حسن حبیبی در 1316 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و از همان اوان کودکی به دلیل استعداد بسیاری که در فراگیری علوم زمانه ی خویش داشت، دوره ی اول و دوم ابتدایی را در طول یک سال خواند و در سال های بعد در کنار آموختن درس های رایج آن روزگار، به تشویق پدر در حوزه ی علمیه، علوم دینی را فراگرفت و از دانش دینی پدرش در این زمینه بهره مند شود.



او با تحصیل در رشته ی حقوق و جامعه شناسی موفق به کسب مدرک دکترای حقوق و جامعه شناسی از دانشگاه سوربون فرانسه شد و در آنجا در کنار امام خمینی قرار گرفت و به مبارزه علیه رژیم پهلوی پرداخت و به هنگامه ی ورود معمار بزرگ انقلاب به ایران، با ایشان به وطن بازگشت.



این حقوقدان بنام پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در تدوین قانون اساسی نقش بسیار موثری ایفا کرد و به عنوان وزیری سیاستمدار در دولت مهدی بازرگان در وزارت ارشاد و پس از آن در وزارت علوم و وزارت دادگستری خدمت های ارزنده ای را ارایه کرد. وی در کنار این فعالیت ها، از پرداختن به کارهای پژوهشی بازنماند و توانست به عضویت شورایعالی انقلاب فرهنگی درآید و تا پایان عمر در این شورا حضور داشت و در دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان معاون اول رییس جمهوری انتخاب شد و در سه دوره ی چهار ساله در این مقام باقی ماند.



حسن حبیبی پس از آن با پدیرش مسوولیت های بسیار، خدمات ارزنده ی به این سرزمین کرد که عضویت در دیوان داوری لاهه، مجمع تشخیص مصلحت نظام، هیات امنای فرهنگستان های جمهوری اسلامی ایران، هیات امنای کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کمیسیون ملّی یونسکو (ایران) رییس بنیاد ایران شناسی، عضو و حقوقدان شورای نگهبان قانون اساسی از آن جمله به شمار می روند.



حسن حبیبی پس از چند سال توانست به عنوان رییس فرهنگستان زبان و ادب، در مقام مدیر گروه واژه گزینی فرهنگستان به ادبیات کشور خدمات بسیاری ارایه کند و در کنار این فعالیت های اجرایی و علمی برای کودکان نیز شعر می سرود.



این عضو شورایعالی انقلاب فرهنگی در طول این سال ها آثار ارزنده ی بسیاری را از خود به یادگار گذاشت که می توان از دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه شناسی، افضل الجهاد، دیالکتیک و روش شناسی، مبادی جامعه شناسی حقوقی، جبرهای اجتماعی و آزادی یا اختیار انسانی، یادی از یار و دیار، عهدین، قرآن و علم، اسلام و مسلمانان در روسیه، دو سرچشمهٔ اخلاق و دین، اخلاق نظری و علم آداب، تقسیم کار اجتماعی، هنر جنگ، خدا، جامعه، فرهنگ، سیاست، اسلام و بحران عصر ما، در آیینهٔ حقوق: مناظری از حقوق بین الملل، حقوق تطبیقی و جامعه شناسی (تألیف و ترجمه)، در جستجوی ریشه ها (تألیف و ترجمه)، حسب حال یک دانشجوی کهن سال، یک حرف از هزاران (2جلد) و حقوق بین المللی عمومی نام برد.



سرانجام حسن حبیبی پس از سال ها خدمت راستین به این مرز و بوم در دوازدهم بهمن 1391هجری خورشیدی در 75 سالگی به دلیل ایست قلبی در تهران دیده از جهان فرو بست.



حسن حبیبی عضو شورای انقلاب فرهنگی کشور و شخصیتی مبارز بود که خدمات شایان وی به انقلاب سبب شد افراد بسیاری درباره ی منش و روش وی سخن بگویند گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت دومین سالروز درگذشت وی، این دیدگاه ها و سخنان را از قول شخصیت های سیاسی و مذهبی بازنشر داده است:



**آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب: «ایشان مؤمنی صادق و پارسا و خدوم بود. تاریخچه ی خدمات وی به نظام جمهوری اسلامی از پیش از انقلاب و به هنگام تدوین پیش نویس قانون اساسی آغاز شده و در طول سال های متمادی در عضویت شورای انقلاب و سپس بر عهده گرفتن مسوولیت های بزرگ دیگر ادامه یافته است.»



**آیت الله هاشمی رفسنجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام: «دکتر حسن حبیبی یک انقلابی صبور و آگاه به نیازهای روز بود که نقشی ارزنده در تدوین قانون اساسی و تشکیل دولت موقت داشت و بعدها در حزب جمهوری اسلامی، دو دوره در ریاست جمهوری و تا زمان رحلت در مجمع تشخیص مصلحت نظام با ایشان همکار بودم، جز صداقت و توجه به اصل قرآنی اعتدال ندیدم. نکته بارز گفتار و رفتار ایشان، عشق و علاقه به زبان، تاریخ و جغرافیای ایران بود که در فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد ایران شناسی متبلور است...»



**علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی: «ایشان از شخصیت هایی بودند که از سال های آغازین نهضت و انقلاب و همچنین پس از پیروزی آن در جایگاه های مهم و تاثیرگذار به ایفای نقش پرداختند که خدمات آن مرحوم به عنوان عضویت در کمیته تدوین پیش نویس و نیز شورای بازنگری قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی، مسوولیت وزارت دادگستری، عضویت در شورای نگهبان، معاونت اولی رییس جمهور، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ریاست هیات امنای فرهنگستان های جمهوری اسلامی، ریاست بنیاد ایران شناسی و عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام در تاریخ پرشکوه انقلاب همواره به یادگار خواهد ماند.»



**اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری: «مرحوم حبیبی فردی صبور در جلسات بود و از نظر دینداری، انسانی متدین و بی ادعای واقعی بود. دکتر حبیبی در پست معاون اولی ریاست جمهوری انسانی بی نظیر و یاد وی همیشه دردل ملت ایران و فرهیختگان زنده خواهد بود. مرحوم حبیبی نقش کلیدی را در تاسیس برخی نهادهای فرهنگی از جمله بنیاد ایران شناسی و کتابخانه ملی داشت.»



**محمدباقر قالبیباف شهردار تهران: «حبیبی مرد بزرگی بود و در یک کلام فرزند خلف زمان خود بود. حبیبی از جنس مردم بود و از سخنش جز صداقت و صفا چیز دیگری نمی جوشید. در حقیقت ما خدمتگزاران و مدیران باید بدانیم که حبیبی راهبرد وصل را در اداره کشور جایگزین سیاست فصل کرده بود. حبیبی برای انقلاب، نظام و مردم با همه کار می کرد؛ در حقیقت وی یک سیاستمدار مهاجر بود. ما باید بگوییم که حبیبی در حقیقت بزرگمردی بود که یک الگو برای همه ما به ارمغان گذاشت و آن الگوی تحقق منش اخلاقی در کنش سیاسی بود.»



**غلامعلی حداد عادل رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی:«ایران اسلامی با فقدان وی یکی از دانشمندان پاک طینت و یکی از فرزندان لایق و برومند و خدمتگزار خود را از دست داد. آن بزرگوار، طی 2 دوره ی ریاست فرهنگستان زبان و ادب فارسی، منشأ خدمات بسیار به زبان و ادبیات فارسی بود و همواره با دانش و منش خود الگویی والا از پارسایی و دانایی را مانند چراغی فرا راه همگان قرار می داد.»



**محمدرضا مخبر دزفولی دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی: «ایشان از شخصیت های استثنایی بخش های علم، فرهنگ و سیاست کشور بودند. همه کسانی که با مرحوم دکتر حبیبی ارتباط داشتند، به این موضوع اذعان دارند که آنچه بر همه سجایای اخلاقی ایشان غلبه داشت، اخلاق محوری ایشان بود و انصافاً مرحوم دکتر حبیبی به دلیل تدین، دین باوری و خداترسی که داشتند در هر حرکت و اقدامی که می خواستند انجام بدهند ابتدا این سوال را از خود مطرح می کردند که آیا برای این کار در نزد خداوند متعال حجت شرعی دارند یا خیر؟وقتی فردی در جایگاه علمی، فرهنگی و سیاسی مرحوم دکتر حبیبی اینگونه خداترس هم باشد، حتما در هر حرکت و کاری اخلاق، محور اصلی رفتارهای وی خواهد بود.»



**صادق زیبا کلام استاد دانشگاه: «در دوران انقلاب که اکثر چهره ها در نوفل لوشاتو مشغول برنامه ریزی قیام بودند، حسن حبیبی به فکر تدوین قانون اساسی آینده ایران بود. این مثال به بهترین وجه از شخصیت مرحوم دکتر حسن حبیبی پرده برمی دارد و نشان می دهد که او بیشتر به مسایل عمیق تر، بی سر و صداتر و کم هیجان تر می اندیشید و فکر می کرد.»







*گروه اطلاع رسانی



پژوهشم**9128**9131