: «متاسفانه نسبت به فضای مجازی، افزایش کیفیت محتوای برنامه‌های صدا و سیما، شبکه‌های داخلی و اینترنت ملی بی توجه بودیم. ۲۰ سال است که شاهد ورود اینترنت به کشور بوده‌ایم. آیا وزارت ارشاد در این باره حتی یک خط قانون نوشته است؟ بر اساس اصل ۱۷۵ قانون اساسی هر نوع بستری برای پخش برنامه‌های آنلاین در هر زیرساختی ۱۰۰ درصد زیر نظر صدا و سیماست. وزارت ارشاد در این باره بگوید، چرا که شبکه خانگی در آینده مشکلی اساسی است و باید در آینده به صدا و سیما برگردد و صدا و سیما موظف است این مسئله را مدیریت کند.»
شاید برای ابتدای کار مجلس توجه به فضای مجازی کمی عجیب و حتی شتابزده به نظر برسد با این حال همانطور که کمی پیش تر گفته شد با هجوم کاربران و فعالان و سرمایه‌گذاران و حتی سودجویان به فضای مجازی، مدیوم‌های اینترنتی، وی او دی‌ها و سامانه‌های ویدئویی آنلاین و دانستن ظرفیت‌های این فضا، این تعجیل چندان هم بیهوده به نظر نیاید. به ویژه اینکه بیژن نوباوه خودش رسانه‌ای و از نیروهای سابق صداوسیما و در بحث فضای مجازی هم همانطور که اشاره شد، جدی‌ترین خلا، خلا قانونی است. پس چه بهتر که تعیین تکلیف نظارت بر این فضا با فوریت در دستور کار مجلس جدید قرار بگیرد.
جالب‌تر اینکه سخنان نوباوه و خطاب قرار دادن وزارت ارشاد برای اینکه حتی یک خط قانون در این زمینه ننوشته است به فاصله‌ای کوتاه و یک هفته‌ای پس از اطلاعیه وزارت ارشاد درباره برگزاری رویدادهای هنری در فضای مجازی مطرح شده است.
اطلاعیه‌ای که ششم خرداد ماه منتشر شد و مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با انتشار آن اعلام کرد «برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری در فضای مجازی تنها در چارچوب قوانین و مقررات جاری کشور و با اخذ تاییدیه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجاز است»
این اطلاعیه که در بندهای بعدی به جزییات این رویدادها و دیگر مسائل مرتبط پرداخته است در حالی حدود یک هفته پیش منتشر شد که از ابتدای سال برگزاری رویدادهای هنری مثل کنسرت‌های آنلاین و در ادامه آن تئاترهای آنلاین آغاز شده و حتی یک ماه است که اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی مثل «خروج»، «طلا» و.... نیز بستر تازه‌ای را در سینمای ایران فراهم کرده که همه این اتفاقات تاکنون با نظارت و مجوز «ساترا» یعنی سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر وابسته به صداوسیما انجام می‌شد و اصلاً پخش زنده انحصارا به این سازمان واگذار شده است.
از طرفی به تازگی پروژه آذری جهرمی وزیر جوان ارتباطات که قبل‌ترها هم به صورت کلی از آن گفته بود جدی تر شده است؛ پروژه تلویزیون اینترنتی که برخی آن را رقیب تازه وی او دی‌ها که نظارتشان به نوعی به ساترا و صداوسیما برمی‌گردد می‌دانند و حتی ماهیت آن را از طریق مبادی و منشأیی جز صداوسیما زیر سوال برده‌اند.
حال باید دید فضای مجازی، وی‌اودی‌ها، شبکه نمایش خانگی، تلویزیون اینترنتی و بسترهای نوظهور فعالیت‌های اینترنتی با سهم خواهی گروه‌ها و سازمان‌هایی که هر روز می‌خواهند به طریقی سکان آن را به دست بگیرند به کجا هدایت خواهد شد و چه سرانجامی خواهد داشت. آیا مجلس جدید می‌تواند در میان حجم انبوه مطالبات و انتظارات اجتماعی، سیاسی و به‌خصوص اقتصادی مردم، سامان‌دهی قوانین فضای مجازی را هم دو اولویت قرار دهد؟
اتفاق ویژه؛ نگاه جامعه‌شناسی به پرونده قتل رومینا در سیما
شبکه سه ۱۱ خرداد بعد از چند روز که از خبر قتل رومینا در فضای مجازی گذشت یک برنامه ویژه را به این پرونده اختصاص داد تا یکبار دیگر و هرچند کمی با تاخیر، موضوعی داغ‌شده و حساس در فضای رسانه‌ای و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی امکان طرح از رسانه ملی را هم پیدا کند.
مجری این برنامه با تسلیت گفتن نسبت به این فاجعه برنامه را آغاز کرد و با اشاره به روایت‌های مختلف از این ماجرای قتل، مخاطبان را به تماشای برنامه دعوت کرد.
این برنامه در بخش مهمان میزبان سجاد نوروزی بود که به عنوان تحلیلگر مسائل اجتماعی حضور یافت و به دلیل فعالیت رسانه‌ای، به واکاوی این اتفاق و کنش‌های جامعه و رسانه‌ها نسبت به آن پرداخت.
نوروزی در بخشی از سخنان خود به دوقطبی‌های ایجاد شده توسط فعالان سیاسی و حتی سینمایی به واسطه پرونده قتل رومینا پرداخت و بیان کرد که در این توپخانه‌های سیاسی که به سوی یکدیگر پرتاب می‌شود «درمان اجتماعی» فراموش می‌شود و در نهایت این کیس و این زخم که در سطح ملی تسری هم پیدا کرده است به کنار گذاشته می‌شود.
در این برنامه به شکل تلفنی با یک کارشناس خانواده و یک حقوقدان هم گفتگو شد و تلاش شد فارغ از جنجال‌های هیجان زده‌ای که جامعه را طی این چند روز دیگر خود کرده بود به بحث‌های علمی تری نسبت به فاجعه که رقم خورد ورود شود. بحث‌هایی که اتفاقاً بیشترین و جدی‌ترین مطالبه‌ای است که تلویزیون می‌تواند نسبت به نهادهای مسئول و درگیر ماجرا داشته باشد و با نگاهی فراتر از یک اتفاق به واکاوی فرهنگ و حتی وظایف نهادهای موجود نسبت به معضلات و مسائل بپردازد.
نکته ویژه؛ جنجال نظرسنجی‌ها و تکرار «خود گویی و خود خندی»!
هر بار که نظرسنجی جدیدی از طرف صداوسیما و مرکز تحقیقات سازمان منتشر می‌شود واکنش‌های مختلفی از طرف منتقدان و رسانه‌ها و حتی مردم عادی در بردارد. واکنش‌هایی که برخی خیلی جدی به این نظرسنجی‌ها نقد وارد می‌کنند و برخی به شوخی و خنده نتایج این نظرسنجی‌ها را بررسی می‌کنند؛ اینکه به طور مثال با تولید روزانه چندین برنامه تولیدی با پروداکشن های سخت و هزینه‌های زیاد، همچنان یک مستند حیات وحش جزو پرمخاطب‌ها قرار گرفته است و یا مخاطب تلویزیون در همه این نظرسنجی‌ها روی رقم ۸۰ تا ۸۶ درصد قرار دارد در حالی که پربیننده‌ترین برنامه‌ها و سریال‌های تلویزیونی حداکثر تا ۵۰ یا ۶۰ درصد مخاطب دارند که به یک بازه مقطعی و کوتاه مدت می‌رسد.
یک نقد مهم که به این نظرسنجی‌ها وارد است این است که معمولاً مراحل یا چگونگی این نظرسنجی‌ها برای مخاطب تشریح نمی‌شود و حتی به صورت ابتدایی و مختصر هم توضیحی داده نمی‌شود که نظرسنجی با چه تعداد نمونه و یا از چه جامعه آماری انجام شده است و به همین دلیل بارها در نظرسنجی‌ها تشکیک شده است؛ بخصوص از طرف خود برنامه‌سازان سیما!
با این حال با فرض درست بودن این نظرسنجی‌ها و حفظ دقت در نمونه و جامعه آماری نکته مهمتر خروجی آن است که باعث می‌شود واکنش‌های مختلفی را هم برانگیزاند.
نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی در هفته گذشته به ارائه آماری از برنامه‌ها و شبکه‌های پربیننده در اردیبهشت ۹۹ پرداخت. در میان پربیننده‌ها همچنان دورهمی شبکه نسیم با ۵۶.۵ درصد مخاطب در رأس برنامه‌های سیما و شبکه نسیم با سه برنامه و شبکه مستند هم با ۲ برنامه در میان ۱۰ برنامه پرمخاطب تلویزیون بیشترین سهم را در میان شبکه‌های سیما داشتند.
نکته جالب که توجه بسیاری را هم جلب کرد این بود که برای چندمین بار مستند «تامینی» حیات وحش شبکه مستند درجمع پربیننده ها قرار گرفت و گوی سبقت را از گران‌ترین، پرهزینه‌ترین برنامه‌ها و حتی ستاره ترین مجریان تلویزیون ربود.
یک نکته درباره این نظرسنجی‌ها هم که می‌تواند حایز اهمیت قرار بگیرد برنامه‌هایی است که بارها از طرف مدیران شبکه‌ها به عنوان پرطرفدارترین‌ها معرفی می‌شوند و حتی بیشترین هزینه‌ها را در بر داشته‌اند اما در این نظرسنجی‌ها هیچ جایگاهی ندارند.
نمونه‌ای از این آمارها را می‌توان به شبکه دو نسبت داد که هفته گذشته هم مدیر آن طی گفتگویی از همه برندها و برنامه‌های پخش شده شبکه با کمال تعریف و تمجید و مراتب سپاسگزاری از عوامل سازنده یاد کرد، درحالیکه جز «بچه مهندس» که در میان سریال‌ها باید لحاظ شود، در اردیبهشت ماه فقط مجموعه تلویزیونی «بچه محل» عنوان نهمین برنامه پرمخاطب را در میان ۱۰ عنوان پربیننده شبکه‌های سیما دریافت کرد و این شبکه هیچ سهم دیگری در این نظرسنجی سازمانی نداشت!
محمدرضا جعفری جلوه مدیر شبکه دو سیما که مثل اغلب مدیران تلویزیون کمتر اهل گفتگو و مصاحبه‌های صریح و انتقادی با رسانه‌ها است در این گفتگوی گزارشی، به گونه‌ای به پرزنت کامل شبکه تحت مدیریت خود پرداخته که ناخواسته یادآور «خود گویی و خود خندی عجب مرد هنرمندی» بود!
وی حتی در قالب یک سوال به تشریح کنداکتور ۲۴ ساعته شبکه اشاره کرد و از برنامه صبحگاهی و بازپخش‌ها تا برنامه‌های عصرگاهی و شبانگاهی را در قالب جواب برشمرد و از یکایک برنامه‌ها با القاب رنگین و تمجیدگونه استفاده کرد؛ عباراتی همچون «جدول پخش بسیار رنگین و متنوع و محترمی مشحون از برنامه‌های متناسب و ارزشمند» و یا «جدول پخش وزین و متوازن و متنوع» و یا «برنامه‌های تازه، متین و متفاوت با طعم‌های خاص خود» از جمله توصیفات جعفری جلوه برای برنامه‌های روتین شبکه دو است.
جعفری جلوه مثلاً درباره برنامه رمضانی افطار با نام «مکث» که حتی در میان برنامه‌های پرمخاطب رمضان در نظرسنجی رسمی سازمان هم قرار نداشت به عنوان «تجربه‌ای فاخر و آبرومند با ساختار خوب و تنوع در اجرا و با انتخاب‌های دلپذیر» نام برده است!
تعابیر جعفری جلوه در این گفتگوی عجیب درباره کارنامه شبکه تحت مدیریت خود که هیچ جایی از مصاحبه به نقطه ضعف یا حتی نقص یا حداقل کاستی‌های احتمالی اشاره‌ای هم نمی‌کند، نشان دهنده نوعی از مدیریت در رسانه ملی است که ترجیح می‌دهند وارد گفتگوی چالشی و انتقادی درباره عملکرد خود نشوند و به صورت یکطرفه به ارائه گزارش درباره دستاوردهای بی‌نظیر خود بپردازند! آیا نمی‌توان میان این رویکرد با فقدان تغییر و تحول و حتی رشد و ارتقا در برنامه سازی و تولید محتوای شبکه‌های مختلف سیما ارتباطی برقرار دانست!؟
پیشنهاد ویژه؛ تماشای جذابیت‌های تاریخی ایران در مستند
اشاره کردیم که بنابر نتایج نظرسنجی رسمی سازمان صداوسیما، برنامه‌های مستند همواره موردتوجه ویژه مخاطبان قرار دارند به خصوص مستندهای مرتبط با حیات وحش و محیط زیست.
پرداختن به ایران، معماری و تاریخ باستانی آن شاید بارها در مستندهای مختلفی به تصویر کشیده شده است. با این حال آثار و نقاط جغرافیایی کهن ایران شاید کمتر به شکلی منسجم و محوری در یک مستند جمع‌آوری و سوژه مستندسازان قرار گرفته باشد که به صورت هدفمند بدانید اگر قرار است مستندی درباره این تاریخ پیدا کنید باید چه محصول تصویری را تماشا کنید.
مستند «مرز پرگهر» محصولی از گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک سیماست که به صورت هدفمند سراغ معرفی ۱۳ اثر تاریخی و کهن سرزمینمان رفته است؛ مستندهایی که از چغازنبیل (شوش) سازه‌های آبی شوشتر در یک نقطه از کشور گرفته و ارگ سر یزد (مهریز) تا تخت سلیمان (تکاب)، ارگ راین (کرمان) و حتی دیگر نقاط کشور در نقاط و جنوب و غرب و شرق کشور را در بر می‌گیرد.
نکته ویژه این مستندها هم این است که این مجموعه ۱۳ قسمتی توسط ۱۰ کارگردان ساخته و در یک سال و نیم ساخته شده است. بهمن ابراهیمی، مجید سروینی، جواد وطنی، حامد عزیزی، کمال مطوف، مریم مومن زاده، امیر رضا دریایی، میکائیل شهرستانی، علی قادری، ابوالفضل توکلی، کارگردانان این مجموعه هستند.
این مجموعه مستند از هفته آینده یکشنبه‌ها و سه شنبه‌ها حوالی ساعت ۲۳ روی آنتن می‌رود و اولین قسمت آن ۱۸ خرداد پخش خواهد شد.
