در کلانشهر بزرگی مثل تهران که هر روز درحال توسعه است، گسترش شبکه‌ها و خطوط انرژی ضروری است. در حادثه شهران با حداقل تلفات مواجه شدیم اما همیشه این اندازه خوش‌شانس نیستیم. شبکه توزیع گاز یکی از پرمخاطره‌ترین سیستم‌های توزیع انرژی است که باید دقت و ظرافت بسیاری در آن به کار بست. در بسیاری از مناطق و از جمله محل حادثه شهران، در مساحت کوچکی تمام خطوط (برق، گاز، آب، فاضلاب، تلفن و...) در کنار یکدیگر و به فاصله کمی از هم قرار داشتند و اتفاقا بالای سر این قسمت، ترانس فشار قوی برق نیز وجود داشت.

در حالیکه باید این خطوط با فاصله بیشتر از یکدیگر و دور از هر وسیله جرقه‌زن و آتش‌زنه باشند. اگر فاصله این خطوط بیشتر باشد، نشت احتمالی آب نمی‌تواند خاک زیر سایر لوله‌ها را بشوید و یا نشت احتمالی گاز تهدید خاصی برای سایر خطوط نیست که باعث قطع راه‌های ارتباطی هموطنان شود.خطوط انرژی به‌ویژه گاز باید مجهز به سیستم‌های قطع کن اتوماتیکی باشد که به محض افزایش مصرف یا افت ناگهانی فشار بلافاصله مسیر را قطع کند و با اعلام سریع به قسمت مربوطه، نیروهای امدادی را برای بررسی به محل اعزام کند نه اینکه منتظر اطلاع مردمی باشند. با توجه به اینکه تهران روی گسل زلزله قرار دارد وجود چنین سیستمی بسیار مهم است چرا که نشت گاز در زمان زلزله از خود زلزله خطرناک‌تر است.

از سوی دیگر تمام سازمان‌های خدماتی باید در یک شبکه به هم متصل باشند و آخرین تغییرات و نقشه‌های اجرایی خود را در آن ثبت کنند به‌طوری که سایر سازمان‌ها بتوانند از آن استفاده کنند. به‌عنوان مثال مهندس مخابرات هنگام حفاری به سادگی از طریق این شبکه متوجه می‌شود که در این محل خطوط دیگری وجود دارد یا نه و به این ترتیب از برخورد ناگهانی دستگا‌ه‌های حفار با این خطوط جلوگیری می‌شود. بسیاری از این حوادث به‌دلیل عدم اطلاع از وجود خطوط انرژی درمحل کار است.

مسئله مهم دیگری که برای چندمین بار در این حادثه نمود پیدا کرد، مسئله مدیریت بحران و فرماندهی واحد است. باید مشخص باشد که فرماندهی واحد در این مواقع با کدام سازمان است و سایر نهادها با هماهنگی فرمانده اصلی میدان به انجام وظایف خود بپردازند. شهرداری تهران با احساس نیاز به این مقوله در سال‌های اخیر، این مسئله را به خوبی انجام می‌دهد. به‌عنوان مثال در حادثه سیل سولقان که در آستانه سالگرد آن قرار داریم در دقایق اولیه اطلاع ازاین خبر بلافاصله اعضای ستاد بحران تشکیل جلسه داده و از دقایق اولیه، نیروهای امداد و نجات آتش‌نشانی و سایر سازمان‌ها مشغول انجام وظایف محوله شدند.

در حادثه شهران نیز با توجه به وظایفی که از قبل برای سازمان‌ها مشخص شده، هر نهادی بدون فوت وقت مشغول عملیات شد. آتش‌نشانان مشغول اطفا و ایمن‌سازی‌ شدند و پس از آن نیروهای مترو مشغول بازگشایی معبر شده و همزمان نیروهای خدمات شهری علاوه بر پاکسازی معبر نسبت به تأمین آب شرب و توزیع بسته‌های غذایی برای افطار هموطنان اقدام کردند. البته از تلاش و اقدامات سایر سازمان‌های امدادی مانند گاز، آب، برق، مخابرات، ناجا، هلال احمر، اورژانس نباید گذشت اما متأسفانه در حوادث اینچنینی عادت کرده‌ایم فقط دنبال مقصر حادثه بگردیم حال آنکه اگر بخواهیم منصفانه و ریشه‌ای به مسئله نگاه کنیم، همه مقصریم.

سازمان‌هایی که تاسیسات فرسوده در دل زمین دارند، سازمان‌هایی که از بازدیدهای دوره‌ای تجهیزات خود غفلت می‌کنند، کسانی که با عدم همکاری با سایر سازمان‌ها روند کار را با تأخیر مواجه می‌کنند،سیاست گذاران و مدیران ارشد کشور که هنوز در زمینه مدیریت بحران اقدام خاصی صورت نداده‌اند و... همه به نوعی مقصرند. حال گروهی دراین حادثه و گروهی در حوادث دیگر. این حادثه، نخستین نبوده و قطعاً آخرین نیز نخواهد بود. اگر از تجربیات به دست آمده استفاده کنیم برنده‌ایم و اگر نه باید منتظر حوادث تلخ‌تر در آینده باشیم. برای جلوگیری از حوادث مشابه، تمام نهادها و سازمان‌ها باید دست به کار شوند. این مسئله همت همگان را می‌طلبد و عزم عموم. دراین که تمام سازمان‌ها و نهادها با تمام تلاش و توان مشغول خدمت به هموطنان هستند شکی نیست، اما وقوع چنین حوادثی می‌تواند این زحمات و تلاش‌ها را از بین ببرد.

• کارشناس ایمنی