به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، در تازه‌ترین برنامه از کانون فیلم «سینماحقیقت» که بعدازظهر دوشنبه بیست و هشتم مرداد برگزار شد، ابتدا مستند «روابط خانوادگی» به کارگردانی ناصر ضمیری به نمایش درآمد و سپس نقد و بررسی این فیلم با حضور رضا صائمی، منتقد سینما برگزار شد.
در ابتدای این جلسه ناصر ضمیری در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان مجری برنامه و مسئول جلسه‌های نمایش فیلم مرکز درباره نحوه آشنایی خود با حاجی‌بابا که شخصیت اصلی فیلم «روابط خانوادگی» به حساب می‌آید گفت: روستایی که فیلمبرداری این فیلم در آن انجام شده، روستای اجدادی من است و از آنجا که از دوران کودکی بارها به آن منطقه سفر کرده‌ام، نه تنها این شخصیت بلکه حاجی‌باباهای فراوانی را در این روستا می‌شناختم.
وی بیان کرد: شخصیت اصلی این فیلم را از سال‌ها قبل می‌شناختم و نسبت به روابط او با اعضای خانواده‌اش اطلاعات و آگاهی کامل داشتم.
ضمیری سپس در پاسخ به نکته مطرح شده از سوی ناصر صفاریان درباره مرزبندی‌های موجود در سینمای مستند و داستانی گفت: اعتقادی به این خط‌کشی‌ها ندارم و به نظرم مهم اثری است که ساخته می‌شود و البته حرفی که در آن زده می‌شود.
وی تاکید کرد: در ساخت این فیلم سعی کردم خودم را رها کرده و به این خط‌کشی‌ها توجه نداشته باشم، اما تلاش کردم در حکم یک آینه باشم و روبه‌روی شخصیت‌های فیلم قرار بگیرم تا آن‌ها را به خودشان نشان دهم.
ضمیری سپس با اشاره به تلاش برای جذب مخاطب، از طریق نوعی طراحی در ماجراهای فیلم گفت: همه تلاشم در ساخت فیلم این بود که نسبت به تفکر شخصیت‌های حاضر در فیلم هیچ قضاوتی نداشته باشم و در کنار افشاگری‌های مرحله به مرحله اعضای این خانواده، سعی کردم این کار را با ایجاد محدودیت در مدت زمان و حجم کنترل‌شده راش‌های تصویربرداری انجام دهم.
وی در ادامه جلسه، شائبه وجود فیلمنامه و طراحی دیالوگ برای بعضی شخصیت‌های فیلم را رد کرد و توضیح داد: نوع طراحی من برای ساخت این فیلم به گونه‌ای بود که صحنه‌های فیلم را با ماجراهایی که در واقعیت رخ داده بود منطبق کنم. به عنوان مثال وقتی یکی از فرزندان حاجی‌بابا او را مصداق دیکتاتور دانست، تصمیم گرفتم فیلم معروف «دیکتاتور بزرگ» چارلی چاپلین را برایش به نمایش بگذارم و واکنش او را ضبط کنم.
بخش بعدی جلسه به صحبت‌های منتقد مهمان برنامه اختصاص داشت. در این بخش رضا صائمی «روابط خانوادگی» را یک مستند پرتره توصیف کرد و ضمن اشاره به عنوان این فیلم که به گفته او «نوعی نشانه‌شناسی هوشمندانه» را در خود نهفته دارد، گفت: این مستند با رویکرد روان‌شناختی ساخته شده و در پس قصه آن، روان‌شناسی دیکتاتوری و همچنین نشانه‌شناسی آن جریان دارد.
وی تاکید کرد: در لایه‌های زیرین این فیلم به افرادی نظیر شخصیت اصلی فیلم اشاره می‌شود که نظام خانوادگی در جامعه سنتی را روایت می‌کنند. افرادی با خصوصیاتی شبیه حاجی‌بابا که با وجود تصویر ظالمانه‌ای که فرزندانش از او ارائه می‌دهند، قربانی یک سیستم پدرسالاری و مردسالارانه است؛ سیستمی که ناخواسته بر رفتار و دیدگاه فرزندان او نیز تاثیر گذاشته است.
این منتقد سینما ادامه داد: مخاطب مستند «روابط خانوادگی» ظاهرا قرار است شخصیت اصلی فیلم را در قالب و نماد یک پدر دیکتاتور بپذیرد، اما کاملا برعکس مخاطب با او که به یک ضد قهرمان جذاب تبدیل شده همدلی می‌کند؛ ضد قهرمانی که فرزندانش با رفتارهای او مشکل دارند اما خودش تلاش می‌کند شعر بگوید، شاد باشد و با پرنده‌ها ارتباط برقرار کند.
کارگردان فیلم «روابط خانوادگی» در پاسخ به این نکته گفت: برخلاف تصور اصلا قصدی برای نمایش این شخصیت در قالب یک دیکتاتور نداشتم. نقطه جذابیت حاجی‌بابا برای من تناقضی بود که در رفتار عمومی و البته نحوه برخورد او با فرزندان و اعضای خانواده‌اش وجود داشت؛ تناقض عجیب و جذابی که سعی کردم در فیلم آن را پر رنگ‌تر کنم.
وی تاکید کرد: برای انجام این کار سعی کردم کم‌ترین حرکت دوربین را برای فیلم طراحی کنم و زاویه دوربین به گونه‌ای باشد که حامل قضاوت شخصی‌ام نسبت به این شخصیت نباشد. حاجی‌بابا همدلی تماشاگران بیش‌تری را به خود جلب می‌کند و دلیل آن، نزدیک شدن فیلم به این شخصیت و پرداختن به جذابیت‌های ذاتی او است.
این مستندساز بیان کرد: این فیلم با جلب اعتماد کامل این افراد ساخته شده و در ابتدای آن هم نشان داده می‌شود که از افرادی که علاقه ندارند خواسته می‌شود تا از تولید فیلم خارج شوند.
ضمیری در پایان در پاسخ به نکته مطرح شده از سوی ناصر صفاریان که «دلیل خنده تماشاگران» را ناشی از قرار گرفتن شخصیت محوری فیلم در یک موقعیت تناقض‌آمیز دانسته بود توضیح داد: برخلاف تصور، نه تنها هیچ قضاوتی نسبت به این شخصیت نداشتم بلکه کاملا در خدمت او و خواسته‌هایش بودم.
