به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام علی محمدی، مدیر گروه فلسفه اسلامی فرهنگستان علوم اسلامی در گفتگویی به تشریح ضرورت، موضوع و اهداف این گروه پرداخت که مشروح آن را در ادامه می خوانید؛
*لطفا در مورد پیشینه گروه فلسفه فرهنگستان علوم اسلامی توضیحاتی بفرمایید؟
گروه پژوهشی فلسفه با تاسیس دفتر فرهنگستان علوم اسلامی شکل گرفت. هرچند ابتدا با عنوان گروه مبنائی و بعدها با عنوان گروه فلسفه ، مباحث فلسفی دنبال گردیده است که ادوار مختلف آن را عرض می کنم.
الف ) پیشینه گروه در دوره استاد حسینی ( تا سال ۱۳۷۹)
در دوره حیات استاد حسینی مباحث فلسفی ابتدا در غالب گروه نظری و سپس گروه مبنائی و با محوریت مباحثات استاد حسینی انجام می گرفت. این دوره، دوره تولید مباحث فلسفی با محوریت استاد حسینی و حضور فعال استاد میرباقری در جلسات پژوهشی می باشد که محصول پژوهشی این دوره عمدتاً مباحث دوره ای استاد متناسب با بلوغ مباحث از ربط تا تعلق و فاعلیت و نظام فاعلیت می باشد که تمام این مباحث در بانک اطلاعات موجود می باشد و در کنار این مباحث دوره ای، مباحث مقطعی و حتی مباحث تک یا دو جلسه ای استاد در موضوعات فلسفی صورت گرفته است. از میان این مباحث تنها موارد زیر به صورت تدوین داخلی بدون تطبیق بیرونی صورت گرفته است :
۱ـ تدوین مباحث اصالت
۲ـ تدوین مباحث فاعلیت
همچنین در این دوره استاد میرباقری حدوداً ۱۰ دوره مباحث را به صورت آموزشی به مخاطبین مختلف ارائه داده اند که مفصل ترین آن دوره ۷۵ جلسه ای استاد با اعضاء گروه کاربردی آن زمان با مدیریت آقای ساجدی می باشد.
ب) پیشینه گروه در دوره استاد میرباقری ( از سال ۱۳۸۰ تا کنون )
پس از رحلت جانسوز استاد حسینی، با لطف الهی و با مدیریت استاد میرباقری مباحث فلسفی ادامه پیدا کرد و با سیاست گذاری استاد، این دوره، شروع تدوین تطبیقی مباحث فلسفی دفتر قرار گرفت. بالطبع پرورش و تسلط محققان جوان به مباحث استاد ضرورت یافت و لذا همواره در کنار تدوین های اولیه مباحث، هدف اساسی آموزش و پرورش قرار گرفته است. گروه فلسفه در این دوره متناسب با ساختار دفتر و تغییر مدیران، مقاطع مختلفی داشته است که در ادامه بر محوریت مدیران گروه فلسفه گزارشی اجمالی از هر مقطع ارائه می گردد:
۱ـ گروه فلسفه ( ازسال ۸۱ تا ۸۵ ): پس از رحلت استاد فقید، با یک سال فاصله با همان ساختار قبلی، مباحث فلسفی با تغییر ساختار فرهنگستان تحت عنوان گروه پژوهشی فلسفه دنبال گردید و نوعاً پروژه محور کار پیش می رفت.
۲ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری (سال ۸۷ )
در این دوره محورهای زیر در دستور کار گروه قرار گرفت:
ـ مطالعه و مباحثه گروهی ۲۷ جلسه مباحث معرفت شناسی فلسفه اصول احکام حکومتی
ـ مطالعه و مباحثه گروهی مباحث معرفت شناسی فلسفه و روش رئالیسم علامه طباطبائی
ـ مطالعه، مباحثه پروژه فلسفه اخلاق
۳ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری (سال ۸۸)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار گروه قرار گرفت:
ـ پروژه معرفت شناسی کاشفیت در نگاه علامه
ـ پروژه فلسفه منطق
۴ـ گروه فلسفه تحت مدیریت استاد میرباقری (سال ۸۹)
ـ ادامه فلسفه منطق
ـ ادامه ضعیف پروژه معرفت شناسی
ـ شروع پروژه نقش اراده
۵ـ گروه فلسفه تحت مدیریت آقای حسینیان (سال۹۰ و ۹۱ )
ـ شروع مطالعه گروهی دوره عالی فلسفه نظام ولایت
ـ شروع پروژه فلسفه معرفت
ـ شروع پروژه معرفت شناسی استاد حسینی
ـ ادامه پروژه نقش اراده در شکل گیری معرفت
ـ پروژه جدیدی تحت عنوان موضوع ، ضرورت و هدف فلسفه مبتنی بر فلسفه مشاء ، اشراق ، حکمت متعالیه و نظام ولایت
۶ـ گروه فلسفه تحت مدیریت آقای حسینیان (سال ۹۲)
در این دوره محورهای زیر در دستور کار گروه قرار گرفت:
ـ شروع پروژه معرفت شناسی استاد حسینی
ـ پروژه نقش اراده در معرفت
ـ ادامه پروژه « موضوع ، ضرورت و هدف فلسفه مبتنی بر فلسفه مشاء ، اشراق ، حکمت متعالیه و نظام ولایت »
ـ تقریر علم دوره عالی
۷ـ گروه فلسفه با مدیریت آقای جمالی با اعضاء هیئت علمی آقایان میرباقری، حسینیان ، خاکی ، رضوی و جمالی (سال ۹۳ تا تابستان ۹۴)
۸ـ گروه فلسفه با مدیریت آقای علی محمدی با اعضاء هیئت علمی آقایان میرباقری، حسینیان، خاکی، رضوی و جمالی (سال ۹۴ تا ۹۵)
*باتوجه به توضیحاتی که در مورد پیشنیه گروه دادید، ماموریت اصلی گروه در عرصه های آموزشی و پژوهشی و چنانچه ماموریت ارتباطی نیز هست مختصرا توضیح بفرمایید.
گروه فلسفه نیز مانند سایر گروه های دفتر فرهنگستان در سه ساله ۹۲ تا ۹۵ بر اساس سیاستهای ابلاغی مدیریت محترم سازمان، فعالیت آموزشی را در اولویت فعالیتهای خود قرار داده است. لذا تربیت محقق فلسفه در سطح دوره تخصصی از ماموریت های گروه فلسفه می باشد.
در فعالیت های پژوهشی و ارتباطی باید عرض کنم که به هر حال دفتر فرهنگستان علوم اسلامی قم، مرکزی پژوهشی است لذا نمی تواند بی تفاوت به مقوله پژوهش و تولید مفهوم باشد، از این رو علی رغم اینکه بر اساس سیاستهای ابلاغی اولویت اول با مقوله آموزش است، ولی گروه فلسفه تلاش نموده که در عرصه پژوهش نیز متناسب با ظرفیت و بنیه خود حضور داشته باشد. بی تردید تولید مفهوم و زنده بودن پژوهش در هر مجموعه ای، پایه تعاملات و ارتباط فعال علمی و فرهنگی آن مجموعه با بیرون از خود خواهد بود و به طور طبیعی، منجر توسعه مراودات و تفاهمات علمی خواهد گردید .
*لطفا در مورد برنامه هایی که هم اکنون در حال جریان است و به صورت دوره های آموزشی یا پژوهشی متصدی برگزاری آن گروه فلسفه می باشد مختصرا گزارشی ارائه بفرمایید؟
در حال حاضر دو دوره اصلی در فعالیتهای آموزشی گروه در حال انجام است. دوره نخست، دوره تخصصی است که عمدتاً دانش پژوهان آن را دوستان با سابقه گروه فلسفه تشکیل می دهند. این دوره از سال ۹۲ آغاز و ان شاء الله در ۹۶ به پایان می رسد. در این دوره دانش پژوهان محترم، با دوره های اصلی مباحث مرحوم استاد حسینی از طریق متن خوانی و مباحثه و تقریرنویسی آشنا شده و در نهایت مبادرت به نوشتن «مقاله پایان دوره» خواهند کرد.
در این دوره، محور دوره ای که مورد مطالعه و مداقه دوستان قرار گرفت، دوره ۱۱۶ جلسه ای اصالت تعلق بود که به حق می توان آن را از بهترین دوره های فلسفه استاد حسینی (ره) قلمداد کرد. حضور استاد میرباقری در قامت مستشکل مباحث و همچنین تحفظ استاد حسینی بر اصطلاحی بحث نکردن و توضیح مفاهیم و اصطلاحات فلسفی، این دوره را در میان سایر دوره ها منحصر به فرد کرده است. علاوه بر این در این دوره ، جلسات ابتدای دوره فلسفه اصول که در موضوع معرفت شناسی است و همچنین ان شاء الله دوره عالی نظام ولایت، مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.
همچنین در این دوره هریک از دانش پژوهان موظف به پیگیری و تکمیل تحصیلات بیرونی خود لااقل در حد سطح سه حوزه و یا کارشناسی ارشد می باشند که بحمدلله تا کنون صورت پذیرفته است.
دوره دومی نیز در حال انجام است، دوره مقدماتی است که از ابتدای شهریور سال ۹۵ آغاز گردیده است. این دوره با هدف شناسایی و جذب نخبگان علاقه مند به مباحث دفتر فرهنگستان برگزار گردیده است . داوطلبین گروه فلسفه در این دوره به طور اجمال با «ضرورت، موضوع، مسائل و مدعیات فلسفه نظام ولایت» آشنا می شوند. این آشنایی هم به عزیزان کمک می کند تا تصویری روشن از مباحث پیش روی خود در دوره تخصصی داشته باشند و هم به مدیران گروه فلسفه یاری می رساند تا به گزینش قوی تری مبادرت ورزند. این دوره در طی ۱۲ جلسه هفتگی ۲ ساعته ان شاء الله در پایان سال ۹۵ به اتمام خواهد رسید.
در حوزه فعالیت های پژوهشی نیز گروه فلسفه در ابتدا با دو پروژه سنگین نیمه تمام مواجه بود. پروژه «معرفت شناسی» استاد محمدرضا خاکی و پروژه دیگر «تاثیر اراده در فهم» استاد مصطفی جمالی. با توجه به گفتگوی صورت گرفته اولویت اول فعالیت های پژوهشی سه ساله گروه (۹۲ تا ۹۵) اتمام این پروژه های مهم در نظر گرفته شد که با تلاش دوستان ان شاء الله این مهم به سرانجام خواهد رسید.
از ارکان مهم نقشه جامع علمی گروه محسوب می گردد.
*سال ها از تاسیس این گروه می گذرد و کارهایی که توضیح دادید نیز انجام گرفته است. با توجه به فضای موجود کشور آینده این گروه و فضای پیش روی گروه در مجموعه های علمی و ساختار کشور را چگونه می بینید، به بیان دیگر فرصت ها و چالش های پیش روی گروه چه مواردی می باشند؟
مهمترین چالش و البته فرصت گروه فلسفه فرهنگستان، شرایط عینی انقلاب اسلامی است . چالش به این معنا که عرصه عینیت انقلاب، معرکه نهایی مباحث تئوریک جبهه فکری انقلاب است، یعنی هر اندیشه ای که نتواند علاوه بر ظفر در عرصه های استدلالی، کارآمدی عینی خود را به اثبات رساند، ولو این که از اتقان بی مثال نظری نیز برخوردار باشد، دردی از دوره جدید تاریخی جامعه شیعی دوا نخواهد کرد.
لذا چالش اصلی فلسفه دفتر فرهنگستان نیز در عمیق ترین لایه خود، اثبات کارآمدی عینی خود در راستای آرمانهای الهی انقلاب اسلامی است. هرچند بی تردید هر فلسفه ای با توجه به ماهیت عالم فلسفه، علاوه بر کارآمدی عینی تا در عرصه استدلالهای نظری تفوق خود را به رخ رقبای خود نکشد، نمی تواند داعیه دار کرسی «فلسفه نظری انقلاب اسلامی» باشد.
از طرفی همین شرایط عینی پس از انقلاب اسلامی، مهمترین فرصت گروه نیز به حساب می آید؛ با این توضیح که اگر چنین بستری وجود نداشت و فضای آزاداندیشی انقلابی مهیا نبود، بی شک امکان تفصیل و بسط فلسفه ای با خصوصیات فلسفه نظام ولایت که علاوه بر جنبه های نظری و استدلالی، حضور در عرصه مدیریت تکامل اجتماعی را جزو رسالتهای خود می بیند، موضوعاً منتفی می گردید.
گروه فلسفه برای نیل به اهداف خود باید چندین گام مهم بردارد:
۱. تنظیم و تدوین مباحث انجام شده توسط استاد حسینی (ره) و سایر اساتید به خصوص استاد میرباقری
۲. هم زمان به تربیت محققین تراز خود اقدام نماید.
۳. با ادامه پژوهش تاسیسی، حلقات مفقوده مباحث را تکمیل نماید.
۴. به عنوان گروهی فعال و موثر، نقش خود را در پشتیبانی فلسفی سایر گروه های علمی فرهنگستان ایفاء نماید.
۵. با پژوهشهایی تطبیقی، به ترجمه منطقی مباحث خود به ادبیات منظومه مفاهیم فلسفه اسلامی و فلسفه غرب مبادرت ورزیده و به نقد و بررسی آنها بپردازد.
۶.باید توجه داشت که در بلند مدت گروه فلسفه فرهنگستان در راستای دغدغه خود برای حضور در عرصه اداره اسلامی کشور، رقیب اصلی خود را مبانی فلسفی اشراب شده در مدل های توسعه و مدیریت مدرن می داند و لذا ورود به این مسئله را در غایت القصوی خود قلمداد می کند.
*با توجه به مباحثی که از فرهنگستان علوم اسلامی در مراکز علمی و پژوهشی کشور عرضه شده است به تبع محققان و علاقه مندانی مشتاق ارتباط با گروه فلسفه می باشند. نحوه ارتباط این افراد با شما از چه طریقی میسر است؟
در حال حاضر سیاست اصلی ارتباطی گروه فلسفه در مواجهه با مراجعات فردی، ساماندهی آنها در قالب دوره های سالیانه و یا دوسالانه آموزش مقدماتی می باشد.
علاوه بر این، اگر عزیزی سوالی به صورت موردی داشت می تواند از طریق روابط عمومی دفتر فرهنگستان علوم اسلامی به مدیریت و سپس اعضای گروه فلسفه مرتبط گردد.
