ایران قلب تپنده امنیت مشترک شانگهای

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مهدی سیف تبریزی* - دیروز، دوشنبه، رزمایش مشترک ضدتروریستی «سهند ۲۰۲۵» با میزبانی نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در استان آذربایجان شرقی آغاز شد. این مانور بزرگ، که به مدت پنج روز ادامه خواهد یافت، با مشارکت عملیاتی پنج کشور عضو سازمان همکاری شانگهای (SCO) و حضور کشور‌های ناظر از ۱۳ تا ۱۴ کشور دیگر برگزار می‌شود. رزمایش در منطقه عملیاتی تیپ مکانیزه امام زمان (عج) در شهرستان شبستر، نزدیک تبریز، اجرا می‌گردد و بر اساس ابلاغ ستاد کل نیرو‌های مسلح، با همکاری وزارت امور خارجه ایران و کمیته اجرایی ضدتروریسم SCO طراحی شده است. سرتیپ پاسدار ولی معدنی، معاون عملیات نیروی زمینی سپاه، فرماندهی این رزمایش را بر عهده دارد و جزئیات عملیاتی آن متعاقباً از طریق رسانه‌های رسمی اعلام خواهد شد.

 این رویداد نه تنها یک تمرین نظامی است، بلکه نمادی از تعهد جمعی کشور‌های اوراسیایی به امنیت مشترک و مقابله با تهدید‌های فرامرزی به شمار می‌رود. رزمایش سهند ۲۰۲۵ در حالی آغاز می‌شود که جهان با چالش‌های امنیتی فزاینده‌ای رو‌به‌رو است. از بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای گرفته تا تهدید‌های تروریستی سازمان‌یافته، نیاز به همکاری‌های چندجانبه بیش از پیش احساس می‌شود. ایران، به عنوان میزبان این مانور، نقش محوری خود را در تقویت پیوند‌های امنیتی اوراسیا برجسته می‌سازد. این رزمایش، که بر سناریو‌های ضدتروریستی و تبادل تجربیات تمرکز دارد، فرصتی برای نمایش توانمندی‌های نظامی ایران و هم‌افزایی با قدرت‌های بزرگ مانند چین و روسیه فراهم می‌آورد.

 سازمان همکاری شانگهای: گامی به سوی چندقطبی‌سازی جهانی

عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای در سال ۲۰۲۳، یکی از دستاورد‌های برجسته دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.  این سازمان که در سال ۲۰۰۱ با هدف تقویت امنیت، اقتصاد و همکاری فرهنگی میان کشور‌های اوراسیایی تأسیس شد، امروز بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی را پوشش می‌دهد. این سازمان، با تمرکز بر مبارزه با «سه شرارت»: تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی، بستری ایده‌آل برای ایران فراهم کرده تا از انزوای تحمیلی غرب فاصله بگیرد و در یک چارچوب چندجانبه، منافع ملی خود را پیگیری کند.

عضویت ایران در SCO نه تنها یک پیروزی دیپلماتیک است، بلکه ابزاری برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه غربی درنظر گرفته می‌شود. در شرایطی که فشار‌های اقتصادی و امنیتی بر ایران افزایش یافته، این سازمان با حضور قدرت‌هایی مانند چین، روسیه، هند و پاکستان، وزنه‌ای تعادلی در برابر هژمونی غرب ایجاد می‌کند. برای مثال، همکاری‌های اقتصادی در چارچوب  شانگهای، مانند توسعه کریدور‌های تجاری شمال-جنوب، به ایران کمک کرده تا مسیر‌های جدیدی برای صادرات و واردات بیابد و وابستگی به سیستم‌های مالی غربی را کاهش دهد. بسیاری از تحلیل‌ها تأکید دارند که این عضویت، ایران را به عنوان یک بازیگر کلیدی در اوراسیا تثبیت و زمینه‌ساز گسترش روابط دوجانبه و چندجانبه شده است.

از منظر امنیتی، سازمان شانگهای فرصتی برای تبادل اطلاعات و فناوری‌های پیشرفته فراهم می‌آورد. ایران، با تجربیات غنی در مبارزه با تروریسم، می‌تواند نقش رهبری در ابتکارات ضدتروریستی این سازمان ایفا کند. عضویت کامل، که پس از سال‌ها تلاش دیپلماتیک محقق شد، نشان‌دهنده اعتماد متقابل میان اعضای SCO است و ایران را از یک ناظر به یک شریک فعال تبدیل کرده. این امر، به ویژه پس از چالش‌های اخیر مانند جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی در خردادماه، اهمیت دوچندان یافته و به احیای بازدارندگی ایران کمک کرده است. در مجموع، عضویت در SCO نه تنها امنیت ملی ایران را تقویت می‌کند، بلکه به تحقق آرمان چندقطبی‌سازی جهان یاری می‌رساند، جایی که صدای کشور‌های در حال توسعه شنیده می‌شود.

اهمیت راهبردی رزمایش سهند ۲۰۲۵

رزمایش سهند ۲۰۲۵، به عنوان یکی از ابتکارات کلیدی SCO، از اهمیت راهبردی ویژه‌ای برای ایران برخوردار است. این مانور، که بر اساس اصول سازمان همکاری شانگهای طراحی شده، فراتر از یک تمرین نظامی، ابزاری برای تقویت جایگاه ایران در بلوک اوراسیایی است؛ که در ادامه، به برخی از جنبه‌های اصلی این اهمیت اشاره می‌کنیم.

جنبه امنیتی: تقویت بازدارندگی و همکاری نظامی

از دیدگاه امنیتی، رزمایش سهند ۲۰۲۵ فرصتی طلایی برای ایران است تا توانمندی‌های نظامی خود را در چارچوب سازمان شانگهای ارتقا دهد. این مانور، با تمرکز بر عملیات مشترک ضدتروریستی، به ایران اجازه می‌دهد تا تجربیات خود در مقابله با تهدید‌های فرامرزی را با کشور‌های عضو به اشتراک بگذارد. برای نمونه، تمرین سناریو‌های ضدجدایی‌طلبی و افراط‌گرایی، مستقیماً به نگرانی‌های امنیتی ایران در مناطق مرزی پاسخ می‌دهد و آمادگی نیرو‌های مسلح را برای کنترل بحران‌های احتمالی افزایش می‌دهد.

همکاری با قدرت‌های نظامی مانند چین و روسیه، که از اعضای اصلی SCO هستند، به تبادل فناوری‌های پیشرفته منجر می‌شود. ایران می‌تواند از سیستم‌های پدافند هوایی روسی یا فناوری‌های اطلاعاتی چینی بهره ببرد، که این امر بازدارندگی ایران را در برابر تهدید‌های خارجی تقویت می‌کند. این رزمایش، الگویی برای همکاری‌های امنیتی بلندمدت است و می‌تواند به تشکیل یک ائتلاف دفاعی اوراسیایی کمک کند.

 در شرایط پس از جنگ ۱۲ روزه، جایی که ایران نیاز به احیای توان رزمی دارد، چنین مانور‌هایی نقش حیاتی در افزایش دقت موشکی و هماهنگی عملیاتی ایفا می‌کنند. این همکاری‌ها، نه تنها امنیت ایران را تضمین می‌کنند، بلکه به ثبات منطقه‌ای اوراسیا یاری می‌رسانند و ابتکارات SCO در مبارزه با تروریسم را تقویت می‌کنند.

جنبه ژئوپلیتیک: چندقطبی‌سازی و همسویی ضدغربی

از منظر ژئوپلیتیک، رزمایش سهند ۲۰۲۵ ایران را به عنوان یکی از پایه‌های معماری امنیتی اوراسیا معرفی می‌کند. در جهانی که غرب تلاش برای حفظ هژمونی دارد، سازمان همکاری‌های شانگهای بستری برای چندقطبی‌سازی فراهم می‌آورد. میزبانی این رزمایش توسط ایران، جایگاه کشورمان را در این سازمان تثبیت کرده و همسویی استراتژیک با روسیه و چین را عمیق‌تر می‌سازد. این «مثلث تاکتیکی» می‌تواند هزینه‌های اقدامات غربی علیه ایران را افزایش دهد و تعادل قدرت را در خاورمیانه تغییر دهد.

انتخاب تبریز به عنوان محل برگزاری، پیامی سیاسی-امنیتی دارد و نشان‌دهنده آمادگی ایران برای مهار چالش‌های داخلی و منطقه‌ای است. این رزمایش می‌توان گامی درجهت مقابله با فشار‌های امنیتی غرب قلمداد کرد که امنیت ملی ایران را در برابر تهدید‌هایی مانند رژیم صهیونیستی و ناتو تقویت می‌کند.

 این مانور، پنجره‌های جدیدی از همکاری بین‌المللی را برای ایران می‌گشاید و موجب خواهد شد تهران به عنوان شریکی قابل اعتماد در ابتکارات ضدتروریستی سازمان شانگهای معرفی گردد، که این امر به نوبه خود گسترش نفوذ ژئوپلیتیک ایران در اوراسیا منجر می‌شود.

جنبه اقتصادی و دیپلماتیک: تسهیل تجارت و دور زدن تحریم‌ها

رزمایش سهند ۲۰۲۵ فراتر از امنیت، مزایای اقتصادی برای ایران به همراه خواهد داشت. شانگهای بر ادغام اقتصادی اوراسیایی تمرکز دارد و این مانور می‌تواند زمینه‌ساز گسترش کریدور‌های تجاری باشد. برای مثال، تقویت روابط با پاکستان، هند و قزاقستان، مسیر‌های جدیدی برای تجارت ایران ایجاد می‌کند و ظرفیت بالای درجهت دور زدن تحریم‌ها در اختیار دولت قرار می‌دهد.

از دیدگاه دیپلماتیک، این رزمایش دیپلماسی ایران را متحول می‌کند و نمادی از ارتقا توان منطقه‌ای پس از چالش‌های اخیر است. تحلیل‌های داخلی بر این نکته تأکید دارند که چنین ابتکاراتی، اقتصاد ایران را با زنجیره تأمین اوراسیا ادغام و به رشد پایدار کمک می‌رسانند. این امر، ایران را به عنوان کانون مبارزه با تروریسم در اوراسیا تثبیت کرده و زمینه‌ساز تعادل قدرت جهانی می‌شود.

جنبه داخلی: نمایش قدرت و مهار بحران‌ها

در سطح داخلی، رزمایش سهند ۲۰۲۵ نمادی از وحدت و آمادگی ملی است. برگزاری آن در آذربایجان شرقی، پیامی برای مهار تحرکات جدایی‌طلبانه و نمایش قدرت نیرو‌های مسلح است. این مانور، روحیه ملی را تقویت کرده و به شهروندان اطمینان می‌دهد که ایران در برابر تهدید‌ها مصون است.  در پایان، رزمایش سهند ۲۰۲۵ نه تنها یک دستاورد نظامی، بلکه گامی راهبردی برای ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای است. این رویداد، با تقویت همکاری‌های اوراسیایی، آینده‌ای روشن برای امنیت و پیشرفت کشورمان ترسیم می‌کند.

*کارشناس مسائل روسیه و قفقاز