خبرگزاری مهر- گروه استانها، آرش صالحی: یکی از ویژگی های جالب که می تواند به عنوان یک جاذبه گردشگری در استان مطرح باشد، تنوع اقوامی است که در نقاط مختلف آن پراکنده شده اند و زبان های بومی خود را حفظ کرده اند.
این اقوام ضمن اشتراکاتی که در خصوص برپایی آئین های ویژه نوروز باستانی دارند، هر کدام بنا به آداب و سنن خود، رنگ های زیبایی به این بهار ایرانی افزوده اند. به این ترتیب است که اقوام ترک، لر، تات و کرد عید نوروز را در دیار مینونشان به پای می دارند و آن را بهانه ای برای شستن بدی ها و زایش خوبی ها می کنند.
دعای باران
یک شاعر قزوینی با ذکر اینکه عید دیدنی های لرها، به صورت دسته جمعی، خانه به خانه و محله به محله انجام می شود، گفت: طبق رسم لرهای چگینی، اگر کسی سال گذشته عزیزی را از دست داده باشد، پس از تحویل سال، خانه می مانند و اقوام به دیدن او می روند. ضمن اینکه فرد داغ دیده، از گذاشتن آجیل، شیرینی جلوی میهمان ها، به علت اینکه تداعی کننده فضایی شاد هستند، معذور است.
احد چگینی، «دعای باران» را از جمله مراسم لرهای قزوین، پس از فرارسیدن نوروز دانست و اضافه کرد: برای انجام این دعا، عروسکی را لباس به تن کرده، تزئین می کنند و با گشتن در کوی و محله، دعایی برای فرو فرستادن باران، به زبان و شعری ترکی می خوانند که همین ترکی بودن شعر خوانده شده توسط لرهای قزوین، در نوع خود، جالب است.
از شال اندازی تا گلاب ریزی
یک پژوهشگر فرهنگ عامه «شال اندازی» را از جمله آئین های مردم تاکستان در شب عید دانست و ادامه داد: در شب عید داماد شالی را که از پشم گوسفند بافته می شد، به کمر بسته، به بام خانواده ی عروس می رفت و شال را از سوراخ بام به درون خانه آویزان می کرد در این موقع مشاجرات لفظی که بیشتر جنبه شوخی داشت و غرض از آن کشف هویت شال انداز بود، درمی گرفت.
عباس تات در مورد رسم هایی که تاکستانی ها به هنگام نوروز به جا می آورند، گفت: پس از حلول سال نو، خانواده های تاکستانی، یک نوزاد تازه به دنیا آمده و یا یک بره گوسفند را برای برکت دادن به رزق و روزی خود، وارد خانه می کردند و باور داشتند که قدم این دو، برایشان مبارک است.
وی کشمش، بادام و گردو را از جمله تنقلات پذیرایی روزهای عید نزد تاکستانی ها عنوان کرد و افزود: هنگام عید دیدنی ها، دختران مجرد هر فامیل، یک پارچ محتوی گلاب دست می گرفتند و ضمن خوشامد گویی و خیر مقدم گفتن به میهمان ها، روی دست بزرگترهایی که به خانه شان می آمدند، گلاب می ریختند.
شیرینی های نوروزی بوئین زهرا
یک تاریخ نگار با یادآوری اینکه مردم شهرستان بوئین زهرا، کهن ترین پاسدارندگان آئین های نوروزی هستند، گفت: طبق سنن قدیمی، بوئین زهرایی ها باور دارند که زمین در فصل زمستان، ۲ بار نفس می کشد که به اولی، «اوغری نفس» یا نفس دزدکی و به دومی، «دوغری نفس» یا نفس راستین می گویند که زمان آن، ۲۰ روز مانده به عید نوروز است.
علی خلج طایفه با بیان اینکه مردم ترک زبان استان از یک ماه قبل خود را برای برپایی نوروز باستانی آماده می کنند، اضافه کرد: مردم بوئین زهرا، در روزهای نزدیک به عید، شروع به پختن شیرینی های خانگی می کنند و با استفاده از آرد، تخم مرغ و شکر به عنوان مواد اصلی، شیرینی های سنتی مخصوص به نام های «قتلمه»، «پادرازی» و «کوکا» درست می کنند.
وی پرتاب ظروف کهنه از پشت بام و شکستن آنها را از جمله آئین های مردم بوئین زهرا، در لحظات مانده به پایان سال دانست و ادامه داد: به علت اینکه آن زمان رسانه های ارتباط جمعی مانند امروز وجود نداشت، ساکنان این منطقه از طریق شنیدن نوای ساز و دهل متوجه می شدند که نوروز فرارسیده است.
آشتی بوئین زهرایی ها
این کارشناس فرهنگ مردم با ذکر اینکه بوئین زهرایی ها، عید دیدنی هایشان را از خانه پدربزرگ شروع می کنند، افزود: اگر برخی از اعضای فامیل با هم قهر بودند، آشتی مجددشان را به فرارسیدن عید نوروز موکول می کردند و وقتی سال نو آغاز می شد، تمام اختلافات و کدورت ها را دور می ریختند.
خلج طایفه با یادآوری اینکه مردمان ترک زبان بوئین زهرا، شب نشینی در اولین روز سال را بدشگون می دانند، ادامه داد: یکی از رسوم جالب آنها در دقایقی مانده به تحویل سال این است که مقداری پول خرد در دست می گیرند و مدام این سکه ها را از این دست به آن دست می کنند؛ با این نیت که سالی پر از داد و ستد تجاری داشته باشند.
آداب نوروزی الموتیان
یک محقق فرهنگ و سنن منطقه الموت هم با اشاره به مقدمه چینی هایی که الموتی ها برای حلول سال نو دارند، به خبرنگار مهر گفت: زنان الموتی، چند روز مانده به نوروز باستانی، با سبز کردن گندم، جو، عدس و لوبیا، جلوه ویژه ای به سفره هفت سین می دادند که این سفره از یک پیاله آب، یک جلد قرآن، یک چراغ روشن و یک آینه که داخل «معجومه» یا «مجومه» (نوعی ظرف) می گذاشتند، شکل می یافت.
محمود سیاهکالی مرادی با ذکر اینکه الموتی ها، پس از چیدن سفره هفت سین، منتظرند که شخص موردنظرشان به داخل خانه قدم بگذارد، اضافه کرد: به این ترتیب، فردی که با او از پیش هماهنگی صورت گرفته، با یک بره سفید که روی پشم آن حنا گذاشته اند، وارد خانه می شود؛ چرا که الموتی ها معتقدند که بره، خوش یمن است.
وی زمان برگزاری این رسم را ساعات تاریکی بین شب تا صبح بیان کرد و گفت: صاحب خانه هم پولی که در دستمال قرار داشت، به گردن بره بسته و آن را از خانه به بیرون هدایت می کرد و صاحب بره که می خواست دیده نشود، بیرون خانه بره را گرفته، پول داخل دستمال را بر می داشت و به خانه های دیگر سر می زد.
سیاهکالی مرادی، نقل، کشمش، انجیر، نخود، «حلوای برنجی»، «کوکاک» (نوعی شیرینی) و «قاق» (نوعی نان) را از جمله عیدی های الموتی ها عنوان کرد و ادامه داد: این اقلام داخل ظرف های بلورین پایه بلند که خود داخل مجمعه بودند، گذاشته می شدند و با دستمال ابریشمی زیبایی، بین میهمان ها تقسیم می شدند.
آنچه در بالا گفته شد نشانگر این است که تنوع قومی و نژادی در استان قزوین ظرفیت فرهنگی ویژه ای در دیار مینودری ایجاد کرده که یکی از جلوه های آن تنوع آئین های گرامیداشت نوروز در این خطه کهن و تاریخی است.
آئین هایی که با حفظ و احیای آنها می توانیم خاطرات زیبای نوروزی را تا سال های سال زنده نگه داریم.
