به گزارش خبرگزاری مهر، نشست تخصصی «عصر پساحقیقت، جامعه شبکه‌ای و رشد اخبار جعلی» امروز صبح در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. هدف از برگزاری این نشست شناخت کامل خبر جعلی به‌عنوان یک معضل آسیب‌زا در دوران پساحقیقت و جوامع شبکه‌ای ازجمله ایران بود و سخنرانان این مراسم تلاش کردند تفاوت‌های اصلی بین شایعه در جوامع شفاهی پیشین و اخبار جعلی که به‌صورت سازمان‌یافته در فضای جامعه شبکه‌ای ساخته و منتشر می‌شود را به‌درستی تبیین کنند.
هادی البرزی دعوتی، مدیر پژوهش‌های صداوسیما در این نشست با اشاره به اینکه خبررسانی بر اساس «صحت»، «سرعت» و «دقت» را اگر به سه اتوبان تشبیه کنیم، در اتوبان سرعت خبررسانی پیشرفت‌ها خوب است و در دو اتوبان دیگر کمتر است، گفت: رشد سریع خبررسانی بدون توجه کافی به صحت و دقت باعث شده است که اخبار جعلی رشد زیادی پیدا کنند.
جایگزین یک کلاغ چهل کلاغ چیست؟
وی ادامه داد: در تحول از جامعه شفاهی به جامعه شبکه‌ای پدیده جدیدی داریم که زندگی را سخت تحت تأثیر قرار داده است و آن تولید «خبرهای جعلی» است. در جوامع شفاهی شاهد شایعه‌ها بودیم، به قول یک ضرب‌المثل «یک کلاغ چهل کلاغ کردن»، افرادی که شایعه‌ها را دریافت می‌کردند به آن نکاتی اضافه یا کم می‌کردند. اما در جوامع کنونی با رشد شبکه‌های اجتماعی باخبرهای جعلی روبه‌رو هستیم که به‌صورت نظام‌مند و سازماندهی‌شده تولید پخش می‌شود.
البرزی با اشاره به‌عکس های جدید منتشرشده از «یگان سایبری منافقین» در آلبانی به‌عنوان کانون‌های تولید خبر جعلی گفت: فقط حرفه‌ای‌ها می‌دانند که چه کسانی پشت سر آن‌ها هستند.
در ادامه مدیر پژوهش‌های صداوسیما درباره تردید داشتن شنوندگان شایعه این‌طور توضیح داد: افرادی که در نقل‌وانتقال شایعه دخالت داشتند، خودشان با میزانی از تردید با آن مواجه می‌شدند. اما مخاطبان اخبار جعلی به‌طور کامل صحت آن را پذیرفته است و در اینجا هم باز حرفه‌ای‌ها هستند که تشخیص می‌دهند کدام خبر جعلی یا واقعی است. درست مانند تشخیص جعلی بودن اسکناس که کار هرکسی نیست.
البرزی یک دلیل برای اینکه دنیا باخبر جعلی مواجه شده است را تغییر مدل خبررسانی عنوان کرد و گفت: درگذشته سازمان‌های رسانه‌ای مرحله گردآوری خبر، تولید و توزیع آن را به‌مرور انجام می‌دادند و صحت سنجی تا قبل از انتشار انجام می‌شد. اما امروز به دلیل اهمیت پیدا کردن سرعت مرحله صحت سنجی یک خبر به مرحله بعد از انتشار منتقل‌شده است. به عبارتی مدل خبررسانی به الگوی: گردآوری-توزیع (انتشار) و صحت سنجی مبدل شده است.
باور عمیق اخبار جعلی توسط عمده مخاطبان
وی تأکید کرد: هرچه مرحله صحت سنجی یک خبر تا توزیع آن کوتاه‌تر باشد اثرگذاری اخبار جعلی کمتر می‌شود، اما هرچه در این زمان تأخیر بیفتد اخبار جعلی اثرگذارتر در جامعه خواهند بود.
البرزی افزود: نتایج یک بررسی نشان می‌دهد ۸۴ درصد افراد دریافت‌کننده اخبار جعلی حتی بعد از صحت سنجی و مشخص شدن جعلی بودن بازهم آن را باور می‌کنند و از دیدگاه خودشان نسبت به محتوای خبر برنمی‌گردند.
این کارشناس رسانه درباره ویژگی‌های عصر پساحقیقت این‌طور گفت: واژه «پسا» در عبارت «پساحقیقت» به معنای جایگزین شدن است. به‌این‌ترتیب در دوره اخیر احساسات و موارد دیگر جایگزین «حقیقت» شده‌اند. در این دوره افراد برای اینکه دیده بشوند نیاز به «لایک» دارند و برای گرفتن لایک حقیقت را با موارد دیگری جایگزین می‌کنند. به عبارتی در عصر پساحقیقت شاهد رشد تمایل «دیده شدن افراد» هستیم.
وی ادامه داد: سلبریتی ها و خرده سلبریتی هایی در این دوره به وجود آمده‌اند که حیاتشان به همین دیده شدن و گرفتن لایک مربوط است. درحالی‌که در مدل جریان دومرحله‌ای خبررسانی، ابتدا اخبار به دست افرادی می‌رسید که مراجع فکری و نخبگان بودند. چنین افرادی که از گروه‌های علما، دانشمندان، روحانیون بودند ابتدا اخبار را دریافت می‌کردند به دلیل اعتبار، سابقه و دانششان دریافت‌کننده اولیه اخبار بودند.
سلبریتی ها در بازی انتشار اخبار جعلی
البرزی افزود: برخلاف مدل دومرحله‌ای خبررسانی، امروز سلبریتی هایی (در محور دریافت و پخش اخبار) هستند که نیاز به دیده شدن دارند و برخی از آن‌ها حتی یک‌شبه به سلبریتی و خرده سلبریتی مبدل می‌شوند. به‌این‌ترتیب در مقایسه با دوره قبل یک نوع جابه‌جایی راجع فکری اتفاق افتاده است.
این کارشناس رسانه اظهار داشت: رشد اخبار جعلی در بستری نظام‌مند صورت می‌گیرد و این تولید و انتشار سیستمی اخبار موضوع مهمی است، هرچند این سازمان‌های تولیدکننده اخبار جعلی لازم نیست که بزرگ باشند و گاهی ۲ تا ۳ نفر نیز می‌توانند در تولید اخبار جعلی یک همکاری سازماندهی‌شده را انجام دهند.
البرزی تأکید کرد: در دوره جدید شاهد قدرتمند شدن مخاطب هستیم، درحالی‌که برای انتشار اخبار جعلی افراد هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. هرچند در برخی کشورها قوانین بازدارنده‌ای در نظر گرفته‌شده که فرد مسئول تولید و بازنشر اخبار جعلی است و امکان دارد به این واسطه جریمه شود. در داخل هم نیاز داریم قوانین مرتبط با فعالیت رسانه‌ای‌مان را که مربوط به دوره مطبوعات و بعدتر رادیو و تلویزیون است و کمتر برای شبکه‌های اجتماعی کارآمدی دارد را به‌روز کنیم. به عبارتی باید اکوسیستم قبلی فضای رسانه‌ای و شرایط رسانه‌ها را در نظر بگیریم و تغییراتی که ایجادشده است در نظر بگیریم و متناسب با وضع موجود آرایش رسانه‌ای جدیدی تشکیل دهیم.
شخصی‌سازی اخبار و دردسرهای تازه
در بخش دیگری مدیر پژوهش‌های صداوسیما با اشاره به یکی از دلایل تأثیرگذاری اخبار جعلی بر مخاطبان به‌واسطه «شخصی‌سازی» دریافت اخبار تأکید کرد و گفت: شخصی‌سازی دریافت اخبار از مجاری مشخص و عضو شدن در کانال‌های مشخص اطلاع‌رسانی و خبری در فضای مجازی ضمن اینکه پدیده خوبی است، اما یک آسیب دارد مبنی بر اینکه به‌طور تدریجی مطابق اخباری که از این کانال‌ها دریافت می‌کنیم، فکر خواهیم کرد و اخبار آن‌ها را می‌پذیریم. علاوه بر این شخصی‌سازی باعث می‌شود گردانندگان سایت‌های بزرگ همچون گوگل هم به سلیقه مخاطبان پی ببرند و بر اساس آن اطلاعات گزینش‌شده‌ای را در اختیار فرد قرار دهند که این هم موجب غفلت کاربر از سایر اطلاعات مهم می‌شود.
در پایان یک‌بار دیگر البرزی ضمن مقایسه‌ای از جامعه شفاهی و جامعه شبکه‌ای، ویژگی ساکنان جامعه اول را امکان دریافت و مقایسه اطلاعات عنوان کرد: در جامعه شفاهی فرد خودش می‌توانست به صحت سنجی بپردازد، اما در جامعه شبکه‌ای فرد اخبار شخصی شده‌ای را از کانال‌های مطلوب که شخصی‌سازی‌شده‌اند دریافت می‌کند و درصورتی‌که برای خبری تکذیبیه هم صادر شود آن را نمی‌بیند.
بی‌حسی نخبگان ایرانی مقابل اخبار جعلی
محمدحسین ساعی، رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما در این نشست گفت: برخلاف جوامع غربی در داخل کشور، نخبگان به درک و اهمیت اخبار جعلی پی نبرده‌اند. یکی از دلایلی که غربی‌ها به این موضوع اهمیت می‌دهند مبنای تمدن غربی است که در آن خبر جعلی باعث فروپاشی آن می‌شود.
وی افزود: در محافل آکادمیک غربی، واژه خبر جعلی حتی در مقطعی به موضوع اول تبدیل شد، اما در داخل کشور به‌طور مشخص تنها یک پایان‌نامه دانشگاهی فارسی (متعلق به مهدی آزادی) در حوزه اخبار جعلی کارشده و لازم است اهمیت اخبار جعلی به‌درستی درک شود.
اعتقاد پوپر به سانسور!؟
ساعی ادامه داد: بر اساس تمدن غربی هنگامی‌که «اومانیسم» حاکم شد، هرگاه در موضوعی «شک و تردید» ایجاد می‌شد، کنشگران جامعه بر اساس اصل آزادی در مورد آن به گفت‌وگو می‌پردازند و در چنین شرایطی رسانه یک اصل بالا رفتن تمدن غرب تلقی می‌شود. در چنین شرایطی «کارل پوپر»، اندیشمند غربی که به «فیلسوف آزادی» هم مشهور است و همه‌جا از آزادی حرف می‌زند در مصاحبه کمتر دیده‌شده‌ای به طرح این موضوع می‌پردازد که رسانه‌های غربی باید به «سانسور» متصل شوند. همان‌طور که او می‌گوید رسانه امروز در غرب به عامل فروپاشی تمدن منجر شده است که در این خصوص نقش اخبار جعلی در این فروپاشی زیاد است.
رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما ادامه داد: مبانی غربی که درگذشته به دنبال آن بودند، طی ۲۰ سال اخیر دچار فروپاشی شده است و بر همین اساس پست‌مدرن‌ها در تبیین خود در بعد رسانه‌ای دوران «پساحقیقت» را معرفی می‌کنند.
محال بودن امکان «گفت‌وگو» در شبکه‌های اجتماعی
در ادامه ساعی بابیان اینکه امروز در غرب صحبت از امتناع از «گفت‌وگو» می‌شود، ادامه داد: نظریاتی که امروز به‌واسطه گسترش شبکه‌های اجتماعی و رفتار مخاطبان در آن وجود دارد شرایط را به‌گونه‌ای پیش برده است که نخبگان معتقدند امکان «گفت‌وگو» در شبکه‌های اجتماعی مهیا نیست. همان‌طور که در مورد اینترنت هم ابتدا خوش‌بینی زیادی در مورد آن وجود داشت اما امروز مشخص‌شده است که گسترش اینترنت نتوانست به ریشه‌کنی فقر، بیکاری و حل مشکلات اجتماعی یا اقتصادی منجر شود.
وی افزود: «الگو» (از چهره‌های سیاستمدار آمریکایی) در سال ۱۹۹۴ معتقد بود که با گسترش اینترنت حتی دموکراسی به دوران آتن بازمی‌گردد و هر شخص از داخل منزل خود امکان مشارکت در تصمیم‌گیری و انتخابات را دارد، اما به‌مرور چنین دیدگاه‌هایی در میان نخبگان آمریکا در سال‌های ۲۰۱۰ به بعد تبدیل می‌شود به نظریه‌هایی که مطرح می‌کنند امکان «گفت‌وگو» از طریق شبکه‌های اجتماعی هم مهیا نیست.
این استاد حوزه رسانه گفت: در فضای جدید نظریه‌هایی مطرح هستند که تصور فرد در دوره جدید «کانالی زه» می‌شود و مطابق با نظریه «اتاق اکو» فرد در فضایی به مشارکت در جامعه می‌پردازد که فقط صدای خود را می‌شنود و امکان شنیدن نظرات مخالف را ندارد. نظریه «حباب فیلتر» هم که به موضوع‌هایی همچون بلاک، آنفالو کردن و رد درخواست دوستی می‌پردازد باز تأییدکننده این است که در شبکه‌های اجتماعی فرد با شرایطی مواجه می‌شود که امکان شنیدن نظرات مخالف خود را ندارد و بر اساس احساس شخصی عمل می‌کند.
وی تأکید کرد: خطری که یک جامعه امروزی را با این شرایط گسترش شبکه‌های اجتماعی تهدید می‌کند، بازگشت افراط‌گرایی در شبکه‌های اجتماعی است.
اتفاقی بی‌سابقه در تاریخ آمریکا
در بخش دیگری ساعی با اشاره به‌اتفاق اخیر در انتخابات آمریکا مبنی بر «استفاده از اطلاعات ایمیل ۹۰ میلیون کاربر» که فیس‌بوک آن را انکار کرد، اما اصل ماجرا واقعیت داشت، ادامه داد: استفاده از این اطلاعات و درنهایت طبقه‌بندی شخصیتی کابران به ۵ طبقه و ارسال اخبار تبلیغاتی در حمایت از دونالد ترامپ موضوعی بی‌سابقه بود تقریباً اولین بار در تاریخ این کشور اتفاق افتاد که کل این ماجرا با فضای آزاد لیبرال دموکراسی همخوانی نداشت. همه این اتفاقات هم درنهایت نخبگان آمریکایی را به این نتیجه رساند که نسبت به شبکه‌های اجتماعی دیدگاه منفی وجود نداشته باشد.
رئیس دانشکده ارتباطات افزود: بر اساس رصد مداومی که از اخبار رسانه‌های مطرح بین‌المللی انجام می‌دهم همچون «نیوزویک»، «اشپیگل» و… به این نتیجه رسیدم که طی ۴ سال گذشته این رسانه‌ها و نخبگانی که در آن قلم می زنند دیدگاه خوش‌بینانه‌ای نسبت به شبکه‌های اجتماعی ندارند و در نقد آن صحبت می‌کنند.
مهمانان متفاوت کنگره آمریکا
ساعی تأکید کرد: از نگاه نخبگان آمریکایی رشد شبکه‌های اجتماعی، دموکراسی غرب را تهدید می‌کند و همین موضوع سبب شده است که حتی اعضای کنگره آمریکا فراخوان‌هایی برای مدیران شبکه‌های اجتماعی ازجمله «مارک زوتر برگ» مدیر شبکه اجتماعی فیس‌بوک که به کنگره رفت و مجبور به پاسخگویی شد.
وی ادامه داد: این نگاه بدبینانه به شبکه‌های اجتماعی در حالی صورت می‌گیرد که در ایران نخبگان درک مناسبی از اتفاقات جهانی ندارند و هنوز دروغ‌گویی در قالب انتشار اخبار جعلی اهمیتی پیدا نکرده است. در جامعه ایرانی یک بی‌حسی نسبت به این موضوع وجود دارد، درحالی‌که ایران به لحاظ هجمه‌های اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی مهمترین کشور دنیاست و چنین فضایی در کشورهای چین و روسیه مطرح نیست.
یک‌راه حل برای مقابله با «بی‌بی‌سی فارسی»
ساعی با اشاره به اینکه چندی قبل «توئیتر» حساب کاربری قریب به ۴۰۰ ایرانی را با قصد تأثیرگذاری بر انتخابات آمریکا مسدود کرد، گفت: در فضای بین‌الملل و از طریق شبکه‌های اجتماعی هجمه‌هایی زیادی نسبت به انتخابات ایران می‌کنند و دست ما به لحاظ خلأ قانونی بسته است. در چنین شرایطی ضرورت دارد که قوانینی تدوین کنیم که فضای رسانه بین‌المللی را مدیریت کنیم و شبکه‌های تلویزیونی همچون «بی‌بی‌سی فارسی»، «ایران اینترنشنال» و… و همچنین رسانه‌های دیگر را کنترل کنیم.
وی ادامه داد: در وهله اول برای مقابله با هجمه رسانه‌ها در فضای بین‌الملل باید متصل به قوانین حقوقی بین‌المللی شویم و اقدامات مناسب انجام دهیم. اگر چنین اقداماتی به سرانجام نرسید با تکنیک‌های جنگ الکترونیکی مقابل دشمنی رسانه‌های بین‌الملل بایستیم.
تکنولوژی زده هستیم!
رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما همچنین گفت: کشورهای غربی به لحاظ تطبیق با رشد شبکه‌های اجتماعی وضع بهتری نسبت به ما دارند، اما برای گسترش آن شتاب‌زده عمل نمی‌کنند. به‌عنوان‌مثال انگلیس برای ارتقای تکنولوژی -تلفن‌های همراه- 5G اعلام کرد که دو تا سه سال آن را متوقف می‌کند و راجع به تبعات آن بررسی انجام خواهد داد.
ساعی ادامه داد: در سال ۲۰۱۸ ایران به لحاظ رشد صنایع آی.تی بیشترین رشد را تجربه کرد و ۱۳۵ درصد رشد مهمترین کشور دنیا بود. با این وضعیت مهمترین سؤالی که می‌شود از متولیان امر پرسید این است که چقدر برای این رشد آمادگی داشتیم؟ آیا برای گسترش روز افزود شبکه‌های اجتماعی پیوست فرهنگی داریم؟ و آیا به‌ضرورت های قانون‌نویسی در این رابطه توجه کرده‌ایم؟
وی با اشاره به اینکه از زمان مشروطه به بعد تا امروز گسترش تکنولوژی بارها مدنظر قرارگرفته است و در مقاطعی کشور نابودشده است، ادامه داد: در کشورهایی همچون چین و روسیه موضوع اثرات اجتماعی رشد شبکه‌های اجتماعی در وهله اول مدنظر قرار می‌گیرد و چین نشان داده که حاضر است برای بررسی اثرات اجتماعی گسترش شبکه‌های اجتماعی، رشد آن را متوقف کند. این برخلاف نگاه ما در داخل است که نگاه تکنولوژی زده‌ای داریم و از سویی آماج حملات یگان سایبری کشورهای مختلف ازجمله عربستان، انگلیس، فرانسه و رژیم صهیونیستی هستیم و در بعضی از این‌ها یگان سایبری فارسی‌زبان تشکیل‌شده است. حتی ما در ایران ابزار دفاعی کارآمدی نداریم یا آن را به‌درستی نمی‌شناسیم.
این استاد رشته ارتباطات خاطرنشان کرد: برای مقابله با حملات دشمنان برخی مطرح می‌کنند که باید حکومت وارد عمل شود، اما بر این نظر هستم که باید عزم ملی در تک‌تک آحاد جامعه شکل بگیرد چراکه دامنه حضور شبکه‌های اجتماعی به خصوصی‌ترین حوزه‌های زندگی افراد کشیده شده است.
نرم‌افزارهای حامی اخبار جعلی
در ادامه نشست «عصر پسا حقیقت، جامعه شبکه‌ای و رشد اخبار جعلی» محمدحسین آزادی، محقق و کارشناس رسانه با ارائه تعریفی از کارکرد رسانه مبنی بر ارائه اطلاعات و آگاهی به افراد و برعکس شدن این کارکرد در انتشار اخبار جعلی گفت: برخی نرم‌افزارهای رایانه‌ای همچون «فتوشاپ» و سایر محصولات شرکت «Adobe» در تولید اخبار جعلی نقش مهمی دارند. به‌طوری‌که حتی در سال گذشته میلادی جلوی تولید یک محصول هوشمند این شرکت که قابلیت تولید صدای تقلیدی یک فرد دیگر را داشت گرفته شد.
آزادی ادامه داد: با برخی از قابلیت‌های سینمایی (Deep fake)تاکنون سخنرانی‌هایی از صدراعظم آلمان، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا و… تولیدشده است که برای هرکسی امکان شناسایی جعلی بودن آن وجود ندارد.
این کارشناس رسانه با اشاره به اینکه در سال گذشته با رشد کاربران شبکه‌های اجتماعی ۲۳ میلیون نفر افزایش عضو در شبکه‌های اجتماعی را تجربه کردیم، ادامه داد: فردی به اسم «رالف کایس» معرف دوره جدیدی است موسوم به «پساحقیقت»، از نگاه وی در این دوره مرز بین حقیقت، دروغریال صداقت، ناراستی، وهم و واقعیت تار می‌شود و فریب دادن دیگران به یک چالش مبدل می‌شود.
دروغ وسیع‌تر پخش می‌شود
وی همچنین با اشاره به اینکه عوامل آنلاینی همچون کاربران «ترول»، «سلبریتی» و «خرده سلبریتی» در نهادینه‌سازی دوران جدید نقش مهمی دارند، گفت: طی گزارشی از یک مقاله در مجله «Science» از بررسی خبرهای جعلی در بازه زمانی ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ از سه میلیون نفر کاربر مشخص شد دروغ‌ها وسیع‌تر پخش می‌شوند و اثرگذاری عمیق‌تری دارند.
آزادی در تعریف خبر جعلی گفت: یک خبر جعلی به شکل عامدانه، مغرضانه، و توسط گروهی حرفه‌ای به شکل سازمان‌یافته منتشر می‌شود و در بستر جنگ روانی انجام می‌شود.
وی با تعریف انواع کاربران به چند مدل «زودباور»، «روشنگر»، «مخرب» و «جعلی» بهترین نوع کاربران را گروه روشنگر داسنت که دیدگاه انتقادی نسبت به محتوای در شبکه‌های اجتماعی دارند و نگاه شکاک و دیرباوری دارند. همچنین آزادی کاربران مخرب را به سه دسته «ترول» (کاربران حقیقی)، «ربات» (کاربر ساخته‌شده بر اساس الگوریتم‌های کامپیوتری) و «سایبرگ» تعریف کرد که نوع اخیر ترکیبی از حساب‌های کاری واقعی و جعلی است.
منافقین کارخانه «ترول» دارند
آزادی با اشاره به تصویر اخیر از یگان سایبری منافقین در آلبانی این مجموعه را یک کارخانه ترول دانست که در قالب یک سازمان فعالیت منظم در تولید اخبار جعلی انجام می‌دهند و گفت: در ماجرای «حشمت علوی» که گفته می‌شد یک یادداشت نویس در رسانه‌های بین‌المللی همچون «فوربس» و «دیلی کالر» است مشخص شد سه نفر از اعضای منافقین پشت این حساب کاربری هستند درحالی‌که حتی ترامپ دریکی از صحبت‌هایش به نوشته علوی استناد کرد.
آزادی اقدام تولیدکنندگان اخبار جعلی همچون گروه منافقین را برای تأثیرگذاری بر مردم ایران و همچنین سیاستمداران جهان عنوان کرد و ادامه داد: برخی سلبریتی ها تحت تأثیر اخبار جعلی قرار می‌گیرند و حتی رسانه‌های رسمی هم گاهی تحت تأثیر محتوای تولیدی این اخبار جعلی قرار می‌گیرند.
تأثیر نخبگان هندی بر یک قابلیت «واتس آپ»
این پژوهشگر در حوزه رسانه‌های اجتماعی ادامه داد: نخبگان هندی وقتی تأثیرگذاری اخبار جعلی را احساس کردند به مدیران فیس‌بوک و واتس آپ اعتراض کردند و درخواست دادند که باید پلت فرم این شبکه‌های اجتماعی تغییر کند و در همین راستا دیدیم که واتس آپ قابلیت پخش گسترده (Brodcasting) خود را برداشت تا هر کاربر به شکل نامحدود نتواند برای دیگران پیام (که می‌توانست اخبار جعلی باشد) ارسال کند.
آزادی ادامه داد: در انتخابات اخیر آمریکا ۶۲ درصد مردم اخبار را از رسانه‌های غیررسمی دریافت کردند و رأی‌دهندگان و بزرگ‌سالان تحت تأثیر اخبار جعلی بودند که از ترامپ حمایت می‌کرد. این موضوع در حالی بود که ستاد تبلیغاتی هیلاری کلینتون هم اقدام به تولید اخبار جعلی می‌کرد و درعین‌حال هر دو نامزد راجع به رشد اخبار جعلی هشدار می‌دادند و حتی ترامپ رسانه‌های رسمی که منتقد سیاست‌های او بودند را متهم به تولید اخبار جعلی می‌کرد!
چند پیشنهاد برای بهتر شدن فضای رسانه
در بخش دیگری از این نشست این کارشناس رسانه چند پیشنهاد برای کم اثر کردن اخبار جعلی در فضای داخلی مطرح کرد و گفت: لازم است کیفیت روزنامه‌نگاری ارتقا پیدا کند و دیدگاه‌های مختلف (اعم از سیاسی و غیرسیاسی) در فضای رسمی رسانه‌ای مطرح شود. همچنین قابلیت راستی آزمایی اخبار با تشکیل یک مرکز ملی به این منظور امکان‌پذیر شود تا مردم بتوانند صحت اخبار را مورد سؤال قرار دهند. از سویی سازمان‌های رسانه‌ای به‌عنوان یک وظیفه جدید صحت سنجی اخبار را دنبال کنند. گام دیگر تشکیل سایت‌های اینترنتی Fact cheking (راستی آزما) که صحت اخبار جعلی را می‌سنجند.
وی افزود: همچنین باید برای انتشار اخبار جعلی آستانه‌ای مشخص کرد، اگر چنانچه خبر جعلی هنوز به نقطه فراگیری (Trend) نرسیده است نیاز به یکسری تدابیر دارد و اگر خبری فراگیر شد به‌طور حتم نیاز به واکنش دارد.
نیاز به تحقیق عمیق در مورد رابطه فیلترینگ و اخبار جعلی
در بخش پرسش و پاسخ این نشست، رئیس دانشگاه صداوسیما در پاسخ به سؤالی منبی بر اینکه چقدر «فیلترینگ» باعث شده است که در داخل اخبار جعلی بیشتر موردتوجه قرار بگیرد، این‌طور پاسخ داد: در همه دنیا گسترش دروغ و اثرگذاری آن یکسان است و نرخ گسترش دروغ در توئیتر نسبت به اخبار راست ۶ برابر است. بااین‌حال بررسی اثر فیلترینگ در توجه به اخبار جعلی نیاز به تحقیق علمی دقیقی دارد. هرچند به‌طور اجمالی به نظر می‌رسد میان دو همبستگی وجود ندارد.
وی افزود: طرح فیلترینگ یک بحث انحرافی است، چراکه در داخل هنوز نتوانستیم شبکه‌های اجتماعی را به یک مکانیسم هم‌افزا در بخش‌های مختلف همچون اقتصاد تبدیل کنیم. به‌عنوان‌مثال رئیس‌جمهور مطرح می‌کند اگر شبکه تلگرام فیلتر نشده بود باعث اشتغال‌زایی افرادی می‌شد، اما یک بستر مثل شبکه‌های اجتماعی زمانی به لحاظ اقتصادی مفید است که بتوان از ماحصل فعالیت افراد مالیات گرفت، به عبارتی رشد شبکه‌های اجتماعی در داخل به‌گونه‌ای نبوده است که بتوانیم از منافع آن استفاده کنیم. اینکه شبکه‌های اجتماعی در داخل رشد درستی نداشته است منجر به این شده است که امروز با سد فیلترینگ مواجه هستیم.
