باشگاه خبرنگاران جوان؛ شیوا خیری - یک ویدئوی کوتاه، چند ثانیه موزیک و جلوه‌های تصویری سرگرم‌کننده؛ همین‌ها کافی است تا تیک‌تاک به یکی از محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در جهان تبدیل شود.

اما در ایالات متحده، پشت این ظاهر جذاب، جدالی پرتنش میان قانون‌گذاران، شرکت مادر تیک‌تاک (بایت‌دنس) و دولت چین در جریان است. منتقدان این پلتفرم آن را نه‌ فقط یک ابزار سرگرمی، بلکه «اسب تروای حزب کمونیست چین» می‌نامند که در پس پرده، امنیت ملی آمریکا را تهدید می‌کند.

چرا تیک‌تاک زیر ذره‌بین است؟

تیک‌تاک، به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های شبکه اجتماعی، زیر ذره‌بین مقامات آمریکایی قرار دارد. اگرچه به‌طور رسمی نگرانی‌های امنیت ملی، حفظ حریم خصوصی و تأثیرات آن بر کودکان مطرح شده؛ اما واقعیت عمیق‌تر از این‌هاست. تیک‌تاک با تعداد بالای مخاطبان خود در آمریکا و سایر نقاط جهان، توانسته حاکمیت پلتفرمی ایالات متحده را زیر سؤال ببرد. این یعنی تیک‌تاک نه‌تنها در حوزه سرگرمی موفق بوده؛ بلکه جریان رسانه‌ای را نیز به‌گونه‌ای تغییر داده که به ضرر منافع آمریکا تمام شود.

نمونه بارز این تأثیرگذاری، نحوه انعکاس موضوعاتی چون طوفان الاقصی است. تیک‌تاک با جریان‌سازی رسانه‌ای در حمایت از مقاومت فلسطین، نگرانی‌های واشنگتن را به اوج رسانده است. مطالعات نشان می‌دهند در پلتفرم تیک‌تاک، نه تنها تعداد پست‌های طرفدار فلسطین به مراتب بیشتر از پست‌های طرفدار اسرائیل است؛ بلکه هر پست طرفدار فلسطین، بازدید بسیار بیشتری هم دریافت کرده است. البته این موضوع در بازه‌های زمانی مختلف با فراز و فرود‌هایی همراه بوده است؛ اما به‌طور کلی، پست‌های طرفدار فلسطین بازدید بیشتری دریافت کرده‌اند.

طبق آمار‌های دیگر، کاربران آمریکا به ازای هر بازدید از پستی با هشتگ در دفاع از اسرائیل، ۵۴ پست در دفاع از فلسطین را مشاهده می‌کنند. همچنین گفته شده است اگر یک کاربر آمریکایی ۳۰ دقیقه در تیک‌تاک به گشت‌وگذار بپردازد، به احتمال بیست درصد با محتوایی یهود‌ی‌ستیزانه روبه‌رو خواهد شد. مطالعات اخیر نشان داده‌اند که محتوای مرتبط با فلسطین در تیک تاک ۲۷ برابر بیشتر از محتوای اسرائیلی دیده شده است.

سناتور پیت ریکتز، از ایالت نبراسکا، اخیراً در سخنانی در خصوص تیک‌تاک و تأثیر آن بر افکار عمومی جوانان آمریکایی هشدار داده است. به گفته وی، اکثر جوانان اخبار خود را از تیک‌تاک دریافت می‌کنند و هشتگ‌های طرفدار فلسطین به طور قابل توجهی بیشتر از سایر محتوای خبری در این پلتفرم دیده شده است.

چنین اقداماتی، همراه با مالکیت این پلتفرم توسط شرکت چینی بایت‌دنس، باعث شده تا ایالات متحده این شبکه اجتماعی را به‌عنوان تهدیدی جدی تلقی کند.

علاوه بر این، قوانین چین شرکت‌ها را ملزم به همکاری با دولت برای ارائه اطلاعات می‌کند و این موضوع باعث شده تا برخی تصور کنند که اطلاعات کاربران آمریکایی می‌تواند به دولت چین انتقال یابد. داده‌هایی که می‌توانند برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی آمریکا، انتشار اخبار جعلی یا اجرای تبلیغات سیاسی هدفمند مورد استفاده قرار گیرند. چنین تهدید‌هایی به‌ویژه در زمینه انتخابات و مسائل امنیتی، نگرانی‌های گسترده‌ای ایجاد کرده است.

دیدگاه مقامات؛ اختلاف نظر یا بازی سیاسی؟

مقامات آمریکایی درباره تیک‌تاک دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برخی از قانون‌گذاران مانند جاش هاولی، سناتور جمهوری‌خواه، آن را «اسب تروای حزب کمونیست چین» می‌دانند. از سوی دیگر، برخی سیاستمداران این تهدیدات را اغراق‌آمیز می‌دانند و معتقدند نگرانی‌های امنیتی بهانه‌ای برای منافع سیاسی و حزبی است.

آینده تیک‌تاک در آمریکا با وجود چالش‌های پیش‌رو، محبوبیت بی‌نظیر تیک‌تاک در میان جوانان و نوجوانان، مقابله با آن را برای دولت‌ها دشوار کرده است. از یک سو، مقامات به دنبال کاهش مخاطرات ناشی از این پلتفرم هستند و از سوی دیگر، نمی‌خواهند با ممنوعیت کامل آن، خشم کاربران را برانگیزند.

این وضعیت تیک‌تاک را به یکی از چالش‌برانگیزترین موضوعات در فضای دیجیتال آمریکا تبدیل کرده است. تصمیم نهایی درباره سرنوشت این پلتفرم نه‌تنها بر آینده کاربران آن تأثیر خواهد گذاشت؛ بلکه پیامد‌هایی گسترده برای صنعت فناوری، حریم خصوصی و امنیت سایبری در آمریکا به همراه خواهد داشت.

دونالد ترامپ که در دوره ریاست‌جمهوری قبلی مواضع سختی علیه تیک‌تاک اتخاذ کرده بود، در کمپین انتخاباتی اخیر خود گفته است: «ممنوعیت تیک‌تاک جوانان را دیوانه می‌کند و این ممنوعیت به نفع شرکت‌هایی مثل متا خواهد بود.»

این درحالی است که پیش از این، ترامپ مواضع سختی نسبت به تیک تاک داشت. به‌طور مثال، در زمان ریاست جمهوری خود، حکمی اجرایی را صادر کرد که هرگونه تراکنش با شرکت بایت‌دنس را ممنوع می‌کرد.

مقامات دولتی، نگرانی پیرامون امنیت ملی و اهمیت دادن به کنترل دقیق روی زنجیره‌ تأمین اطلاعات را دلیل اصلی صدور حکم علیه بایت‌دنس اعلام کردند.

حکم دولت ترامپ، به قانونی امنیتی موسوم به International Emergency Economic Powers Act استناد کرده بود که در روندی غیرعادی، فعالیت‌های تیک‌تاک در ایالات متحده را یک تهدید فوری برای امنیت ملی قلمداد می‌کرد. ترامپ در حکم ممنوعیت تیک‌تاک، تمرکز زیادی روی امنیت ملی ایالات متحده داشت. او در بخشی از حکمش مدعی شده بود: «شواهد معتبر، من را به این باور می‌رسانند که بایت‌دنس، شاید اقدام‌هایی با هدف تهدید امنیت ملی ایالات متحده انجام دهد.»

قانون PAFACA و فشار بر تیک‌تاک

در آوریل ۲۰۲۴، قانونی تحت عنوان «قانون محافظت از آمریکایی‌ها در برابر برنامه‌های کاربردی کنترل‌شده توسط دشمنان خارجی» (PAFACA) تصویب شد که بر اساس آن، تیک‌تاک تا ۱۹ ژانویه یا باید مالکیت خود را از بایت‌دنس جدا کند یا با ممنوعیت کامل فعالیت در آمریکا مواجه شود. دادگاه آمریکایی که بر اساس این قانون حکم صادر کرده است، تیک‌تاک را تهدیدی برای امنیت ملی آمریکا معرفی و اعلام کرد که سیاست‌های محتوایی و الگوریتم‌های این پلتفرم با اصول امنیتی ایالات متحده در تعارض است.

در حال حاضر حدود یک ماه به موعد مسدودسازی شبکه اجتماعی تیک تاک در سکو‌های ارائه دهنده نرم افزار در آمریکا باقی مانده و تیک تاک بر سر یک دوراهی قرار گرفته است؛ یا از شرکت چینی خود جدا شود یا ۱۷۰ میلیون کاربر آمریکایی را از دست بدهد. با نزدیک شدن به ۱۹ ژانویه شبکه اجتماعی تیک تاک در آمریکا، گوگل و اپل خود را برای حذف احتمالی تیک تاک از سکوهایشان آماده می‌کنند. با این که تیک تاک به دادگاه آمریکا درخواست بازبینی داده، اما دادگاه این درخواست را رد کرده است.

آینده تیک‌تاک در دوران ترامپ چگونه خواهد بود؟

با آغاز دولت جدید ترامپ، سرنوشت تیک‌تاک ممکن است با تغییراتی جدی مواجه شود. اگرچه قوانین فدرال مانند PAFACA توسط ریاست‌جمهوری به راحتی قابل لغو نیستند؛ اما ترامپ می‌تواند با استفاده از اختیارات گسترده اجرایی خود، روند اجرای این قانون را کند یا حتی متوقف کند.

از سوی دیگر، تقابل ترامپ با غول‌های فناوری آمریکایی مانند متا و توییتر، ممکن است رویکرد او را نسبت به تیک‌تاک تعدیل کند. این احتمال وجود دارد که دولت ترامپ به جای ممنوعیت کامل، با تغییراتی در مالکیت یا قوانین نظارتی، این پلتفرم را در ایالات متحده حفظ کند.

تیک‌تاک اکنون در مرکز جدالی پیچیده میان امنیت ملی، منافع اقتصادی و سیاست‌های حزبی قرار گرفته است. تصمیم نهایی درباره سرنوشت این پلتفرم نه‌تنها بر آینده کاربران آن تأثیر خواهد گذاشت؛ بلکه پیامد‌هایی گسترده برای صنعت فناوری، حریم خصوصی و امنیت سایبری در آمریکا به همراه خواهد داشت. در دوران ترامپ، آینده تیک‌تاک به همان اندازه که به سیاست‌گذاری بستگی دارد، به بازی‌های قدرت میان واشنگتن و پکن نیز گره خورده است.