حرف از جریان‌هایی است که بعدتر به سینمای مستقل شهره‌شد و تخصص اصلی فیلمسازانش ساخت فیلم با هزینه‌های بسیار کم و تفاوت نگاه در فرم و محتوای فیلم‌ها بود. حالا سینماگران مستقل درجه یک سال‌هاست که در دنیا می‌درخشند و آثارشان به‌عنوان فیلم‌هایی با هزینه کم و بازگشت سرمایه بالا در سینماهای سراسر دنیا به نمایش درمی‌آید. در ایران هم بعد از چند دهه وقفه حالا دوباره سر و کله فیلمسازان مستقل پیدا شده است. فیلم‌سازانی که حلقه وصلشان سینمای هنر‌و‌تجربه است.

• Low budget‌ها آمدند

شاید هنوز هم خیلی‌ها «خداحافظ رفیق» ساخته امیر نادری را یکی از جریان‌سازترین فیلم‌های ایرانی بدانند که تقریبا همه ویژگی‌های سینمای مستقل را داشت. بازیگران آن زمان گمنام را بگذارید کنار موسیقی فیلمی که از سر رفاقت ساخته می‌شود و خواننده‌ای که بدون چشمداشت مالی آن را می‌خواند تا بهتر متوجه شوید که فیلم بسیار کم‌هزینه نادری، یک فیلم مستقل درجه‌یک به شمار می‌آید. حالا بماند که فیلمبرداری و تدوین فیلم هم کار یک نفر است.

از این دست فیلم‌ها اما در دهه‌های اخیر کمتر دیده شد؛ چراکه اگر هم ساخته می‌شد فرصتی برای دیده شدن پیدا نمی‌کرد تا اینکه کارگروه سینمایی هنروتجربه برای پوشش و البته حمایت از سینمای مستقل در سال آغازین فعالیت دولت یازدهم آغاز به‌کار کرد. بعد از این آغاز بود که دوباره سروکله فیلمسازان مستقل روی پرده پیدا و فهرست فیلم‌های کم‌هزینه و به قولی Low budget‌ها هر روز طولانی‌تر شد. چند وقتی هست که می‌توان ساخت فیلم کم‌هزینه اما متفاوت و دلنشین را دوباره در سینمای ایران جشن گرفت و به حیات سینمای مستقل امیدوار بود.

• امان از سینمای نفتی

«من همیشه سینما را دنبال می‌کردم و شاید باورتان نشود اما من به مرحله‌ای رسیده بودم که به‌صورت فرضی فیلم می‌ساختم؛ مثلا با خودم می‌گفتم در فلان فیلم روی پرده اگر من جای کارگردان بودم از فلان دوربین استفاده می‌کردم که هم محصول بهتری به‌دست می‌داد و هم هزینه اجاره‌اش کمتر بود.تمام فیلم‌های دلخواهم را با تکنولوژی جدید و البته بی‌پولی همیشگی محک می‌زدم تا اینکه بالاخره با هنر و تجربه فیلمساز شدم.»

اینها حرف‌های پژمان تیمورتاش است که با فیلم تحسین شده مفت‌آباد در گروه هنر و تجربه خیلی‌ها را به آینده سینمایی‌اش امیدوار کرده است. تیمورتاش که از اطلاق لقب متخصص فیلم ارزان ساختن به‌خودش و همکارانش استقبال می‌کند می‌گوید: «سینمای مستقل همیشه در کنار سینمای حرفه‌ای در حرکت بوده است و شاید ما خیلی درگیر سینمای نفتی بوده‌ایم و نتوانستیم با تاسیس و گسترش سازمان‌های غیردولتی از سینمای مستقل حمایت کنیم. حالا هنر و تجربه ایستگاهی است برای به مقصد رساندن سینمای مستقل.»

• تدبیر کیارستمی

«عباس کیارستمی همواره در کلاس‌های فیلمسازی‌اش می‌گفت سعی کنید تعداد عوامل فیلم‌تان دو رقمی نشود چون هر چه تعدادتان کمتر باشد آزادی‌هایتان بیشتر خواهد بود. از سوی دیگر کاهش هزینه‌ها در فیلم باعث می‌شود تا محدودیت‌های ضد‌خلاقانه هم در فیلم کمتر شود و شما قدرت تجربه کردن خواهید داشت. این حرف‌های استاد همواره آویزه گوش ما هست و تلاش می‌کنیم تا اینگونه، فیلم مستقل و کم‌خرج و البته پرمخاطب بسازیم.» مرتضی فرشباف اینها را می‌گوید و امیدوار است تا عنصر کشف از سینمای مستقل ایران جدا نشود.

کارگردان فیلم بهمن می‌گوید: «من برای ساخت فیلم اولم نتوانستم رضایت هیچ تهیه‌کننده‌ای را جلب کنم و سرانجام فیلم سوگ را با همکاری بدون دستمزد دوستانم ساختم ولی در فیلم بعدی‌ام شرایط کاملا متفاوت بود و فضای حرفه‌ای‌تری را تجربه کردم اما بی‌تعارف باید بگویم که ترجیح می‌دهم فیلمساز مستقل بمانم و فیلم ارزان‌قیمت بسازم. رؤیای پرفروش شدن و درخشیدن این فیلم‌ها گویی حس بهتری در ما ایجاد می‌کند.»