خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: خراسان جنوبی یکی از قطب های تولید گیاهان دارویی است و محصولات آن نیز به دلیل شرایط جوی و کویری از کیفیت مطلوبی برخوردار است. استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی در این خطه رواج داشته و با فرهنگ مردم عجین شده است.
بدون شک کاربرد این گیاهان در طب سنتی، می‌تواند راه درآمدی برای روستاییان باشد وجمع آوری و فروش آن نمونه اقتصاد مقاومتی است.
علی رغم خشکسالی های پیاپی جزو پنج استان برتر کشور در فرآیند گیاهان دارویی است اما متاسفانه هیچ سرمایه گذاری در زمینه مطالعات گیاهان دارویی نشده و همچنین در بخش تجارت آن هیچ کاری در استان انجام نشده است که این یک ضعف محسوب می‌شود.
در حال حاضر بیش از هزار و ۲۰۰ نوع گیاه خودرو در خراسان جنوبی وجود دارد که ۸۰ گونه آن بومی کمیاب و مزیت دار است.
وجود ۱۲۰۰ گونه گیاهی در استان
رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی در گفت و گو با مهر بیان کرد: خراسان جنوبی دارای گونه های گیاهی مفید و زیادی است.
محسن پویان اظهار کرد: متاسفانه برخی از گونه های گیاهی به دلیل برداشت زیاد و کاهش نزولات جوی در حال انقراض بوده که توجه دستگاه های ذیربط را می‌طلبد.
وی با بیان اینکه «آویشن کوهی» از جمله گونه های گیاهی در حال انقراض است، گفت: «زوفای محلی، انغوزه، کما، استخودوس بالَنگو و مریم گلی» از دیگر گونه های گیاهی در حال انقراض است.
پویان از وجود بیش از هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی در خراسان جنوبی خبر داد و افزود: بیش از ۸۰ درصد گونه‌ها بومی کمیاب و مزیت دار است.
وی ادامه داد: همچنین ۶۰ درصد از این گیاهان پتانسیل تولید داروی گیاهی را دارند اما از این ظرفیت‌ها بهره برداری مطلوبی نمی‌شود.
خطر انقراض در کمین ۴۰ درصد گونه های گیاهی
رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: اگر بارندگی‌ها افزایش نیابد، ۴۰ درصد از گونه های گیاهی این استان در معرض خطر قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: باید با مشارکت دستگاه های ذیربط اقدامی اساسی در راستای جلوگیری از انقراض این گونه‌ها انجام شود.
پویان با بیان اینکه، نبود عزم ملی برای حفظ گونه های گیاهی یکی از مهمترین علل انقراض این گیاهان است، افزود: در کشورهای پر آب دنیا برای حفظ حتی یک گونه گیاهی هزاران دلار هزینه می‌شود این در حالی است که ما برای ساختمان سازی، جنگل‌ها را کف تراش می‌کنیم.
وی ادامه داد: کمبود نیروی متخصص و عملیاتی، گرانی نهاده‌ها نظیر بذر گیاهان و ادوات لازم، کمبود برنامه های آموزشی و عملیاتی و کاهش نزول برف و باران از دیگر عوامل انقراض گونه های گیاهی است.
رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی بیان کرد: تعداد بهره برداران این گیاهان با تعداد جمعیت روستایی همخوانی ندارد که این امر ضربه سنگینی به پوشش گیاهی استان وارد می‌کند.
برداشت های بی رویه
پویان با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای جلوگیری از انقراض گونه های گیاهی استان بیان کرد: برخی از افراد از خواص گونه های گیاهی بی اطلاع بوده و با برداشت بی رویه زمینه انقراض آن را فراهم می‌کنند.
وی از اجرای طرح تحقیقاتی برای معرفی گیاهان دارویی خبرداد و گفت: طی این تحقیق پتانسیل‌ها و کاربردهای هر گیاه دارویی معرفی شده است.
رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین در این تحقیق استفاده گیاهان دارویی در زمینه های بهداشتی، صنایع دارویی و صنایع رنگ نیز تعریف شده است.
وی با بیان اینکه این تحقیق در قالب هزار صفحه انجام شده است، اظهار کرد: برای انجام این کار تحقیقاتی بیش از ۱۰۰ میلیون تومان هزینه کرده‌ایم.
اجرای طرح «کندل»
مسئول امور مرتع و بهره برداری اداره منابع طبیعی بیرجند هم در گفت و گو با خبرنگار مهر بیان کرد: تاکنون اقدامات خوبی در راستای جلوگیری از انقراض گونه های گیاهی کمیاب انجام شده است.
محمد پیر با بیان اینکه «کندل (وشا)، کما و دِرمنه» از جمله گونه های گیاهی کمیاب هستند، افزود: اجرای طرح «کندل» از جمله اقدامات انجام شده و در حال اجرا است.
وی بیان کرد: طی اجرای این طرح در ۸۵ هکتار از اراضی روستاهای قطارگز، سیچان و کُندر بذرپاشی هلالی آبگیر ایجاد کرده‌ایم.
پیر ادامه داد: همچنین در ۹۵ هکتار از اراضی این روستاها نیز به طور مشترک برای گیاه دِرمنه و کندل بذرپاشی شده است.
وی اظهار کرد: در روستاهای قطارگز و شوشود نیز در ۳۰۰ هکتار از اراضی به صورت کمانی آبگیر، بذرپاشی کندل شده است.
قرق ۳ هزار هکتار اراضی زیر کشت «کما»
مسئول امورمرتع و بهره برداری اداره منابع طبیعی بیرجند بیان کرد: همچنین در ۸۰ هکتار از اراضی روستاها مهدی آباد بذرپاشی هلالی دِرمنه انجام شده است.
وی بیان کرد: بعد از گذشت پنج سال و مقاوم شدن این گیاه‌ها، زمین های کشت شده را با برگزاری مناقصه برای برداشت واگذار می‌کنیم.
پیر با بیان اینکه طی سال جاری برداشت کندل از ابتدای خرداد ماه آزاد شده است، افزود: برداشت بی رویه کما و کندل جریمه دارد.
وی با بیان اینکه کما (انغوزه) نیز به دلیل مصرف بی رویه مردم در حال انقراض است، بیان کرد: در حال حاضر سه هزار هکتار از اراضی تحت پوشش این گونه گیاهی را قرق کرده‌ایم.
کشت ۳۰ گونه گیاهی
معاون بهبود و تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم در گفت وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بیش از ۸۰۰ گونه گیاهی مفید در استان تولید می‌شود.
مهدی عصمتی پور با بیان اینکه ۳۰ گونه گیاهی زراعی شده است، افزود: کلپوره، نعناع، نعناع فلفلی، مریم گلی، آویشن، زیره و به لیمو از جمله گونه های گیاهی بوده که حالت زراعی پیدا کرده است.
وی با اشاره به شرایط اقلیمی متفاوت خراسان جنوبی، بیان کرد: به دلیل این شرایط، گونه های گیاهی مفید و با کیفیتی به صورت خودرو رشد می‌کند.
عصمتی پور با اشاره به اقدامات انجام شده در راستای جلوگیری از انقراض برخی گونه های گیاهی بیان کرد: طی سال جاری هر کشاورز می‌تواند حداقل به میزان دو هکتار را تحت پوشش گیاهای دارویی قرار دهد.
وی ادامه داد: با اعلام آمادگی از سوی کشاورز، مشاور شرکت خصوصی برای بررسی نوع خاک، آب، شرایط اقلیمی را بررسی کرده و گیاه مورد نظر برای کشت را معرفی می‌کند.
عصمتی پور اضهار کرد: در طول زمان کاشتف داشت و برداشت حمایت های مشاوره ای از سوی این شرکت انجام شده و در نهایت نیز محصول کشت شده از کشاورز خریداری می‌شود.
نبود بازار فروش گیاهای دارویی
وی با بیان اینکه پتانسیل های خوبی برای کشت گونه های گیاهی در استان وجود دارد، گفت: این امر می‌تواند منبع درآمد خوبی برای کشاورزان باشد.
عصمتی پور ادامه داد: همچنین به دلیل شرایط اقلیمی خاص خراسان جنوبی، بستر خوبی برای سرمایه گذاری در زمینه گیاهان دارویی وجود دارد.
معاون بهبود و تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: یکی از مشکلات موجود فعلی، نبود بازار فروش گونه های گیاهی است.
اجرای طرح ملی گیاهای دارویی
عصمتی پور بیان کرد: طی سال جاری طرح ملی گیاهان دارویی از طریق وزارت خانه در سراسر استان‌ها اجرایی می‌شود.
وی با بیان اینکه مرحله اول اجرای این طرح شامل جمع آوری اطلاعات و پتانسیل های استان‌ها است، گفت: در حال حاضر در مرحله اول اجرای این طرح هستیم.
عصمتی پور ادامه داد: همچنین باید در این مرحله از اجرا، خاک، آب، شرایط اقلیمی منظقه، سازگاری نوع گونه گیاهی با منطقه و تنوع گونه های گیاهی نیز مشخص شود.
معاون بهبود و تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: بعد از اجرای مرحله اول و مشخص شدن پتانسیل‌ها، برش استانی انجام می‌شود.
وی ادامه داد: بعد از اجرای کامل طرح، هر استان کشت نوع مشخصی از گونه های گیاهی که سازگاری خوبی با منظقه دارد را در دستور کار قرار خواهد داد.
کاشت گیاه دارویی در فضای سبز یک تیر و چند نشان
رئیس جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی هم چندی پیش در بازدید از دهکده گیاهان دارویی استان با اشاره به اینکه یکی از مزیت های منطقه ای، گیاهان دارویی است، عنوان کرد: جهاددانشگاهی سالهاست در سطح کشور در موضوع گیاهان دارویی آموزش می‌دهد، فرهنگ سازی می‌کند، پژوهش می‌کند و خدمت ارائه می‌دهد.
جلال الدین صادقی با تاکید بر اینکه با بحران آب و شوری و کیفیت پایین آب و خاک رو به رو هستیم، اظهار کرد: یکی از اقدامات مهم بهره گیری از گیاهان دارویی، در فضای سبز شهری است.
رئیس جهاددانشگاهی خراسان جنوبی ارتقا سلامت جسمی، روحی، ایجاد اشتغال، افزایش سطح آگاهی اجتماعی در خصوص کاربردها، آشکار کردن ثروت های نهان در دسترس را از نتایج استفاده گیاهان دارویی درفضای سبز عنوان کرد.
صادقی افزود: وجود گیاهان دارویی در فضای سبز نشانه ای از توانایی اقلیمی و احوال فرهنگی منطقه است ضمن اینکه با کاشت آن بخشی از هزینه های ریالی قابل بازیافت است.
وی با بیان اینکه برخی گیاهان دارویی دارای حدود تحمل نسبتا خوبی به شوری، خشکی، قلیایی بودن خاک، تشعشع شدید خورشید، کم آبی و ... هستند، اظهار کرد: گیاهان دارویی در مدت کوتاهی در سطح خاک قرار می‌گیرند و به علت سبزی و کوتاهی‌شان زیبایی خاصی پدید می‌آورند، نسبت به مواد غذایی پر توقع نیستند، آب زیادی لازم ندارند، دارای سهولت تکثیر و نگهداری هستند و باعث افزایش تنوع در فضای سبز می‌شوند.
صادقی با تأکید بر اینکه علی‌رغم سابقه استفاده از گیاهان دارویی و وجود انواع آن در کشور و استان، متاسفانه درصد کمی از فرهیختگان و قشر تحصیل‌کرده با گیاهان دارویی آشنا هستند، ادامه داد: انجام پژوهش های کاربردی و آموزش های عمومی جهت جلب مشارکت مردمی و سازمان‌ها از اقداماتی است که جهاددانشگاهی با جدیت تمام به آن پرداخته است.
وی بیان کرد: جهاددانشگاهی آمادگی دارد در قالب تفاهم نامه همکاری مشترک نسبت به طراحی، نظارت و اجرای کاشت گیاهان دارویی در فضای سبز شهری، محیط های اداری و مدارس اقدام کند.
بدون شک سرمایه گذاری در گونه های گیاهی خراسان جنوبی می‌تواند بستری مناسب برای کسب درآمد باشد چرا که امروزه استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی رواج زیادی دارد.
امید است با اجرای طرح‌ها و برنامه های مختلف از سوی مسئولان ذیربط، این ثروت خدادادی و پنهان خراسان جنوبی نیز حفظ شده و منبعی برای درآمد روستاییان بماند.
