خبرگزاری فارس، گروه کتاب و ادبیات: در بین رویکردهای مختلف ادبی، بخش ثابتی همواره به حوزه انتقاد اجتماعی اختصاص داشته و دارد که نویسندگان این بخش معمولا به برخی از معضلات اجتماعی نگاه انتقادی دارند و سوژه های داستانی خود را از بین برخی آسیب های اجتماعی انتخاب و با رویکرد انتقادی موضوع را زیر ذره بین می گذارند تا تلنگری به مخاطبان باشد و شاید از این راه، اصلاحی در امور صورت گیرد.

رویکردی که در رمان«افعی کشی» نوشته مهدی کردفیروزجایی، نویسنده در پیش گرفته و برخی باورهای غلط در بین توده های عام اجتماعی را زیر سئوال برده است. از جمله مراجعه افراد ناآگاه به رمال ها برای غلبه بر مشکلات زندگی روزمره و سوءاستفاده هایی که این رمال ها از ساده لوحی برخی افراد می کنند و به اشکال مختلف زندگی آنها را تباه می کنند.

داستان افعی کشی با محوریت زندگی شخصیت ساده لوحی بنام «فرشید» شروع می شود که در ادامه پای شخصیت های دیگر هم به قصه باز می شود. از جمله«پیربابا» که با رمالی از مراجعه کنندگان ساده لوح سوء استفاده می کند. نویسنده از همان ابتدای رمان، موضوع انواع آسیب های اجتماعی را پیش می کشد و با انتقاد از استفاده های نادرست از برخی ابزارهای ارتباطی توسط عده ای افراد ناآگاه، کارکردهای نادرست برخی وسایل ارتباط جمعی مانند تلفن همراه و شبکه های تلویزیونی ماهواره ای را زیر سئوال می برد و مشکلات به وجود آمده از این استفاده ناصحیح از چنین وسایل ارتباط جمعی را زیر بنای مشکلات اساسی خانواده ها، از جمله خانواده فرشید معرفی می کند. فریده، همسر فرشید تحت تاثیر تبلیغات شبکه های تلویزیونی ماهواره ای شوهرش را تحت فشار قرار داده که تن به عمل های حراجی زیبایی بدهد و طبعا این عمل ها هر کدام پول هنگفتی می خواهد که از عهده فرشید که یک کاسب خرده پا است بر نمی آید. بنابر این، فرشید به دلیل ساده لوحی، رفتارهایی را در پیش می گیرد که باعث آسیب های جدی در خانواده اش می شود.

شیوه داستان نویسی مهدی کردفیروزجایی در این داستان به گونه ای است که او تقریبا همه نکات کلیدی داستان را به صورت مستقیم بیان می کند. ابهام چندانی در طرح داستان وجود ندارد. بنابر این، نویسنده چیزی را از مخاطب مخفی نمی کند. حتی جلوی تفسیرهای مختلف از داستان را هم می گیرد. به بیان دیگر، همه داستان همان است که در برداشت اول از کلیت طرح به دست می آید. این ویژگی را بسیاری از داستان های انتقادی و اجتماعی دارند و مانند گزارش های ژورنالیستی عمل می کنند و جلوی تفسیرهای گوناگون از متن را می گیرند، چرا که پیام واضح و مشخصی دارند که نویسنده دوست دارند فقط همان پیام از داستان برداشت شود و لا غیر. اگر از این منظر به داستان افعی کشی نگاه کنیم، نویسنده در اهداف اولیه خود تقریبا موفق است، چرا که با یک قصه پر کشش، برخی معضلات اجتماعی را پیش می کشد، انواع آسیب های احتمالی آن را گوشزد می کند و با پردازش یک قصه نسبتا موفق، نتیجه روی آوردن به انواع رفتارهای ناصحیح اجتماعی و گاه خرافی را در قالب قصه نشان می دهد.

البته در مواردی از داستان اغراق هایی هم دیده می شود که ایراد چندانی به آن وارد نیست، چرا که برای نشان دادن اوج یک معضل که نویسنده هم روی آن تاکید دارد، معمولا نویسنده ها به اغراق روی می آورند که این موضوع از سوی خوانندگان داستان هم تا حدودی پذیرفته شده است. این مسئله در بافت داستانی افعی کشی بیشتر دیده می شود، چرا که نویسنده برای پیشبرد طرح داستانی خود از حادثه های پی در پی و به هم پیوسته استفاده می کند که همگی آنها دقیقا در راستای اهداف نویسنده است و گاه با منطق داستانی همخوانی لازم را ندارد. مانند رفتارهای انتقام جویانه عیسی و احمد که از حالت طبیعی فراتر می رود. یا نشان دادن قدرت بالای پیربابا که اشراف بیش از اندازه ای روی طعمه های خود دارد.

در ابتدای داستان، فردی ناشناس برای فریده پیام های مشکوک و عاشقانه می فرستد و با دادن اطلاعات دقیق از زندگی خصوصی فریده، او را برای یک رابطه ناسالم تشویق می کند. بعدها معلوم می شود، زن فالگیری که از آدم های پیرباباست، از این پیامک ها اطلاع دارد. (به سمانه، دختر فریده و فرشید اطلاع می دهد) اگر فرض را بر این بگذاریم که اطلاعات خانواده فرشید از طریق ساده لوحی او در بیان مسایل خانوادگی به دوستش! عیسی لو رفته است، باید از خود سئوال کنیم این اطلاعات (مسایل خصوصی فریده که فرشید هم از آن آگاهی ندارد و حتی شماره تلفن همراه فریده) چگونه به دست پیربابا و متعاقب آن، زن فالگیر رسیده است. مسایلی از این دست در رمان هست که در منطق و باورپذیری اثر تا حدودی خدشه وارد می کند. اما از این جزئیات در بخش باورپذیری اثر بگذریم، رمان افعی کشی، در نشان دادن معضلات اجتماعی و به ویژه یک رفتار خاص ناشایست و غیرانسانی که پیربابا با زوج هایی که مشکل فرزندآوری دارند انجام می دهد، قابل توجه و تامل است. 

عنوان اثر هم با توجه به ویژگی های شخصیتی پیربابا که با حیله و ترفند طعمه های خود را مانند افعی به کام خود می کشد و در پایان توسط افراد آگاه و دلسوز کشته می شود، هوشمندانه انتخاب شده و با کلیت موضوع اثر همخوانی دارد.

چاپ اول (1395) کتاب«افعی کشی» نوشته مهدی کردفیروزجایی در 188 صفحه با شمارگان 1200 نسخه و قیمت 11000 تومان از سوی انتشارات کتابستان معرفت در شهر قم چاپ و منتشر شده است.

یادداشت: علی الله سلیمی