خلق ایده، کارآفرینی، کسب وکارهای متنوع جدید، فناوری های نوآورانه و ظهور اقتصاد جدید مبتنی بر آن، نقطه عطفی در دنیای اقتصاد امروزی است که پنجره جدیدی برای کشورهای توسعه یافته یا حتی در حال توسعه باز کرده تا با استفاده از آنها، بتوانند بهره مندی بیشتری از توسعه در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان را تجربه کنند.

اگر بخواهیم روندروبه رشد سرمایه گذاری جهانی روی استارتاپ‌ها در دو دهه اخیر را تشریح کنیم، می توان گفت یکی از اضلاع بسیار مهم و موثر زیست بوم استارت آپ ها، سرمایه و وجود موسسات و نهادهای سرمایه گذاری است که نقش روانی و عملیاتی مهمی در شکل گیری، رشد و موفقیت کسب و کارهای نوپا دارد.

سرمایه گذاران این حوزه، سرمایه گذاران خطر پذیر هستند، این سرمایه گذاران علاوه بر ایده های برتر به دنبال شرکت های موفق این حوزه نیز می باشند و یکی از معیارهای آنان، قرار گرفتن در لیست تک شاخ های فناوری است. هم اکنون استارت‌آپ‌هایی که بالای یک میلیارد دلار ارزش دارند، "تک‌شاخ" نامیده می‌شوند، هرساله گزارش تک شاخ های حوزه فناوری منتشر می شود و نکته قابل توجه در بررسی این شرکت ها، علاوه بر زمینه فعالیت آنان، جغرافیای آنهاست، زیرا اکثر تک شاخ های جهان در ایالات متحده (55%)، پس از آن چین (21 درصد)، هند (4 درصد)، انگلستان (4 درصد)، آلمان (2 درصد) و کره جنوبی (2 درصد) قرار دارند.

بررسی و استفاده از تجربیات نحوه سرمایه¬گذاری در کشورهای موفق در این حوزه دارای اهمیت است، زیرا مهمترین دلیل ایجاد تک شاخ ها، رشد سرمایه شرکت هاست که ماحصل وجود نهادهای مالی ریسک پذیر و مهمتر از آن قوانین و مقررات لازم جهت تسهیل در جذب و حفظ سرمایه توسط استارات آپ ها و کارآفرینان می باشد.

کشورهایی همچون انگلستان و آمریکا در این زمینه به دلایل مختلف موفق شده اند. راه اندازی شهر فناوری و ایجاد محیط مناسب جذب سرمایه در محدوده وسیعی از فناوری ها، موجبات موفقیت انگلستان به عنوان مکان اصلی تک شاخ های اروپا را فراهم کرده است و در اکوسیستم کارآفرینی آمریکا نیز با قواعد و قوانین مکتوب برای ایجاد ارتباط مطمئن و امن سرمایه¬گذار با کارآفرین و روال های تسهیل کننده در کنار شفافیت اطلاعاتی توانسته اند علاوه بر جذب سرمایه گذاران، از اثرات اقتصادی معنی¬داری بهره مند شوند، بطوریکه شرکت های تحت پوشش با حمایت ریسک پذیران توانسته اند 11.9 میلیون شغل ایجاد کنند که حدود 11 درصد از اشتغال بخش خصوصی را تشکیل می دهد.

عملکرد صنعت دیجیتال، توسعه فناوری و گسترش زیست بوم دیجیتال نشان دهنده جذابیت و فرصت های آتی این صنعت است و در صورت ایجاد فضای مناسب جهت جذب و حفظ سرمایه بعنوان عامل اصلی رشد و موفقیت استارت آپ های فناوری، اثرات اقتصادی قابل توجهی را بهمراه خواهد داشت و این موضوع در کنار رویکرد جهانی شکل گیری استارت آپ ها در گسترده شدن بازار و در نتیجه بهره مندی از منابع مالی جهانی حائز اهمیت است.

سال 2014 را یک سال فوق العاده در صنعت دیجیتال می توان برشمرد. ظهور کسب وکارهای متنوع جدید و بهبود صنایع مختلف بواسطه تجارت الکترونیکی، خدمات بنگاه ها (ابر و خدمات مرتبط با ابر)، محتوا و ایجاد اقتصاد اشتراکی جدید به لطف رشد دو برابری صنعت دیجیتالی با درآمد جهانی 3 تریلیون دلار، این حوزه از بخش سنتی مخابرات پیشی گرفت. این رشد ناشی از نگاه سرمایه گذاران در این سال بود. با سرمایه گذاری 220 میلیارد دلار در حوزه دیجیتال (نسبت به 100 میلیارد دلار سال 2013) رشد جهانی این صنعت از شتاب بیشتری برخوردار شد. ارزیابی شرکت های دیجیتالی در این سال، وجود 190 تک شاخ با ارزش حدود 600 میلیارد دلار و درآمد بیش از 100 میلیارد دلار می باشد.

یکی دیگر از دلایل ایجاد تک شاخ ها رشد سرمایه شرکت ها بواسطه دسترسی بیش از حد آنان به نقدینگی است. از محرک های بالقوه ایجاد تک شاخ ها در سال 2014، سرمایه گذاری بوسیله چند شرکت VC بانفوذ و پیشرو می باشد، بطوریکه 8 شرکت VC در 42 درصد از مجموعه تک شاخ ها سرمایه گذاری کرده اند. رشد منابع مالی در دسترس در این سال برابر 165 درصد بوده است که رشد شرکت های دیجیتالی (15 تا 20 درصد) را نیز بدنبال داشته است.

بیشتر تک شاخ ها با حفظ و یا افزایش ارزش خود ماندگار خواهند بود و عملکرد صنعت دیجیتال، توسعه فناوری و گسترش زیست بوم دیجیتال، مانند اینترنت اشیا و امنیت سایبری، نشان دهنده جذابیت و فرصت های آتی این صنعت می باشد.

نتایج تحقیقات طی سال های 2014 تا 2015 نشان می دهد حدود 13 استارت آپ فناوری در اروپا با افزایش ارزش بیش از 1 میلیارد دلار به تک شاخ های این حوزه تبدیل شده و در همین زمان نیز در آمریکا 22 تک شاخ جدید ایجاد شد. ارزش ایجاد شده توسط تک شاخ های اروپا از سال 2000 حدود 120میلیارد دلار بوده است که این میزان در مقایسه با ارزش "فیس بوک" که به تنهایی 229 میلیارد دلار و یا "اوبر" با ارزش 40 میلیارد دلار، قابل توجه است.

با استناد به گزارش داوجونز مبنی بر اینکه تعداد 40 استارت آپ اروپایی، با افزایش سرمایه توانسته اند ارزش خود را به هر کدام 1 میلیارد دلار یا بیشتر از آن افزایش دهند، می توان گفت 17 شرکت از 40 شرکت اروپایی که تعداد آنان نسبت به قبل دو برابر شده است، متعلق به انگلستان می باشند که در میان آنها استارت آپ های مالی (فینتک) با 8 شرکت، بیشترین سهم را دارا می باشند. سوئد با 6 تک شاخ در رده دوم و بعد از آن آلمان و روسیه با 4 و فرانسه با 2 تک شاخ قرارگرفته اند. در ادامه نیز فنلاند با 2، ایتالیا، هلند و ایرلند هرکدام با یک شرکت حضور دارند.

با توجه به تاثیر راه اندازی شهر فناوری لندن که در مدت زمان 5 سال توانسته با کسب جایگاه مهم بعنوان هاب فناوری، زمینه های جهش اقتصادی انگلستان را فراهم کند، می توان گفت آمار منتشر شده نشان می دهد تعداد شرکت های بخش فناوری دیجیتال لندن از زمان راه اندازی شهر فناوری، 46 درصد رشد داشته است. این بخش با نیروی کار تقریبی 200 هزار نفر در سال 2015 نسبت به سال2010، از افزایش 17 درصدی برخوردار بوده است. همچنین بین سال های 2005 تا 2014، بیش از 1000 پروژه سرمایه گذاری بین¬المللی در شهر فناوری لندن آغاز شده است.

ایجاد محیط مناسب جهت جذب و حفظ سرمایه یکی از دلایل موفقیت انگلستان به عنوان مکان اصلی تک شاخ های اروپا است. بخش فناوری لندن یکی از متنوع ترین بخش ها در سطح جهان می باشد. از wayra گرفته تا شتاب دهنده استارت آپی تلفونیکا در این شهر فعالیت می کنند. حتی غول اینترنتی گوگل که محرک ایجاد زیست بوم فناوری متنوع و فراگیر است نیز یک برنامه آزمایشی برای کارآفرینان در شهر فناوری لندن اجرا کرده است.

بدنه سنگین و محافظه کار روش های سرمایه¬گذاری، می تواند مانعی برای قابلیت، ظرفیت و چالاکی لازم برای حمایت از فرصت های سرمایه گذاری این حوزه بشمار آید، همچنین زیست بوم مناسب برای رشد و توسعه نوپاها، متشکل از مجموعه ای از عناصر و اضلاع است که بدون حضور آنها رشد و ارتقای شرکت ها امکان پذیر نمی باشد.

نقش مراکز رشد و شتاب دهنده ها، مراکز و شبکه های سرمایه گذاری، رسانه ها، سازمان های مردم نهاد، موسسات عمومی و دولتی مرتبط، دانشگاه ها و مراکز آموزشی حرفه ای در این عرصه بسیار حائز اهمیت است و فعالیت این مراکز با رویکرد فعال سازی فضای کسب وکارهای نوپا، مکمل و پوشش دهنده یکدیگر خواهد بود و به افزایش ثمردهی تلاش های صورت گرفته در این حوزه کمک بسزایی می کند.

با توجه به مطالب گفته شده می توان نتیجه گرفت فضای مجازی بویژه استارت آپ ها از ظرفیت عظیمی در جهت رشد و توسعه اقتصاد کشور برخوردارند و این امیدواری وجود دارد تا عناصر تاثیر گذار در رشد و توسعه فعالیت های اقتصادی در فضای مجازی، با بهره گیری از تجارب سایرکشورها و در چارچوب منافع ملی کشور، به ایفای نقش پرداخته و موجبات رشد و تعالی اقتصاد کشور در بهره گیری از قابلیت های فضای مجازی را فراهم آورند.

*دکتر فیروزآبادی/ دبیر شورایعالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی کشور