عموما یکی از مسائل شایع جمعیتی در کشورهای جهان، مسئله سالخوردگی جمعیت و پیامدهای ناشی از آن است. سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است که طی آن افراد در معرض تهدیدات بالقوه‌ای نظیر افزایش ابتلا به بیماری‌های مزمن، تنهایی و انزوا و عدم برخورداری از حمایت اجتماعی قرار گرفته و به دلیل ناتوانی‌های جسمی و ذهنی، در موارد زیادی استقلال فردی‌شان مورد تهدید قرار می‌گیرد. لذا توجه به مسائل و نیازهای این مرحله از زندگی یک ضرورت اجتماعی است.
سالمندی و بالا رفتن سن بیماری نیست، بلکه یک پدیده حیاتی است که همگان را شامل می‌شود
سالمندی فرآیندی است که تمام موجودات زنده از جمله انسان را در برمی‌گیرد. سالمندی و بالا رفتن سن بیماری نیست، بلکه یک پدیده حیاتی است که همگان را شامل می‌شود و در واقع یک سیر طبیعی است که در آن تغییرات فیزیولوژیکی و روانی در بدن رخ می‌دهد. از اواخر قرن بیستم با پیشرفت دانش پزشکی، کنترل بیماری‌های عفونی، کاهش مرگ‌ومیر نوزادان، کاهش سطح باروری، تحولات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، رفاهی، پیشرفت‌های فناوری و بهبود تغذیه، سیاست کنترل موالید، رشد خدمات بهداشتی و تکنولوژی‌های درمانی و تشخیصی، امید به زندگی و جمعیت سالمندان رو به افزایش گذاشته است. مطابق گزارش‌های رسمی سازمان بهداشت جهانی، در اوایل قرن بیستم، متوسط امید به زندگی در سطح جهان ۴۸ سال بود و فقط ۴ درصد مردم بالای ۶۰ سال سن داشتند.
بر اساس تعریف بهداشت جهانی پیری یک امر نسبی است و ورود به آن بر حسب زمان و مکان متفاوت است و اصطلاح پیر در مورد افرادی به کار می‌رود که بیشتر از ۶۰ سال سن دارند. امروزه همه در این موضوع اتفاق نظر دارند که سالمندی به روش موفق، تنها مربوط به داشتن ژن‌های سالم یا دسترسی به منابع سالم نیست، بلکه به چگونگی تنظیم زندگی به طور فعال، توسط افراد و رفتارهایشان بستگی دارد، به طوری که بتوان با آن، کیفیت زندگی و بهزیستی را بهبود بخشید. بدیهی است توجه به زندگی سالمندان فقط بحث داشتن عمر طولانی و زنده بودن نیست، بلکه نوع و کیفیت زندگی آن‌ها نیز مهم است.
سالمندی به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های اجتماعی و رفاهی در جوامع مطرح است
از آنجایی که سالمندی به عنوان موضوعی چند بعدی، امروزه به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های اجتماعی و رفاهی جوامع مطرح است. سازمان خدمات بهداشتی و انسانی آمریکا برای ارتقای سلامتی سالمندان بر فعالیت بدنی منظم، عدم مصرف دخانیات و الکل، تغذیه مناسب و ایمن‌سازی متناسب با سن تأکید می‌کند.
در طی ۵ دهه ۸۰ درصد جمعیت سالخورده جهان در مقایسه با آمار ۶۰ درصد در سال ۲۰۰۵ در کشورهای درحال توسعه زندگی خواهند کرد. رشد سالخوردگی در مناطق درحال توسعه بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتد. طبق آخرین سرشماری، جمعیت سالخورده کشور از ۳۰۷,۷۵۱ نفر در سال ۱۳۳۵ به ۴،۲۹۶،۷۶۹ نفر در سال ۱۳۹۰ یعنی ۵/۷ درصد از کل جمعیت کشور رسیده است. اگر این سیر ادامه پیدا کند در ایران شاهد جمعیتی سالخورده خواهیم بود.
سلامتی، بهزیستی، کیفیت زندگی و چگونگی حفظ آن‌ها تا حداکثر زمان ممکن و تا سنین سالمندی، از دیرباز، مورد توجه دانشمندان، سیاست‌گذاران، متخصصان بالینی و حتی خود سالمندان، بوده است. از این رو، حفظ و بهبود وضعیت سلامت و کیفیت زندگی در دوران سالمندی بیش از گذشته اهمیت پیدا می‌کند.
مطالعات مختلف عوامل متعددی را در کیفیت زندگی تأثیرگذار می‌دانند. دانشمندان نشان داده‌اند عملکرد اجتماعی، وضعیت سلامتی مطلوب و برخورداری از مسکن شخصی از جمله عوامل مرتبط با کیفیت زندگی سالمندان هستند. تحقیقات دیگر عواملی مانند شرایط محیطی و اجتماعی و احساس تنهایی، اختلالات ذهنی و وضعیت اقتصادی- اجتماعی نامطلوب و عدم وجود حمایت‌های اجتماعی را ذکر کرده‌اند. اما عوامل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند در کیفیت زندگی تأثیرگذار باشند. از جمله این عوامل می توان به خودکارآمدی حافظه و امیدواری اشاره داشت.
مسئله سالخوردگی جمعیت، عمیقاً در اوضاع اقتصادی و اجتماعی یک منطقه تأثیر می‌گذارد که نمونه بارز آن طرح مسئله بازنشستگی و فراهم ساختن موجبات تأمین اجتماعی و تجهیز مراکز درمانی است. پیری جمعیت، باعث می‌شود تا دو مسئله اساسی یعنی تأمین رفاه اجتماعی و مسکن آن‌ها مورد توجه قرار گیرد.
باید سالمندان را به عنوان قشری قابل احترام و کارآمد در جامعه مطرح کرد
روند رو به رشد جمعیت سالخورده، ملت‌ها را بر آن داشت تا نسبت به این امر خطیر که از موضوعات گریزناپذیر جهانی است نگاه و اندیشه جدید و عمیق داشته باشند. سازمان ملل متحد به شعاری تحت عنوان «پیش به سوی جامعه‌ای برای تمام سنین» سال ۱۹۹۹ را به عنوان سال جهانی سالمندان اعلام کرد تا ملل مختلف جهان به اهمیت این مسئله پی برده و راه حل‌های مناسبی برای زندگی سالم همراه با توانمندی برای این جمعیت عظیم ارائه دهند و باور کنند این بخش از جامعه‌ای که روز به روز بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، بخشی جدا از سایر گروه‌های سنی نیست بلکه در سلسله مراتب افراد جامعه به عنوان مرتبه‌ای کامل‌تر قرار دارد. اما با نگرشی عاطفی درعین حال بهره‌وری از توانایی‌های فکری و جسمی ایشان باید آن‌ها را به عنوان قشری قابل احترام و کارآمد در جامعه مطرح کرد.
تعداد زنان سالمند از مردان در جهان بیشتر است و «پیری زنانه» نامیده می‌شود
تعداد زنان سالمند از مردان در جهان بیشتر است. این تفاوت با افزایش سن زیاد می‌شود و «پیری زنانه» نامیده می‌شود. مردان و زنان سالمند الگوی سلامت و عوارض متفاوتی دارند و زنان به طور کلی دارای درآمد کمتر اما شبکه های بهتر حمایت خانواده هستند. از سوی دیگر افسردگی و بیماری آلزایمر در زنان شایع تر است. یک عامل مهم که سلامت جسمی و روانی سالمندان را با خطر مواجه می‌کند و یک مسئله مهم حقوق بشر است، بدرفتاری با سالمندان است که نه تنها می‌تواند به آسیب‌های فیزیکی منجر شود بلکه گاهی اوقات منجر به پیامدهای روانی جدی و بلند مدت از جمله افسردگی و اضطراب می‌گردد.
از آنجایی که تعداد افراد سالمند در سراسر جهان با سرعت درحال رشد است، تأثیر اجتماعی و اقتصادی این تغییرات جمعیت‌شناسی به طور کلی به عواقب سلامت روانی اضافه می‌شود. ما باید رفاه اجتماعی را از طریق یک رویکرد در روند زندگی با ترویج زندگی سالم بهبود بخشیم و نیاز به شناسایی و درمان اختلالات روانی در میان این گروه سنی در اسرع وقت داریم. این مهم است که سرمایه‌های اجتماعی شامل گروه‌های اجتماعی و خانواده‌ها را برای حمایت از افراد سالمند توسعه بخشیم.
ما نیاز به مبارزه با بدرفتاری با سالمندان و رهایی از نگرش سن‌گرایان با دعوت و مشارکت کامل افراد سالمند در زندگی روزمره داریم. آن‌ها برای انجام ورزش بیشتر، حفظ اتصال اجتماعی، فعال نگه داشتن مغز، کاهش وزن، ترک سیگار یا مضرات استفاده از الکل و کنترل فشار خون، قند خون و کلسترل نیاز به آموزش و تشویق دارند.
منابع:
*سرابندی مقدم، م.ن و دیگران. (۱۳۹۴). « سالمندی و سلامت روانی». ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه. شماره ۱۸۱. صص:۸۷-۸۱.
*نیکدل، ف و دیگران. (۱۳۹۵). «بررسی رابطه خودکارآمدی حافظه و امیدواری با کیفیت زندگی در سالمندان استان کهگیلویه و بویراحمد در سال». نشریه سالمندشناسی. شماره ۱. صص:۲۶-۱۹.
*سادات میری، ف و دیگران. (۱۳۹۸). «تحلیل عوامل مؤثر بر ارتقاء امید به زندگی در سالمندان». فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. شماره ۷۳. صص: ۳۳-۲۹۵.
*برزگربفرویی، ک و دیگران. (۱۳۹۴). «رابطه حمایت اجتماعی و شوخ طبعی با امید به زندگی در سالمندان شهر یزد». فصلنامه پرستاری سالمندان. شماره۴ . صص:۳۵-۲۴.
انتهای پیام
