خط تولید که خط مونتاژ یا خط کارخانه نیز نامیده می شود، به مسیر سازماندهی شده مونتاژ برای تولید یک محصول اشاره دارد. در بیشتر موارد، خط تولید بر روی یک تسمه نقاله یا سیستم مکانیکی دیگری متمرکز است که محصول را به صورت فیزیکی از یک ایستگاه به ایستگاه بعدی منتقل می‌کند و نام اشتباهی رایج است که این نوار نقاله را خط تولید بنامیم. در هر ایستگاه در فرآیند تولید، یک کارگر یا ماشین آلات صنعتی قطعه ای را به محصول نهایی اضافه می کند، یک بررسی کنترل کیفیت یا کار دیگری را انجام می دهد که برای تکمیل پروژه ضروری است. ایستگاه پایانی اکثر خطوط تولید خصوصا خط تولید مواد غذایی در نهایت دستگاه بسته بندی می باشد.

چرا خط تولید مهم است؟

هدف اصلی یک خط تولید سرعت بخشیدن به فرآیند ایجاد یک محصول بدون تعامل انسانی زیاد است . ماشین های بزرگ به طور ویژه برنامه ریزی شده اند تا وظایف خاصی را انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که محصول به درستی ساخته شده است. بدون خطوط تولید، تولید محصولات بسیار بیشتر طول می کشد.

خط تولید مواد غذایی

غذایی که می خورید توسط یک سیستم غذایی پیچیده و جهانی تولید می شود - که شامل فعالیت ها و فرآیندهای زیادی است که غذای شما را از مزرعه به چنگال می رساند. فعالیت های اصلی در سیستم غذایی و خط تولید مواد غذایی در شکل زیر نشان داده شده است:

انواع خط تولید مواد غذایی

خطوط تولید مواد غذایی دارای انواع خط تولید می باشد مثل: خط تولید قند ، خط تولید چیپس، خط تولید و بسته بندی حبوبات، خط تولید نان، خط تولید و بسته بندی خشکبار، خط تولید آب معدنی و... که برای راه اندازی هرکدام از این خطوط تولید نیاز به ماشین آلات صنعتی خواهید داشت.

تولید غذا و مواد غذایی

مراحل کلی تولید مواد غذایی از خط تولید تا بازیافت به صورت زیر است:

• خط تولید – تولید غذای اولیه محصولات زراعی و حیوانات از کشاورزی و ماهیگیری.
• فرآوری و بسته بندی - پردازش ثانویه مواد غذایی به انواع محصولات غذایی مختلف.
• توزیع و خرده فروشی - از جمله حمل و نقل، بازاریابی و فروش به مصرف کننده.
• مصرف و دفع زباله – خرید، تهیه، مصرف مواد غذایی و دفع مواد زائد.

تولید غذا

تولید غذای اولیه شامل رشد و برداشت محصولات زراعی و پرورش و کشتار دام است. نمونه های دیگر عبارتند از شیردوشی، صید ماهی و غذاهای دریایی و جمع آوری تخم مرغ. گروه‌های غذایی اولیه که به عنوان «مواد غذایی» نیز شناخته می‌شوند عبارتند از:

• محصولات آبزی (مانند ماهی، میگو)
• میوه های خوراکی، آجیل، گردو، خشکبار، تخمه، بادام و...
• قهوه، چای، ادویه جات، دمنوش گیاهی و...
• نوشیدنی ها، آب معدنی، آبمیوه، دوغ، نوشابه و...
• غلات، آرد، نشاسته، جو، گندم، برنج و...
• محصولات لبنی مثل شیر، ماست، کره، خامه و...

گوشت، سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات، نخود و لوبیا ، غلات، غده‌ها، گوشت، شیر، مرغ، تخم‌مرغ، ماهی و سایر غذاهای دریایی و گوشتی یا گیاهی همه دارای یک روند و فرایند در خط تولید مواد غذایی هستند.

پردازش و بسته بندی

فرآوری اولیه خط تولید مواد غذایی شامل برش، تمیز کردن، بسته بندی، نگهداری و سرد کردن غذاهای خام است تا اطمینان حاصل شود که قبل از رسیدن به دست مصرف کننده فاسد نمی شوند. این غذاهای دارای حداقل فرآوری شده، خواص اصلی یعنی تغذیه، خواص فیزیکی، حسی و شیمیایی را به عنوان فرم فرآوری نشده حفظ می کنند و برای پردازش بیشتر توسط صنایع غذایی (فرآوری ثانویه) آماده هستند.

خط تولید موادغذایی اولیه

نمونه‌های فرآوری اولیه شامل آسیاب کردن گندم، پاستوریزه کردن شیر و دسته‌بندی و نگهداری گوشت در یخچال است و اغلب، یک گام ضروری برای اطمینان از ایمنی مواد غذایی قبل از مصرف غذا می باشد.

خط تولید موادغذایی ثانویه

خط تولید موادغذایی ثانویه شامل تبدیل مواد خام خام به اشکال مفیدتر یا خوراکی است. محصولات غذایی ثانویه از محصولات غذایی اولیه با حداقل فرآوری شده تصفیه، خالص، استخراج یا تبدیل می شوند. نمونه هایی از محصولات غذایی ثانویه عبارتند از لبنیات فرآوری شده، آرد، روغن های خوراکی، قند و شکر و انواع شیرین کننده ها و نشاسته ها. فرآیندهای غذایی ثانویه ممکن است بسته به نوع گروه غذایی متفاوت باشد، اما می تواند شامل فرآیندهای فیزیکی مانند فشار دادن، آسیاب کردن و آبگیری، و فرآیندهای شیمیایی مانند هیدرولیز، هیدروژناسیون یا استفاده از آنزیم ها باشد.

محصولات غذایی فوق فرآوری شده

محصولات غذایی فوق فرآوری شده با ترکیب محصولات غذایی اولیه و سایر محصولات غذایی ثانویه برای ایجاد محصولات غذایی و نوشیدنی آماده با جذابیت حسی بالا تولید می شوند. به عنوان مثال کیک، شیرینی، مربا، نوشابه و غذاهای آماده. بر فرض مثال خط تولید چیپس یا خط تولید پفک و تنقلات بستنی و...

برای افزایش جذابیت محصولات غذایی ثانویه برای مصرف کننده، می توان آنها را با ویتامین ها، مواد معدنی یا ترکیبات/ارگانیسم های کاربردی مانند پروبیوتیک ها غنی کرد.

برخی از فرآیندهای تولید مواد غذایی ثانویه، مانند عملیات حرارتی، تخمیر و بسته بندی مواد غذایی، ممکن است برای افزایش عمر مفید مواد اولیه غذایی مورد استفاده قرار گیرند. بسته بندی برای محافظت از محصول غذایی و تاخیر در تخریب فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مهم است. این فرآیند برای بسیاری از غذاهای راحت حیاتی است و از در دسترس بودن انواع غذاهای با کیفیت بالا، مغذی و مقرون به صرفه در تمام طول سال در بریتانیا، اروپا و سراسر جهان اطمینان حاصل می کند.

پس از خط تولید مرحله توزیع و فروش است:

فعالیت سوم یا "پس از خط تولید موادغذایی" در سیستم جهانی غذا بر صنعت خدمات و فروش مواد غذایی متمرکز است. این مرحله شامل عمده فروشان مواد غذایی، توزیع کنندگان و خرده فروشان. این سیستم غذایی شامل حمل و نقل ایمن (یعنی توزیع / حمل و نقل / عرضه، ذخیره سازی و فروش / تجارت) محصولات غذایی اولیه و ثانویه است. همچنین به مدیریت نیاز و تقاضای مصرف کننده و مسائل گسترده تر مانند به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی می پردازد.

در ایران، خرده فروشان عمیقاً در بازارهای مصرفی (پایین دستی) و در فرآیندهای خط تولید و توزیع (بالا دست) درگیر هستند. مرحله توزیع و فروش می تواند تولید، نوآوری، کیفیت و بسته بندی مواد غذایی را هدایت کند. توزیع و فروش محصولات غذایی پس از فرآیند خط تولیدبرای کسب و کار ها بسیار مهم است. حال این فروش و توزیع می تواند به صورت اینترنتی با طراحی سایت صورت بگیرد یا به صورت فروشگاهی و شرکتی باشد. سوپرمارکت ها به نگرانی های مصرف کنندگان پاسخ می دهند. به عنوان مثال، آنها می توانند در تنظیم استانداردهای زیست محیطی در زنجیره تامین با تامین مواد غذایی پایدارتر مانند تجارت منصفانه و تبلیغ محصولات ارگانیک مشارکت داشته باشند.

مصرف کنندگان و بازیافت زباله و پسماند

فعالیت نهایی در سیستم غذایی مربوط به مصرف مواد غذایی و دفع ضایعات می باشد. در نهایت یک خط تولید مواد غذایی محصولات تولید شده توسط خورده فروشان و توزیع کنندگان به دست مصرف کنندگان میرساند. مصرف کنندگان پس از مصرف مواد غذایی، زباله ها و پسمانده ها را برای بازیافت به سطل زباله انتقال می دهند. از بازیافت زباله ها می توان ظروف بسته بندی مواد غذایی تولید کرد که به چرخه خط تولید مواد غذایی اضافه می شود.

چالش های اصلی خط تولید مواد غذایی

صنعت تولید مواد غذایی در 50 سال آینده با محدودیت های زیر در سطح جهانی مواجه خواهد شد:

• عدم وجود زمین های کشاورزی جدید.
• تغییر اقلیم در مناطق سنتی کشت محصولات زراعی. (به ویژه تغییر در الگوهای دما و بارش)
• تخریب خاک.
• کمبود منابع آب.
• کاهش نرخ رشد عملکرد حتی با افزایش کوددهی.
• افزایش وابستگی به سوخت های فسیلی. (لجستیک، مواد خام)
• رشد تقاضای مواد غذایی.

تجهیزات تولید مواد غذایی چیست؟

تجهیزات تولید مواد غذایی یک اصطلاح کلی است که به اجزاء، ماشین آلات و دستگاه های پردازش و سیستم‌های مورد استفاده برای نگهداری، آماده‌سازی، پخت، ذخیره و تولید مواد غذایی و محصولات غذایی اشاره دارد.

پر استفاده ترین ماشین آلات صنایع غذایی

در فرآوری مواد غذایی بیشتر از چه ماشین هایی استفاده می شود؟

• تجهیزات پردازش مواد غذایی
• ماشین آلات سرخ کردن، دسته بندی و فرآوری مواد غذایی.
• اتاقک های اتوماتیک سیگار کشیدن برای سیگار کشیدن سرد و گرم.
• دستگاه مخلوط کن.
• تجهیزات برای دوخت ماهی های کوچک.
• خطوط نقاله برای پردازش ماهی و گوشت.
• میکسر، واشر، خشک کن.

مواد غذایی در کارخانه چگونه فرآوری می شوند؟

فرایند خط تولید مواد غذایی شامل شستشو، برش و ترکیب مواد برای تولید محصولات خوراکی است . غذای تولیدی باید از نظر بافت، طعم و ظاهر سازگار باشد. فرآیند تولید همچنین شامل پراکنده کردن محصولات غذایی در اندازه های مناسب برای گرم کردن و سرو است.