به گزارش «تابناک»؛ یکی از تالاب هایی که تحت تأثیر عواملی مثل کاهش نزولات جوی و دخالت های انسانی با مشکل رو به رو و در ادامه با بی توجهی مسئولان به کلی خشک شد، تالاب بختگان در استان فارس است؛ تالابی که جدا از کارکردهای زیست محیطی در شکل گیری تمدن باستانی ایران نیز نقش ویژه ای ایفا کرد و حالا به دلیل خشکی اثرات نامطلوبی را برای منطقه ایجاد کرده است.

تالاب بختگان در حوضه آبریزی با همین نام قرار دارد که مساحتی بالغ بر 31000 کیلومتر مربع دارد و رودخانه کر به همراه انشعابات فرعی اش، مهم ترین آب های سطحی آن را تشکیل می دهند. در این حوضه آبریز و اطراف آن از شهرهایی مثل کامفیروز، اردکان، فاروق، مرودشت، شیراز، ارسنجان، خرامه، سعادت شهر، نی ریزریال استهبان و فسا می توان یاد کرد.

 

تالاب بختگان که روزگارانی باعث افزایش رطوبت هوا و به علت بلند بودن ارتفاع کوه‌ های پیرامونش، رطوبت حاصله در هوای همان منطقه باقی مانده و باعث ثمردهی درختان انجیر، بادام، رز و زیتون در کوه ‌ها می شد اکنون و تحت تأثیر برخی عوامل انسانی و طبیعی که در ادامه به آنها اشاره می شود، به کلی خشک شده است.

در پی کاهش ورودی آب رودخانه کر به دلیل ساختن سد درودزن در دهه های گذشته، ورودی آب این تالاب تنها محدود به سیلاب های منطقه آباده طشک، شهرستان بختگان، خیر، نیریز، خرامه و ارسنجانشد و در این میان پس از ساختن سد سیوند بر روی رود سیوند در تنگه بلاغی، دیگر سیلاب رودخانه سیوند نیز به رود 'کر'، نرسید و در نتیجه منابع آبی این تالاب به کلی از بین رفت.

مجموعاً ساختن سه سد به نام های سیوند، درودزن و ملاصدرا همه منابع آبی و حقابه این تالاب را در اختیار کشاورزی، شرب و صنعت بالادست حوضه آبریز قرار داد و جالب اینکه هم اینک نیز مسئولان اجرای دو سد دیگر به نام های تنگ سرخ و جورک بیضاء را در دستور کار خود دارند.

 

وضعیت کنونی حوضه آبریز به گونه ای است که در بالادست تالاب و در مناطقی مثل شهرستان کامفیروز شالی کاری و کاشت صیفی جات رونق فراوان دارد و از آن سو در پایین دست تالاب کشاورزی به کلی نابود شده و خشک شدن تالاب نیز زمینه ساز گسترش روز افزون ریزگردها در آسمان منطقه شده است.

 

به رغم اینکه وضعیت اسفناک تالاب تداوم دارد و نشانه ای از مدیریت بهینه در آن دیده نمی شود، در رابطه با مشکلات تالاب و نحوه مدیریت آن، «ابوالفضل آبشت» مدیر ملی حفاظت از تالاب های کشور به «تابناک» گفت: سازمان محیط زیست چند سالی هست که موضوع برنامه مدیریت جامع تالاب ها را در دستور کار خود قرار داده است.

در رابطه با تالاب بختگان نیز ما در حال تهیه برنامه مدیریت جامع هستیم. این برنامه را دفتر طرح حفاظت از تلاب ها پیش می برد و هدف از آن تقویت نظام مدیریتی حوضه آبریز تالاب بختگان است. چرا که ما معتقدیم عامل بخش عمده ای از مشکلات کنونی، نقص در مدیریت یکپارچه و توسعه ناپایدار حوضه آبریز است.

خلاصه طرح مذکور این است که طی یک بازه زمانی مناسب از همه دستگاه های مرتبط با وضعیت تالاب مثل وزارت نیرو، سازمان جهاد کشاورزی، آب منطقه ای و... خواسته می شود تا نظام مدیریتی خود را بر اساس منافع تالاب تغییر دهند و از مجموعه اقداماتی که تاکنون در مسیر تخریب تالاب انجام داده اند، دست بردارند.

ما به عنوان محور طرح تلاش می کنیم طی جلسات مشترک دغدغه های نهادهای مختلف را بشنویم و تلاش می کنیم به یک نقطه مشترک برسیم. پیش از این طرح حفاظت مذکور برای تالاب های ارومیه، شادگان و پریشان برگزار شده است.

«آبشت» در مورد جزئیات این طرح گفت: طرح مدیریت جامع تالاب بختگان آغاز شده و تلاش ما این است که برای نهادهای مختلف وظیفه تعیین کنیم. برای مثال در این چارچوب وظیفه جهاد کشاورزی توسعه کشاورزی پایدار با هدف کاهش قابل توجه مصرف آب خواهد بود.

مدیر طرح حفاظت از تالاب های کشور در مورد شعاری و آرمانی بودن اینگونه اقدامات نیز گفت: قدم اول تهیه برنامه مدیریت است و ما ناگزیر به اجرای آن هستیم. تا این طرح نباشد نمی توان به یک اجماع مشخص دست یافت. سازمان حفاظت محیط زیست که نمی تواند به تنهایی اقدام به احیای تالاب بکند. اقدامات متعددی از جمله کشاورزی ناپایدار در حال اجرا است که نیاز به تغییر دارد.

وی در مورد سدهای بزرگ موجود در حوضه آبریز بختگان که کارشناسان آنها را عامل اصلی خشک شدن تالاب می دانند و احتمال تخریبشان نیز گفت: موضوع تخریب سدهای حوضه آبریز موضوع خیلی قابل بحثی است ولی کار درستی نیست. موضوع مهم تر مدیریت پایدار است. ما معتقدیم سدها باشند ولی حقابه های تالاب نیز پرداخت شود؛ موضوعی که هم اینک رعایت نمی شود.

«آبشت» در پایان گفت: در الفبای محیط زیست آمده است که در طبیعت حتی یک سنگ را نباید جابه جا کرد. سدهای کشور پایداری اکوسیستم را به هم زده اند، ولی با توجه مشکل آبی کشور و نیاز به مدیریت امنیت غذایی کشور ناگزیر به احداث سد هستیم، اما در عین حال باید پایداری طبیعت را نیز مورد توجه قرار دهیم.

بر اساس آنچه رفت در مورد شرایط کنونی تالاب بختگان و حوضه آبریز این منطقه باید گفت، مدیریت ناهماهنگ، توسعه ناپایدار و عدم رعایت ملاحظات و حقابه های زیست محیطی این حوضه آبریز کاملاً مشهود است. اکنون و در شرایطی که مجموعه اقدامات تا کنون به نابودی تالاب منجر شده است، مدیریت طرح حفاظت از تالاب های کشور تلاش دارد تا همه نهادی ذی نفع و تأثیر گذار را برای احیای تالاب هماهنگ کند؛ اقدامی که البته با وضعیت به شدت نگران کننده تالاب بختگان نمی توان به مفید بودنش امید داشت.