کتاب فروشی آینده در ادامه نشست‌های هفتگی دیدار با نویسندگان خود، پنجشنبه این هفته میزبان پروفسور پرویز کردوانی جغرافی‌دان و پدر کویرشناسی ایران بود.

او در ابتدای سخنان خود گفت: من در سال 63 در کتابم از غارت آب سخن گفتم. البته در آن زمان تنها صد و پنج هزار حلقه چاه عمیق در کشور وجود داشت که 90 درصد آن هم زیادی بود.

کردوانی گفت: تمامی طرح‌هایی که در پی تغییر اقلیم ایران هستند محکوم به شکست هستند، چرا که ایران در منطقه ای از کره زمین قرار گرفته که اصطلاحا منطقه پرفشار نامیده می شود. در برابر اروپا که در منطقه کم فشار هوا واقع شده است.

او برای توضیح این مساله مثال دود سیگار را زد: در کشوری اروپایی مثل آلمان دود سیگار مستقیم به هوا می رود ولی در ایران دود در هوا پراکنده می شود. همین طور برای بخار آب به جای اینکه بخار آب مستقیم به بالا رود و در همین جا به باران تبدیل شود در جو پراکنده می شود.

استاد نمونه دانشگاه تهران به چهار طرحی که از پیش از انقلاب تاکنون برای تغییر اقلیم مطرح شده اشاره کرد و گفت: اولی در زمان شاه توسط فردی به نام مهندس هومن فرزاد پیشنهاد شد که آب دریای عمان را به کویر لوت انتقال می‌داد. دومی در دهه شصت می‌خواست شکافی در کوه البرز ایجاد کند تا تهران آب و هوایی شبیه شمال پیدا کند. سومی هم در دهه هفتاد مطرح شد که به ایران رود شهرت یافت که در نظر داشت آب خلیج فارس فارس یا دریای عمان را به خزر ببرد و چهارمی طرح باران های مصنوعی بود.

او گفت: با تمامی این طرح‌ها در زمان مطرح شدنشان مخالفت کردم چرا که به همان دلیلی که مطرح کردم اثری جز اتلاف بودجه و وقت در پی نخواهد داشت.

کردوانی در ادامه گفت: بشر برای حل مشکل خودش برای جبران کمبود منابع آب به سه اختراع دست زد که به دلیل استفاده نادرست از آن‌ها هر سه معضل آب را تشدید کردند. یک آب لوله کشی برای حل مشکل آب شرب بود که از حدود دویست سال پیش در اروپا آغاز شد. اما رفته رفته به جای اینکه از آب لوله‌کشی تنها برای شرب انسان استفاده شود، برای سایر مصارف مانند شست‌و‌شو به‌طرز بی رویه‌ای استفاده شد. دو حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق بود که در ایران از دهه 40 خورشیدی آغاز شد. احداث چاه منابع آبی ما را بیشتر نمی‌کند بلکه برداشت ما را از آن بیشتر می‌کند. امروز برای برداشت بیشتر کار به جایی رسیده است که چاه‌هایی به عمق 550 و بیشتر در کشور حفر می‌شود. علاوه‌بر‌این احداث چاه‌ها قنات‌های ما را در معرض نابودی قرار داده‌است. قنات‌هایی که برای قرن‌ها با اختصاص سهم درست برداشت ما از آب، تعادل حیاتی را در این زمینه را رعایت کرده‌بود. سه احداث کانال برای جابجایی آب به مسافت چند‌صد کیلومتر بود. به عنوان مثال انتقال آب از کارون به یزد نه تنها موجب آبادانی این مناطق نشد که آب کارون را نیز از بین برد.

او گفت: تنها راه برای رسیدن به توسعه پایدار اصلاح اصولی مصرف آب است و غیر از این راهی وجود ندارد.

در بخش پرسش‌ و پاسخ این استاد جغرافیا در پاسخ به سوالی درباره نظراتش مبنی بر بی فایده بودن طرح‌های احیا دریاچه ارومیه گفت: چه این طرح‌ها اجرا شود و چه نشود؛ نمک خشک شده و ته‌نشین شده باید از بستر دریاچه جدا شود. صنعت نفت و پتروشیمی ما نیاز بسیاری به نمک دارند و سالانه در سمنان و جاهای دیگر مقادیر زیادی نمک استحصال می شود. می توان این معادن را برای چند سال تعطیل کرد و فقط از نمک دریاچه ارومیه برای صنعت استفاده کرد. جدای از این در منطقه به دلیل حفر چاه‌های عمیق‌تر از بستر زیر‌زمینی دریاچه به نوعی سفره زیر زمینی سوراخ شده است و تمام آب ورودی به دریاچه که برای احیاء دریاچه به آن باز گردانده شده به هدر می رود. به همین دلیل تمام طرح های احیاء بی‌فایده است.

وی در پاسخ به پرسش علی دهباشی که چرا با وجود اینکه در مقاطع مختلف تحصیلی در ایران جغرافی تدریس می‌شود جغرافی اکثر ما ایرانیان خوب نیست، گفت: کتاب‌های درسی توسط اساتید دانشگاه تالیف می شود در‌حالی که باید توسط دبیران نوشته شوند.

۴۷۴۷