به گزارش ایسنا، آیین نکوداشت بیش از نیم قرن فعالیت مجید مهرگان، پیشکسوت عرصه‌ی نگارگری ایران، 20 مهرماه با حضور هنرمندان و علاقه‌مندان در فرهنگستان هنر برگزار شد.

مهرگان مینیاتور را با تصرفات خود نقاشی ‌می‌کند

علی معلم دامغانی - رییس فرهنگستان هنر - مهرگان را یکی بازماندگان سلسله مینیاتور دانست و اظهار کرد: مینیاتور با قلم درشت مثل نقاشی کلاسیک غرب نقاشی نمی‌شود. نه در رنگ افراطی‌گری هست و نه در طرح، ظریف‌ترین طرح‌ها و زیباترین و شگفت‌ترین رنگ‌ها در این نقاشی استفاده می‌شود. هنوز اساتید این فن زیاد رنگ‌های جدید را قبول ندارند، اگرچه مجبور به استفاده هستند، اما اساتید این حوزه اعتقاد دارند مثلا خورشید باید با طلا نقاشی شود و بسیاری از خاکستری‌ها را با نقره نقاشی می‌کنند و سبزی‌ها را از گیاه می‌گیرند و نقاشی‌شان به طبیعت از همه نزدیک‌تر است.

او افزود: مینیاتور باقی است و باقی خواهد ماند، چون مهرگان هست و شاگردانش خواهند بود. این‌که نقاشی‌ای بماند در چشم مردم و نقاشی نماند، قاعده طبیعت نیست، طبیعت می‌تواند همه انواع نقاشی را تحمل ‌کند و مجال نو‌آوری را هم از کسی نمی‌گیرد.

بزرگداشت مجید مهرگان

معلم از ویژگی‌های خاص نقاشی مهرگان به‌عنوان امضای شخصی او یاد کرد و گفت: مجید مهرگان مینیاتور را با تصرفات خود نقاشی ‌می‌کند. رخشی که اون نقاشی می‌کند حتی آنجا که شیر بر رخش غلبه می‌کند رخش خاص مهرگان است و نه در آثار معاصران و نه در آثار گذشتگان دیده نمی‌شود. این رخش به معنی خورشید درخشان است و این‌که شیر بر او غلبه می‌کند، همانطور که شیر بر اسب غلبه می‌کند که غلبه آفتاب است به هزار معنی.

او ادامه داد: طراحی مجید مهرگان از آن خودش است و در رنگ هم تعلقات خود را دارد. شکستن انحناها در نقاشی مهرگان در جاهای دیگر هم به کار می‌رود یعنی شما صحنه‌ای را می‌بینید که از خطوطی استفاده می‌کند که حرکت می‌کند و خم نمی‌شود و می شکند و این هم از ویژگی‌های کار اوست. طرح، رنگ، موضوع و تماشاهای خاص مجید مهرگان خاص خودش است و این از او نقاشی صاحب سبک می ‌سازد که امید است روزی کسی از اهل خرد از سبک او دفاع کند. این چیزی است که هم بر عهده شاگردانش و هم بر عهده اهل هنر است.

رییس فرهنگستان هنر همچنین بیان کرد: مهرگان شخصیت و هنرمندی است که نامش و شهرتش هر دو از مرز عظمت و مهری که از همه بیشتر و در فرازتر است، حکایت می‌کند. باشد که همان‌طور که در سلوک و نقاشی در اوج بوده، نگاهدار مجید باشد و مهرگان باشد و شاگردان خوب تربیت کند و پیوسته مثل ماه مهر به وجود آوردنده میوه‌های شیرین سرزمین مادری‌اش باشد.

مهرگان پرچمدار جبهه فرهنگ و نقاشی ایرانی است

در بخش دیگری از این مراسم، حبیب‌الله صادقی - عضو پیوسته فرهنگستان هنر - از دوران شاگردی در هنرستان پسران و دانشگاه خود با استاد مهرگان یاد کرد و گفت: از جمله ویژگی‌هایی که استاد مهرگان دارد، بیان به زبان نو و معاصر در نقاشی ایرانی است که از قبل از انقلاب اسلامی شاهد کارهای نو و ویژه ایشان بودیم.

بزرگداشت مجید مهرگان

او از روحیه هنری ایرانیان از گذشته‌های دور تا امروز سخن گفت و در تأیید سخنان خود، به آثاری که از شرق‌شناسان درباره ایرانیان نگاشته‌اند، اشاره و تصریح کرد: ارنست امیل هرتسفلد، شرق‌شناس معروف در آثارش درباره نگاه به جهان و شرق می‌گوید در کاوش‌های باستان‌شناسی در دوره مادها و ساسانی در ایران، از کارهایی که در هگمتانه یافته شد، هیچ ابزار جنگی یافت نشد. هرچه یافتند آثاری زیبا بود و جهت تزیین و هیچ ابزار نظامی جز گلوله‌های گلی و فلاخن‌هایی که برای شکار به کار می‌رفتند، نیافتند.

وی سپس از مهرگان به‌عنوان پژوهشگر و خادم فرهنگ قرآنی و دینی یاد و اظهار کرد: این هوشمندی و درایت و ظرافت طبع استاد مهرگان ستودنی است که اندیشه ایران باستان و مانوی را روایت می‌کند و نقوش ایران باستانی را می‌گیرد و با فرهنگ معاصر ما ممزوج ‌می‌کند. چهره‌های بزرگی مانند استاد مهرگان و استاد آقامیری از جلوه‌های درخشان اندیشه رواج سنت نقاشی و از سرداران و پرچم‌داران جبهه فرهنگ و نقاشی ایرانی‌اند.

مهرگان در آثارش می‌شکند

حسین یاوری - پژوهشگر، نویسنده و استادیار دانشگاه هنر و الزهرا (س) - نیز در این مراسم گفت: استاد مجید مهرگان در محضر استادان بزرگی مانند تجویدی، زاویه و فرشچیان با تلاش بی‌وقفه به هنر نقاشی ایرانی پرداخت و در این سال‌ها خود نیز استاد مسلم در این حوزه به‌شمار می‌رود.

وی به مقدمه‌ای که استاد فرشچیان بر برگزیده کتاب آثار مجید مهرگان نوشته، اشاره و اظهار کرد: همین بس که استاد فرشچیان در مقدمه این کتاب به تحریر درآوردند که «... خطوط و قلم‌گیری‌های بدون لرزش در آثار او که از مشخصه‌های بارز هنر نقاشی ایرانی است و در آثار نقاشان این مرز و بوم بیشتر با انگیزه ایجاد مرزبندی و تفکیک رنگ‌ها و نیز به جهت ایجاد توازن و حالت بخشیدن به تصاویر به کار می‌رود، در آثار این هنرمند با تأکیدی بیشتر و گسترش افزون‌تر تا بدان مرحله می‌رسد که بتواند از یک‌سوی دربرگیرنده سایه روشن‌های رنگین‌شده اثر باشد ...»

یاوری همچنین گفت: هنگامی‌ که استاد فرشچیان به این روشنی و وضوح از کار ایشان تعریف و تمجید می‌کنند، در حالی که استاد فرشچیان نیازی ندارد که بدون هیچ دلیلی به تعریف کسی بپردازند، پس مشخص است که آثار استاد مهرگان آثار منحصربه‌فردی است که برای خود حرف دارد و به کمال رسیده است. مهرگان در آثارش می‌شکند و آثارش با شکستن او هویت می‌یابند. آثاری که از قصص قرآنی به زبان شیرین به تصویر درآورده‌اند که مخاطب را محو و غرق در خود می‌کند و الگو و مشقی است که باید از آن بهره برد.

آثار استاد مهرگان نیاز به امضا ندارند

محمدعلی رجبی - هنرمند، پژوهشگر و استاد دانشگاه - دیگر سخنران این مراسم بود که مهرگان را یکی از گنجینه‌های هنری ایران دانست و هنرپروری را منوط به شرایط زمانه دانست و گفت: آثار استاد مهرگان خاص خود اوست و نیاز به امضا ندارد و هر کسی که این آثار را ببیند، متوجه خواهد شد که تمام آن‌ها متعلق به یک نفر است. هنگامی که می‌خواهیم از هنرمندی که سال‌ها رنج کشیده و به مقام استادی رسیده، سخن بگوییم، باید به شرایط زمانه و دوران او توجه کنیم.

وی ادامه داد: هنرمندانی مانند سلطان محمد و کمال‌الدین بهزاد حاصل شرایط زمانه خود بودند. هر زمان و دورانی که هنرمندان با شاعران و حکمای بزرگ برای همدلی و هم‌زبانی گردهم می‌آمدند و زمینه فرهنگی و هنری جامعه نیز برای‌شان فراهم بود و مکان‌هایی مانند کتابخانه‌های مرکزی و هنرستان‌های مرکزی وجود داشت، هنرمندان رشد می‌کردند و تعدادشان بی‌شمار می‌شد.

بزرگداشت مجید مهرگان

او به سندی که استاد محمد هراتی مربوط به دوره سلطان محمد یافته است، اشاره و اظهار کرد: این سند نشان می‌دهد که برای یک اثر سلطان محمد، شاه‌طهماسب چه پاداش بزرگی به او اهدا کرد که در تاریخ ما، این نوع حمایت‌ها بی‌سابقه است. حتی در برخی نقاط تاریخ می‌بینیم که هنرمندان به جای شاه می‌نشستند و در مقام پادشاهی به خواست‌ها و دستورات‌شان توجه می‌شد.

این استاد دانشگاه سپس به شخصیت هنری مجید مهرگان پرداخت و بیان کرد: در سال‌های تدریس استاد مهرگان، آنچه به شاگردان خود می‌آموخت، به گزافه نمی‌گفت و نه به‌عنوان یک نقال، بلکه به‌عنوان کسی که نگارگری را به‌درستی درک کرده و می‌شناسد، بود. آموزه‌های ایشان جدای از فرهنگ اصیل ایرانی نبوده‌ است. همین مسأله باعث شد که شاگردانی که ایشان تربیت کرد از حساسیت بالایی برخوردار باشد و بسیاری از آن‌ها امروز از پژوهشگران و نگارگران برجسته کشور باشند.

رجبی به نقد آثار نامفهومی که توسط برخی هنرمندان منتشر می‌شود، اشاره و تصریح کرد: امروز غرب تمام وجود ما را تسخیر کرده و چیزهای سطحی مقبول‌تر از آثار و گنج‌های هنری ما مورد قبول جوانان قرار می‌گیرند که ناشی از نبودن آگاهی نسبت به فرهنگ اصیل ماست و این وظیفه هر استادی است که این آکاهی‌ها را در میانه راه به شاگردان خود گوشزد کند و استاد مهرگان از جمله هنرمندانی است که تهاجم فرهنگی دغدغه او در این سال‌هاست به‌طوری که او همیشه شاگردانش را به خوانش متون قدیم و اصیل تشویق می‌کردند.

وی به تعلیماتی که مجید مهرگان در منظر استادان خود فرا گرفته است، اشاره و اضافه کرد: خاطره‌ای که استاد مهرگان از استاد فرشچیان دارد، این است که ایشان گفت که مانند من نقاشی نکش چون خیلی که بالا بروی مانند من خواهی شد. این موضوع باعث شد که امروز کارهای استاد مهرگان فراتر از تصور و خاص خود او باشد.

رونمایی از آثار مهرگان در صبا

در پایان این مراسم، نمایشگاه آثار هنری مجید مهرگان در نگارخانه «خیال» موسسه صبا گشایش یافت. ویژگی این مجموعه، رونمایی از جدیدترین آثار استاد و نیز بخشی از آثار قدیمی و متعلق به سال‌های پیش از انقلاب است که تاکنون به نمایش درنیامده و برای نخستین‌بار ارائه خواهد شد.

آثار این مجموعه از نظر تکنیک، مضامین و مفاهیم، طیف وسیع و متنوعی را دربرمی‌گیرد که از مضامین حماسی داستان‌های شاهنامه و اساطیر ایرانی، موضوع‌های ایرانشهری و تمدن کهن ایرانی تا ساقی‌نامه، مضامین غنایی، تغزلی، قصص انبیا، معراج پیامبر اسلام (ص)، داستان هجرت آن حضرت و ورود به مدینه را شامل می‌شود که با نگاه و رویکردی تازه به آن پرداخته‌ شده‌ است. همچنین اثر منحصربه‌فردی شامل نگارش خط ثلث آیاتی از قرآن کریم نیز در این مجموعه به‌چشم می‌خورد.

انتهای پیام