تندبادها در نیمکره شمالی خلاف جهت عقربه های ساعت و در نیمکره جنوبی در جهت عقربه های ساعت حول محور مرکزی می چرخند. تندبادها معمولا در حین عبور از خشکی، اقیانوس های سرد و مناطقی که گرما و رطوبت کافی ندارند، تحلیل می روند. علت این مساله را باید در شرایط شکل گیری آنها جستجو کرد.

دمای آب اقیانوس بیشتر از 25 درجه سانتی گراد و گرما و رطوبت کافی به عنوان منبع انرژی بخش یک تندباد شناخته شده است.

طول عمر تندبادها متغیر است، اما اغلب تندبادها از زمان آغاز تا پایان دو تا سه هفته دوام دارند. واژه تندباد یا توفان دریایی اغلب به صورت های گوناگون به کار برده می شود؛ به عنوان مثال در آمریکا به آن هاریکن می گویند، اما در اقیانوس هند تحت عنوان سیکلون یا توفان موسمی و در ژاپن با نام تایفون شناخته شده است.

سواحل جنوبی ایران در کرانه دریای عمان نیز گاهی به صورت غیرمعمول تحت تاثیر توفان های حاره ای اقیانوس هند قرار می گیرد. این توفان ها می توانند در این منطقه مولد امواج سهمگینی باشند که دامنه آنها اغلب به گواتر و چابهار می رسد. معمولا شهریور از ماه هایی است که احتمال وقوع چنین تندبادهایی در آن زیاد است. نظریات و فرضیات درباره تندبادها گوناگون است. تاکنون دانشمندان تندبادها را غیرقابل پیش بینی می دانستند و این در حالی است که بتازگی یک محقق مکزیکی و تیم تحقیقاتی اش مدعی شده اند حتی ابرتندبادها نیز قابل پیش بینی هستند.

تازه ترین تحقیقات

محققی به نام ویکتور مانوئل ولاسکو با استفاده از یک فناوری خاص هوایی موفق به تعریف پارامترهایی شده که بر اساس آنها می توان هاریکن های گروه موسوم به Vیا همان ابرتندبادها را پیش بینی کرد. به طور کلی هاریکن، تندباد خیلی شدیدی است که سرعت آن بالای 60 گره باشد. هاریکن ها را در شش گروه طبقه بندی می کنند: توفان های سهمگین که در ناحیه حاره اتفاق می افتد، تندباد رده یک با سرعت باد 33 الی 36 متر در ثانیه، تندباد رده 2 با سرعت باد 37 الی 42 متر در ثانیه، تندباد درجه 3 با سرعت باد 43 الی 50 متر در ثانیه، تندباد درجه 4 با سرعت باد 51 الی 60 متر در ثانیه و در نهایت تندباد درجه 5 یا همان ابرتندبادها با سرعت 61 متر در ثانیه به بالا. آکادمی علوم مکزیک در تازه ترین بیانیه خود اعلام کرده یکی از متخصصان علوم هوا فضای دانشگاه بین المللی مکزیک موسوم به اونام موفق به پیشگویی دقیق وضع هوا و وقوع تندبادها در اقیانوس آتلانتیک و در ظرف چهار سال آینده شده است.

ویکتور مانوئل ولاسکو معتقد است نظر به آمارهای گذشته هواشناسی و با توجه به تازه ترین تحقیقات انتظار می رود ظرف سال های 1392 الی 1397 بین چهار تا شش ابرتندباد در اقیانوس آتلانتیک اتفاق بیفتد. این پژوهشگر در مصاحبه با روزنامه ال اینفورمادور مساله را به این صورت تشریح کرد: «پیش از این تصور می شد ابرتندبادها قابل پیش بینی نیست، اما امروز با کمک مدل ها و الگوریتم های خاصی می توان نتایج فوق العاده ای را به دست آورد.» ولاسکو افزود: «یکی از اهداف ما در کوتاه مدت ساخت ماهواره ای تخصصی جهت مطالعه پدیده های طبیعی از جمله تندبادها، آتش سوزی های جنگلی، خشکسالی، سیلاب، بارش تگرگ های ناگهانی و بهمن است که بتواند در مقیاس ملی موثر عمل کند.»

مدل پیشگو

در خلال سال های 1388 تا 1391 یک تیم تحقیقاتی یکپارچه از دانشمندان موسسه ژئوفیزیک، مرکز فناوری و علوم کاربردی دانشگاه بین المللی مکزیک تشکیل شد تا تندبادها با دقت هرچه بیشتر مورد مطالعه قرار گیرد. تیم تحقیقاتی بر آن شد در وهله نخست مدلی پیشرفته را طراحی کند که بر اساس آن بتواند شرایطی خاص از جمله تغییر در جریان های اقیانوسی و جوی را پیش بینی کند و سپس بر مبنای آن امکان ساخت و تجهیز ماهواره ای مطالعاتی فراهم شود. مانوئل ولاسکو به عنوان یکی از اعضای ارشد این تیم تحقیقاتی می گوید: «مدلی که ما موفق به طراحی آن شدیم، السی نام دارد. این مدل ابتدا کمک کرد بفهمیم چرا از نظر تئوریک پس از ابرتندباد موسوم به فیلیکس در سال 1386 دیگر تندباد بزرگی با درجه 5 رخ نداده؟ لازم به یادآوری است هاریکن موسوم به سندی از نظر رده بندی در طبقه سوم جای گرفت، اما توضیح این که چرا از سال 1386 به بعد دیگر تندبادی با درجه 5 رخ نداده، اکنون دیگر به گفته ولاسکو ساده است: «شرایط برای وقوع چنین تندبادی آن طور که باید، فراهم نشده.» مساله اینجاست که این پدیده ها درست برخلاف آنچه پیشتر تصور می شد، به صورت شانسی و تصادفی اتفاق نمی افتد؛ یعنی در واقع شرایط درست در جایی که باید رقم می خورد و برخلاف تصورات پیشین حتی مکان رخداد تندبادها را نیز از روی برخی شواهد می توان پیش بینی کرد. بر همین اساس اکنون محققان توانسته اند از طریق برخی تجزیه و تحلیل های خاص از جمله انجام مطالعات ژرفاسنجی در اقیانوس آتلانتیک و بخصوص از طریق عکس های سه بعدی ماهواره ای، منشأ ابرتندبادها را شناسایی کنند. ژرفاسنجی دانشی است که بر اساس آن عمق آب یک دریاچه، دریا و حتی اقیانوس برآورد می شود. مدت زمان رفت و برگشت امواج صوتی و الکترومغناطیس می تواند شاخصی ایده آل برای این منظور باشد.

تاثیر مدیریت بحران بر اقتصاد و کشاورزی

تحقیقات پژوهشگران با ضریب اطمینان بالا نشان می دهد در جنوب شرقی آمریکا، شمال شرقی مکزیک و در محدوده های کارائیب و آمریکای مرکزی منابع حرارتی بزرگ و عمیقی وجود دارد که می توان آنها را به عنوان منشأ تندبادهای بزرگ آتلانتیک تعریف کرد. دانشمندانی نظیر پروفسور ولاسکو اکنون درصددند مدل های فیزیکی بیشتری را نسبت به مدل های صرفا اطلاعاتی طرح ریزی کنند تا بر اساس آنها راحت تر بتوانند دامنه تغییرات را آنالیز کنند.

این استاد دانشگاه چنین تشریح کرد که نوسانات شدید از جمله مواردی است که نه تنها در آب دریا، بلکه حتی در میان ستارگان، سیارات و محیط های میان سیاره ای نیز وجود دارد. در واقع این نوسانات، جزئی از محیط است و نقشی اساسی در حفظ و نگهداری تعادل جهانی دارد. به عنوان مثال این نوسانات در زمین باعث می شود جو حالت متعادلی پیدا کند و امکان حیات در آن مهیا شود.​ از این رو مطالعاتی از این دست اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا با شناخت هرچه بیشتر این نوسانات، امکان شناخت سایر الگوهای پیچیده نوسانی حتی در فضاهای خارجی نیز مهیا می شود. ولاسکو بر این مساله نیز تاکید دارد که تندبادهای عظیم به نوعی منابع بزرگ تامین آب قاره ها هستند و لذا مدیریت صحیح آنها نه تنها منافع اقتصادی زیادی را در سطح ملی به دنبال خواهد داشت، بلکه حتی می تواند باعث رونق کشاورزی شود. وی در خاتمه یادآور شد تهیه نقشه ملی تندبادها نه تنها سیستم مدیریت بحران را مدرنیته خواهد کرد و میزان آسیب پذیری از بلایای طبیعی را کاهش خواهد داد، بلکه در عین حال می تواند منافع اقتصادی زیادی را نیز به دنبال داشته باشد.

Informador / مترجم: فرناز حیدری