سرویس اقتصاد مشرق -  حسن روحانی  روز گذشته در نشست خبری خود بخش عمده ای از سخنان خود را به مبحث اشتغال پرداخت و مدعی شد در یک سال گذشته دولتش موفق به ایجاد 700 هزار شغل در کشور شده است. وی در این خصوص گفت:



« گام های بسیار بزرگی که در زمینه اشتغال برداشته شده است، در این راستا از  همه مردم و کارآفرینان تشکر می کنم گر چه تا رسیدن به مقصد نهایی و مطلوب فاصله زیادی داریم اما اینکه در طول یک سال بیش از 700 هزار شغل خالص در کشور ایجاد شود ، نظایر زیادی حتی در دنیا ندارد در گفتگوی تلویزیونی هم گفتم که 6 کشور هستند که بالای 600 هزار شغل در سال‌های اخیر به طور متوسط بوجود آوردند، لذا 700 هزار شغل بسیار زیاد است البته برای کشور ما بخاطر انباشت مسایلی که در سال‌های گذشته داشتیم ، هنوز نیاز به کار بسیار زیادی دارد.»



این صحبت های روحانی در حالی بیان شده که واقعیت های جامعه چیز دیگری را می گوید و نظر کارشناسان اقتصادی با نظر این حقوقدان در زمینه های اقتصادی متفاوت است و بیان چنین نظراتی را ناشی از کم اطلاعی وی در مباحث اقتصادی و وجود مشاوران کم سوادی می دانند که هویتشان به آمارسازی ها برای توجیه عملکرد ضعیفشان بستگی دارد.



محمدعلی پورمختار نماینده مجلس و رئیس سابق کمیسیون اصل 90 با بیان اینکه رئیس جمهور مدعی است که در طول امسال 700 هزار شغل ایجاد کرده در حالی که واقعیت چیز دیگری است، اظهار داشت:

 

«اگر این همه شغل در جامعه ایجاد می شود چرا این همه جوان بیکار در شهرها به نمایندگان مجلس مراجعه و با خواهش و التماس جویای کار هستند؟»



ابوالقاسم حکیمی پور استاد اقتصاد و فارق التحصیل از دانشگاه کالیفرنیا در واکنش به اظهارات دیروز رئیس جمهور گفت:



« آقای رئیس جمهور و تیم اقتصادی ایشان با اعداد و رقم خیلی راحت بازی می کنند. رشد اقتصادی 6 ماه اول سال 95 توسط دولت 7.4 درصد اعلام شد و این عدد مورد تمسخر مردم و حتی اقتصاددانان واقع شده. همین اتفاق و فرآیند درباره ارقام اشتغال نیز اعلام شد که این بار هم مورد تمسخر قرار گرفت!



دولت یازدهم جزئیات رشد اقتصادی 7.4 درصدی را اعلام نکرد. به نظر اعداد و ارقام هیچ همخوانی با واقعیتهای اقتصادی جامعه ندارد. حدود 60 درصد صنایع کشور با رکود مطلق مواجه هستند و کشور با افزایش قاچاق و روند صعودی واردات گسترده ای مواجه شده ، بنابراین چطور آقای روحانی می فرمایند که اشتغال ایجاد کرده ایم!؟



من فکر می کنم که آقای رئیس جمهور احساس می کنند که 80 میلیون مردم ایران عوام هستند و هیچ چیز از اقتصاد نمی دانند. لذا ایشان نیز حرف های کاملا تبلیغاتی برای انتخاب مجدد ریاست جمهوری می زنند.»



دکتر ساسان شاه‌ویسی، رئیس مرکز مطالعات راهبردی دانشگاه تهران نیز در واکنش به حرف های دیروز رئیس جمهور گفت:

 

«اغلب حرفهای آقای امروز آقای روحانی مانند گذشته تکراری بود یک بار دیگر نیز آقای رئیس جمهور چنین حرف‌هایی را درباره نرخ رشد اقتصاد هم گفته بودند و ما نیز بیان کردیم نرخ رشدی که به اذعان خود آقایان بیش از 50 درصد آن از افزایش صادرات نفت است چگونه اشتغال ایجاد کرده است. لطفا آقای روحانی و تیم اقتصادی ایشان بگویند در اقتصاد ملی چه اتقاقی افتاده است که ما فکر می کنیم توانستیم این تعداد یعنی 700 هزار ایرانی در چند ماه شاغل کنیم.



نشانی بدهید ببینیم چه قدر حوزه‌های تولیدی فعال شده است که در پی آن شغل ایجاد شده باشد. متأسفانه حداقل در طی سه سال گذشته چنین اتفاقی نیفتاده است.»



حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار می‌گوید:

 

« نگاهی به آمارهای رسمی وزارت کار نشان می‌دهد که فقط در سال گذشته 1/1 میلیون پرونده اختلاف بین شاغلان و کارفرما در مراکز حل اختلاف تشکیل شده بود و این یعنی دست‌کم 10 درصد از کل شاغلان کشور به مشکل برخورده و احتمال بیکاری آنها زیاد است. این آمار را اگر به تعداد بیکاران مطلق که بیش از 3 میلیون و 300 هزار نفر است اضافه کنیم واقعیت‌ها را نشان می‌دهد.»

 

پیش از نیز روزنامه آرمان (حامی دولت) در مطلبی لب به اعتراف گشود و نوشت، رشد اقتصادی اعلامی از سوی دولت منجر به تولید شغل نشده است:



« رکورد رشد اقتصادی شکسته شده هر چند که اقتصاددانان این افزایش را به معنای رونق اقتصادی نمی‌دانند. از همین حالا دولت می‌تواند در کارنامه خود این دستاورد را بارها و بارها مطرح کند و از آن به افتخار یاد کند. واکاوی این رشد و اینکه چرا در زندگی مردم مشخص نیست، موضوعی است که شاید در نخستین مواجهه با این خبر، به ذهن خطور کند. چطور رشد اقتصادی به 7/4 می‌رسد، اما هنوز تولیدکننده‌ها از رکود می‌نالند. یا در زندگی مردم این رشد ملموس نیست؟ اقتصاددانان می‌گویند، این رشد به معنای افزایش ظرفیت‌های اقتصادی کشور نیست؛ زیرا اگر چنین بود نرخ بیکاری به شدت کاهش پیدا می‌یافت. در واقع این نرخ نشان‌دهنده استفاده از ظرفیت‌هایی است که پیش‌تر در ایران وجود داشتند، اما به دلیل اعمال تحریم‌ها مسکوت باقی مانده بودند. حالا مشخص است که چرا مردم تأثیر این رشد چشمگیر را در زندگی خود احساس نمی‌کنند؛ مبنای این رشد افزایش ارزش افزوده بود اما رشدی است که اشتغال به دنبال نداشته است.»



شاید واقعی‌ترین وجه رشد، افزایش هزینه‌های جاری دولت از 104 هزار میلیارد تومان در سال 92 به 340 هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه 96 (3/2 برابر) است حال آن که بودجه عمرانی در همین لایحه، 60 هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.



در حالی که دولت یازدهم مدعی است در سال جاری 1.5 میلیون شغل (بنابر اعلام وزیر اقتصاد و مرکز آمار) ایجاد کرده و سطح اشتغال را به بالاترین رقم خود در سال‌های اخیر رسانده، مردم عادی از خود می‌پرسند این مشاغل از کجا آمده است؟



علت تفاوت آمار اشتغالزایی دولت با واقعیات جامعه را باید در نحوه آمارگیری مرکز آمار دانست.



مرکز آمار در گزارش‌های خود اساسا افرادی را شاغل محاسبه می‌کند که مردم آنها را شاغل نمی دانند.



در گزارش‌های مرکز آمار، علاوه بر افرادی که استخدام رسمی یا قراردادی شرکت‌ها و دستگاه‌ها هستند و افراد خوداشتغال، کارآفرین و کارگران، گروه‌های زیر هم شاغل محسوب می‌شوند:



1.     افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند کار می‌کنند (کارکنان فامیلی بدون مزد).



2.     کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت مؤسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند، یعنی مستقیماً در تولید کالا یا  خدمات سهیم هستند و فعالیت آنها "کار" محسوب می‌شود.



3.     محصلانی که در هفته‌ی مرجع مطابق تعریف، کار کرده‌اند.  



4.     تمام افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت می‌کنند (نیروهای مسلح پرسنل کادر و سربازان، درجه‌داران،  افسران وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی).



 این نحوه محاسبه اشتغال با واقعیات جامعه و تعریفی که مردم از شاغل و بیکار دارند، کاملا متفاوت است.



مشخص نیست مرکز آمار چرا کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با فعالیت مؤسسه محل کارآموزی انجام می‌دهند را شاغل دانسته است. این در حالی است که این دسته از افراد همانطور که از نامشان  مشخص است، برای کارآموزی در موسسه‌ای ثبت‌نام کرده و درآنجا دوره آموزشی می‌بینند و طبیعتا با پایان دوره، باید وارد بازار کار شده و دنبال شغل بگردند. بنابراین چطور این افراد را شاغل محاسبه می‌کنند؟



همین مسئله درباره محصلان نیز صدق می‌کند. در گزارش‌های مرکز آمار محصلانی که یک هفته قبل از هفته آمارگیری، حداقل یک ساعت کار کرده‌اند، شاغل محسوب می‌شوند. این در حالی است که محصلان به علت تحصیل، نمی‌توانند شغل تمام‌وقت داشته باشند و معمولا پاره‌وقت مشغول می‌شوند. خود آنها نیز خودشان را شاغل نمی‌دانند و پس از فراغت از تحصیل به دنبال شغل تمام‌وقت خواهند رفت؛ اما در محاسبات مرکز آمار به آنها شاغل می‌گویند.



عجیب‌ترین محاسبه مرکز آمار را در شاغل دانستن سربازان باید دانست. براساس آخرین آمارهای اعلام شده سالانه نزدیک به 400 هزار نفر در کشور به خدمت وظیفه عمومی اعزام می شوند. با توجه به دوساله بودن سربازی، معمولا در هر مقطع زمانی حدود 800 هزار نفر در خدمت سربازی هستند  و مرکز آمار این افراد را شاغل حساب می‌کند، یعنی سربازی را شغل می‌داند. این در شرایطی است که یک سرباز پس از پایان دوره، تازه باید دنبال کار بگردد و هیچ آدم عاقلی، سربازی را شغل نمی‌داند.