به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، دکتر ناصر فکوهی در نشستی که به همت انجمن ترویج علم با موضوع ' چشم انداز های جدید آموزش و پژوهش در نگاه بین رشته ای انسان شناختی' برگزار شد، در مورد این پیش بینی توضیح داد: به نظر می رسد در چنین روندی دیگر دانشگاهها و



مراکز علمی سراسر دنیا نمی توانند مقابل این جریان ایستادگی کنند زیرا دسترسی همگان به جریان آزاد اطلاعات آنقدر گسترش می یابد که مرحله ای که می توان آن را پسا آکادمی یا فرا آکادمی نامید، آغاز می شود.



وی در این نشست که در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور برگزار شد، با بیان اینکه جهانی شدن علم همپای محلی شدن علم در روندی دیالکتیک به پیش می رود، تاکید کرد: اگر پایان یافتن انحصار پژوهشی و علمی در سطوح مختلف،درست مدیریت نشود و برآن اشراف نباشد، گرفتاری بزرگی برای تمام پژوهشگران ، سیستم های آموزشی و نهادهای رسمی در سراسر جهان به وجود



خواهد آمد و آنها را با بحران مشروعیت روبرو می کند، از این رو بهتر است همگان خود را برای این مرحله که از هم اکنون آغاز شده است، آماده کنند.



استاد گروه انسان‏شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران تصریح کرد: اکنون نیز این یک واقعیت عملی است که نظام هایی که فناوری ایجاد کرده است به وقوع می پیوندد و انحصار پژوهشی را که قالبی عمدتا «طردکننده» بودند، را شکسته است.



وی گفت: بررسی ها نشان می دهد اکنون هر چه بیشتر افراد در سراسر دنیا برای یافتن اطلاعات



مورد نظر خود، به جای رجوع به متخصصان (مثلا در حوزه های بهداشت و اجتماعی یا امور فنی)، ابتدا به شبکه جهانی اینترنت و اطلاعات موجود در آن رجوع می کنند. دو فناوری مهم موتور سرچ گوگل و دایره المعارف ویکی، پژوهش و دسترسی به اطلاعات را برای افراد بسیار تسهیل کرده و قابلیت های تولید، توزیع، انباشت و پردازش اطلاعات و استفاده از آنها را برای بسیاری از افرادی که تا دیروز به دلایل مالی یا اجتماعی چنین حقوقی را نداشتند فراهم نموده است.



دکتر فکوهی گفت: با روند جهانی شدن دانش و اطلاعات دیگر به مرحله ای می رسیم که دانش تخصصی باید با مشروعیت بالایی که از جمله می تواند با جامع بودن و بین رشته ای بودن دارد و مورد اجماع و تایید نظام عمومی باشد، نسبت به «دانش مردمی» و در دسترس آزاد، از خود دفاع کند و دیگر نظام های دانشگاهی نمی توانند با اتکا صرف به مهر و مدارک رسمی، تجربه و دانش ایجاد



شده در روندهای کنش را نفی کرده و در برابر آنها تاب بیاورند. مگر آنکه واقعا بتوانند مفید و ارزشمند بودن و عدم سوء استفاده قدرت ها و سلطه های مالی و فساد را از خود به اثبات برسانند و اعتماد مردم را نسبت به خود جلب کنند.



وی خاطر نشان کرد: در چینن شرایطی رویکردهای تک بعدی شناخت پایان می یابد و ابزار، روش ها و متدلوژی های مختلفی برای سطوح متنوع شناخت ایجاد می شود که هر فرد به فراخور خود و موقعیتش از آن استفاده می کند. برای نمونه وی به روندهای جدید تولید، انباشت و مصرف دانش، تغییر در نظام های خوانش، روابط تغییر یافته و پویا شده میان متن و تصویر، بین کنشی شدن



روندهاهی آموزشی و پژوهشی و ... اشاره کرد.



دکتر فکوهی همچنین در بخش دیگری از سخنانش در توضیح بیشتر علل این پیش بینی گفت: در مقابل روند سریع تغییرات ناشی از انقلاب اطلاعاتی در حوزه قدرت، مدیریت اقتصادی و علم، چند جایگزین یا آلترناتیو وجود دارد؛ یا سیستم های اجتماعی و جوامع مختلف در مقابل این تغییرات ایستادگی می کنند و ناچارند با کنار گذاشتن دستاوردهای دموکراتیک، به سوی نوعی صوری شدن بیشتر نظام های سیاسی و نوعی سلطه اطلاعات بر جامعه و سرکوب آن پیش بروند که خطر تنش های بزرگ و انقلاب های اجتماعی و سیاسی را بالا می برد و یا اینکه مرحله پسا انقلاب صنعتی یا



انقلاب اطلاعاتی را قبول کنند که در آن باید روندهای تولید، توزیع و مصرف قدرت، ثروت و علم تغییر کند و به صورتی رادیکالی دموکراتیزه شود. در این صورت روند پسا آکادمی را می پذیرند و برای این شرایط خود را آماده کرده و نیاز سنجی می کنند، در نوع سوم نیز شاید آکادمی جدیدی از دل آن برون آید.



این انسان شناس تصریح کرد: وجود نظام های رایانه ای ، فرامتنی و مبتنی بر متن و تصویر از جمله ویژگی های دوره فرا آکادمی هستند که از آنها به عنوان مولفه های گوگلی شدن جهان یاد می شود.



وی درعین حال نسبت به آماده نشدن برای این دوران به همگان هشدارداد و گفت: همه افراد از طریق گوگلی شدن، به وسیله سیستم های موتور سرچ و نامه رسانی الکترونیک کنترل می شوند و این مرحله اکنون هم در حال جریان است. این روند منفی است که باید با آن « مبارزه کرد اما مبارزه با آن نمی تواند از بیرون از نظام صورت گیرد بلکه باید با پذیرفتن نظام ،از دورن با آن مبارزه کرد یعنی با ابزارهای خود نظام اطلاعاتی و برای تمرکز زدایی تلاش کرد.



دکتر فکوهی تاکید کرد: براساس پروژه های متعددی که پس از 11سپتامبر2001 تعریف شده است، امروز تقریبا تمام اطلاعاتی که وارد نظام اینترنت و شبکه جهانی می شوند، ذخیره می شود تا در زمان دیگری به کار گرفته شوند، هر اطلاعات متنی و تصویری و ... که در هر کامپیوتر در سراسر دنیا وارد می شود در واقع بر قدرت نیروهای کنترل کننده این نظام های اطلاعاتی می افزاید ، اما راه گریز از این جریان مقابله مکانیکی با آن نیست بلکه پیوستن به جریان عمومی جامعه مدنی جهانی است که از ابزارهای فناورانه مدرن برای مدیریت بهتر استفاده می کند و شعار اصلی آن حفظ پیشرفت های فناورانه اما از میان بردن یا کاهش رادیکال تمرکز های اطلاعاتی و ابزارهای این تمرکز است.



این محقق دانشگاهی تصریح کرد : حتی آنتی ویروس ها و فایر وال ها هم امروز بی فایده هستند و خود آنها نیز اطلاعات را جمع آوری می کنند و اعلب حامل بدافزارهایی هستند که بیشتر در سیستم ها نفوذ می کنند تا آنها را کسب کنند.



دکتر فکوهی با بیان اینکه انقلاب های بزرگ تاریخ بر اساس تغییرات فناورانه انجام شده است تصریح کرد: سه انقلاب کشاورزی، صنعتی و اطلاعاتی هریک مرتبط با تغییرات فناوری های مهم این ادوار رخ داده است.



وی گفت:هریک از این انقلاب ها دستاوردها و تحولات گسترده ای را در زندگی انسان ایجاد کرد که تسلط انسان بر تولید کشاورزی،امنیت غذایی و اولین اشکال ثبت علم انباشت دانش مردمی نتیجه انقلاب کشاورزی یا نوسنگی بود.



مدیر «انسان شناسی و فرهنگ» گفت: انقلاب صنعتی 150 سال پیش همراه با انقلاب سیاسی از راه رسید و دموکراتیزه شدن صنعت یا تولید انبوه از مهمترین دستاوردهای این انقلاب بود که این جریان با ایجاد nation-state یا ایجاد دولت های ملی و کشورها در سراسر دنیا توام شد. انقلابی که باعث شد اکنون حدود 200 کشور در جهان وجود داشته باشد تا عملا حضور در جهان بیرون از این سیستم کشوری ممکن نباشد.



به گفته وی گسترش شهرها و شهرنشینی از دیگر نتایج این انقلاب بود و اکنون بیش از نیمی از مردم در سراسر دنیا در شهرها زندگی می کنند.



وی در مورد سرنوشت علم در دوران انقلاب صنعتی گفت: جریان نفوذ و گسترش علم در میان عموم مردم پس از انقلاب صنعتی آغاز شد .براساس آثار محققان و نویسندگان مختلف، آکادمی یا دانشگاه پس از انقلاب صنعتی پای به عرصه گذاشت .



این استاد دانشگاه ،'شایسته سالاری علمی' را که شعار این دوران است، مورد نقد قرار داد و گفت: آنچه دراین دوران به عنوان شایسته سالاری علمی یا meritocracy با این مضمون مطرح شد که هرفرد درهر کجای دنیا می تواند به مراحل عالی علمی دست یابد ، واقعیت نداشته است و این یک تخیل محض است که مثلا هر شهروند آمریکایی بتواند بدون گذار از دبستان و دبیرستان و کالج خاصی



و بدون برخورداری از ثروت خاصی وارد دانشگاه های تراز اول این کشور شود. وقتی شهریه متوسط متوسط والدین دانشجویان چنین دانشگاه هایی به حدود نیم میلیون دلار در سال می رسد، شایسته سالاری معنایی ندارد، آن هم در شرایطی که اغلب دانشجویان فقط با قروض شدید می توانند دوران تحصیل را تمام کنندو بعد باید یک عمر قرض بدهند. در این میان البته برای نمایش ،چند بورس هم به گروهی از دانشجویان داده می شود،که بیشتر جنبه ویترینی برای مخفی نگه داشتن واقعیت عمل می کند. انقلاب اطلاعات چنین روند هایی را بر نمی تابد و از جمله از خلال فرایند گسترده دسترسی آزاد به اطلاعات، به مقابله با آنها رفته است.



دکتر فکوهی از انقلاب اطلاعاتی به عنوان انقلاب سوم تاثیر گذار در روند تحولات جوامع انسانی یاد کرد و گفت: این انقلاب از 30 سال پیش با سرعت زیاد زندگی همگان را تحت تاثیر شگرف قرار داده است که البته گروهی منشاء تاریخی آن را با تولد و ورود انواع رایانه های شخصی یا pcدر دهه 1980 و یا تولد اینترنت در 1990 میلادی می دانند.



وی آثار این انقلاب را متعدد دانست و گفت : بازاشرافی شدن ، باز روستایی شدن ( بازگشت دوباره به روستاها) و تمرکز زدایی از زیستگاه از جمله آثار این دوران است، اگر انقلاب کشاورزی روستا ها را به وجود آورد و انقلاب صنعتی شهرها را گسترش داد، شاید بتوان گفت انقلاب سوم «بافت های شهری» را ایجاد کرده است و روندهای پیچیده ای چون باز اشرافی شدن (gentrification) یعنی



بازگشت گروه های ثروتمند به مراکز پیشین شهری که قبلا محل کارخانجات بود و بالا رفتن قیمت زمین در آنها و باز روستایی شدن (reruralization) یعنی مهاجرت گروهی از شهرنشینان برای زندگی در روستا اما کار در شهر ، این ها مهمترین آثار این دوران در زمینه زیستگاهی هستند، زیرا شبکه جهانی اطلاعات به همگان این قدرت را داده است که در هر جا که باشند از خدمات برخوردار باشند و کارهای مختلف خود را انجام دهند.



این استاد دانشگاه از جهانی شدن علم و شکست ساختار های بزرگ دانشگاهی روی مدل فوردیسیتی (هرم های بزرگ مدیریت ساختارهای کلان و متمرکز) و ناچار بودن آنها به تبعیت از مدل های پسا فوردیستی ( هرم های کوتاه مدیریت و ساختارهای خرد و غیر متمرکز) یعنی به مراکز متعدد اما متصل به یکدیگر و به شبکه جهانی اینترنت به عنوان یکی از مهم ترین نتایج سازمان یافتگی جدید اشاره کرد که دانشگاه ها را در سال های آینده به طور کامل تغییر خواهند داد.



انجمن ترویج علم هفته گذشته نشستی با موضوع ' چشم انداز های جدید آموزش و پژوهش در نگاه بین رشته ای انسان شناختی ' در مرکز تحقیقات سیاست علمی برگزار کرد .



علمی 1599