پاکسازی غارها هر سال در اولین جمعه ماه مهر با همت غارنوردان و اعضای انجمن غارشناسی ایران، فعالان و علاقه مندان محیط زیست و جوامع محلی انجام می شود و امسال نیز پاکسازی صد غار در دستورکار قرار گرفته است.

به گفته مدیرعامل انجمن غارنوردان و غارشناسان، این پاکسازی در غارهایی انجام می شود که بیشترین آلودگی را دارند. بر این اساس شیراز با 15 غار، بیشترین تعداد غار را در برنامه پاکسازی غارها از زباله دارد. پس از آن خراسان رضوی با 9 غار صدرنشین است و غارهای استان هایی مانند چهارمحال و بختیاری و سیستان و بلوچستان نیز چون غارنوردان بیشتری در آن حضور دارند تمیز است و فقط یک غار نیاز به پاکسازی دارد؛ در دیگر استان ها مانند تهران نیز دو غار برای پاکسازی انتخاب شده است.مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز با بیان این که این صد غار به طور نمونه از بین غارهای مهم کشور انتخاب شده است، در گفت وگو با جام جم یادآور می شود که آیین نمادین این مراسم جمعه، چهارم مهر با حضور مسئولان محیط زیست و میراث فرهنگی کشور و همچنین غارنوردان در غار نخجیر استان کرمانشاه برگزار می شود.

فرشاد فتاحی با اشاره به این که حدود 2000 غار در کشور شناسایی شده که بیشتر آنها به انواع زباله به جا مانده از غارنوردان، شکارچیان و گردشگران آلوده شده است، می افزاید: علاوه بر زباله های معمولی و خوراکی که توسط گردشگران و غارنوردان به درون غار برده می شود، تجهیزات غارنوردی زیادی نیز توسط غارنوردان و به دلیل سختی بیرون آوردن آنها هنگام بازگشت از برخی غارها، در همان مکان جا مانده که باید خارج شود تا جلوی آسیب رسانی بیشتر به غارها گرفته شود.

یک میلیون تن زباله در یک غار

وی به پاکسازی غار «پراو» در استان کرمانشاه به طور ویژه و اختصاصی در روزهای هفتم تا سیزدهم مهر اشاره می کند و می افزاید: پیش بینی شده در این غار که عمودی است و با 750 متر عمق به «اورست غارهای جهان» معروف است، حدود یک تن زباله انباشته شده باشد که بخشی از آن به دلیل عمق زیاد و پیچیدگی غار قابل خارج کردن نیست و از سوی دیگر به دلیل دمای بسیار پایین در غار، تجزیه هم نمی شود.

به گفته فتاحی، این غار بیش از آن که برای ما ایرانیان شناخته شده باشد، شهرت جهانی دارد، به طوری که انگلیسی ها، روس ها، فرانسوی ها و لهستانی ها آن را بخوبی می شناسند و حتی کتابی درباره آن در انگلستان نگاشته شده و انجمنی نیز به نام «انجمن غار پراو» در انگلستان تاسیس شده که به تمام غارهای جهان تجهیزات و اعتبار می دهد، اما نام خود را از نام غار پراو در ایران گرفته است.مدیرکل موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در تشریح اهمیت پاکسازی غارها و رها نکردن زباله در آنها می گوید: بسیاری از این زباله ها تجزیه نمی شود و گاهی باعث تغییر ترکیب آب و اسیدی شدن آن و محیط غار شده و به موجودات غارزی و ساختار غار آسیب می زند.

فتاحی با اشاره به تنوع زیستی غارها و با بیان این که سه نوع موجودات غارنشین، غاردوست و غار رو، در این مکان ها زندگی می کنند، می افزاید: موجودات غارنشین همچون ماهی کور، کرم های پهن و برخی باکتری ها، فقط می توانند در غار زندگی کنند و آسیب رساندن به غار در واقع تهدید مستقیم زندگی این موجودات نیز هست که برخی از آنها نظیر ماهی کور فقط در غار «ماهی کور» در بخش پاپی استان لرستان زندگی می کنند و مشابه آن در هیچ نقطه دیگر دنیا نیست و هم اکنون نیز به دلیل تعرضاتی که به این غار می شود، در حال انقراض است.

به گفته وی، مارمولکی به نام «جکو» نیز در غارهای غرب ایران زندگی می کند و دارای این ویژگی است که اگر دمش قطع شود، همچون شاخه درختان دوباره جوانه زده و رشد می کند. ژاپنی ها اکنون در حال مطالعه روی این خاصیت ژنتیکی برای رشد اعضای قطع شده بدن و جبران نقایص عضوی هستند، در حالی که ما در کشورمان این گونه را براحتی و به دلیل آگاه نبودن به قدر و اهمیت آنها، از بین می بریم. سمندر غارزی نیز یکی دیگر از این موجودات است که فقط در غار می تواند زندگی کند، اما در سال های اخیر عده ای سودجو به صید و فروش آن در ایام عید و برای سفره هفت سین اقدام می کنند.

قابلیت گردشگری غارها

این کارشناس مسئول با اشاره به غارهای پراو، علیصدر، قوری قلعه (بزرگ ترین غار آبی آسیا)، نخجیر، سهولان و غار ششم به عنوان برخی از مهم ترین غارهای کشور می افزاید: غارها علاوه بر اهمیت زیست شناسی و طبیعی، دارای اهمیت باستان شناسی هم هستند، زیرا سیر تکاملی بشر را نشان می دهند و به طور مثال اولین اسکلت به جا مانده از «انسان هوشمند ابزارساز» در غار «اکشف» استان کرمانشاه شناسایی شده است که قدمت آن به حدود 9 تا ده هزار سال پیش برمی گردد.

فتاحی با اشاره به این که معرفی غارهای مهم کشور که قابلیت گردشگری و بهره برداری علمی دارد، در دستور کار کارگروه غارشناسی ایران است، تاکید می کند: غارها میراث ملی طبیعی کشور هستند و حفظ آنها ضروری است، به همین دلیل در نظر داریم ابتدا مردم را از اهمیت و ویژگی های آنها مطلع کرده و سپس به توسعه گردشگری در این بخش با همکاری میراث فرهنگی مبادرت کنیم.

وی با بیان این که کارگروه غارشناسی نیز با همین هدف و به منظور تدوین دستورالعمل بهره برداری صحیح و حفاظت موثر از غارها تشکیل شده است، خاطرنشان می کند: این کارگروه پیگیر تخصیص اعتباری برای حفاظت از غارهاست و اکنون نیز در حال تهیه و تدوین دستورالعمل مذکور است تا به این وسیله ویژگی های زیستی، اهمیت غارها و دلایل این اهمیت و نحوه حفاظت از آنها تدوین و به مردم اطلاع رسانی شود که این مهم برای اولین بار امسال در حال تحقق است و تا پیش از این دستورالعملی در این زمینه وجود نداشت.

رئیس انجمن غارنوردان و غارشناسان نیز با اشاره به این که امسال کارگروه غارشناسی کشور نیز در برگزاری روز غار پاک همکاری دارد و حمایت بیشتری از غارها خواهد کرد، یادآور می شود: طبق دستوری که اداره آموزش محیط زیست به استان ها داده ، قرار است یک میلیون تومان از بودجه آموزش برای غارهای استان هزینه کنند که با توجه به وجود 31 استان، در مجموع 31 میلیون تومان برای حفاظت از غار پاک هزینه خواهد شد.

جواد نظام دوست با اشاره به توجه امسال سازمان جهانی جهانگردی به جوامع محلی، یادآور می شود: بر همین اساس تصمیم گرفتیم جوامع محلی را نسبت به حساسیت و آسیب پذیری غارها آگاه کنیم تا خودشان به اهمیت غارها پی برده و در نگهداری آن بکوشند تا بتوانیم با همکاری آنها برای غارهایی که امکان توسعه و توریستی شدن دارد، فعالیت هایی انجام دهیم.

وی به رونمایی از نقشه غار کلهرود اصفهان به عنوان یکی دیگر از برنامه های روز غار پاک اشاره می کند و می افزاید: نقشه این غار به طول 4400 متر با همکاری گروه غارنوردی نقش جهان انجام شده است که در روز غار پاک با حضور مسئولان استان اصفهان رونمایی می شود.