آجر سنتی چیست ؟ انواع آجر سنتی و قزاقی

آجر سنتی چیست و چگونه ساخته می شود ؟ 

ساخت آجر سنتی به این صورت است که پس مخلوط نمودن خاک رس با آب و تهیه گل، قالب زنی انجام میشود فشرده می شود. کلیه ی مراحل در ساخت این آجر با دست صورت می گیرد. پس از قالب زنی و فشرده سازی گل، خشت ها خشک می شوند و در کوره های دمای بالا می زند. این آجر ها از لحاظ کاربرد، می توانند به عنوان آجر سنتی کف،آجرنما سنتی و همین طور آجر سنتی استفاده شده در ساخت دیوار تقسیم بندی نمود.

مفهوم آجر

 آجر نوعی سنگ به شمار می رود  که از ابتدای تمدن بشر برای ساخت خانه ها از آن استفاده می شد. بیشتر آجرها از قالب هایی دست می‌آید که با گل خاک مرغوب پر می شوند و سپس در کوره پخته میشود و به دست ما میرسد

 ابتدایی‌ترین آجری که بشر از آن استفاده میکرد مخلوطی از خاک رس  و خشت بود که در قالب بسته میشد و در آفتاب خشک میشد.

 از ابتدا بشر از سنگ برای درست کردن خانه استفاده می کرد ولی از آنجایی که سنگ ها همه جا در دسترس نبودند، شروع به ساختن قطعاتی کرد که بتواند با در دسترس ترین مواد موجود در اطراف، سرپناه بسازد. علاوه بر این، برای ساخت دیوار  نیاز بود که در ابتدا سنگ به شکل منظم کنار هم چیده شوند و در صورتی که سنگها شکل مناسبی نداشتند هرگز این اتفاق صورت نمی گرفت. با این حال  به شکل منظم درآوردن سنگ‌ها ، پروسه‌ای طولانی مدت بود. به همین دلیل اولین آجرها تولید شد.

  خاک رس از دسترس ترین موادی بود که انسان در ابتدا می توانست از آن استفاده کند به همین دلیل از قدیمی ترین موادی شد که انسان با آن خانه می ساخت.

از ابتدا به این نوع آجر، که تنها از گل ساخته می شود، خشت خام گفته می شود. از معایب خشت خام این است که در برابر رطوبت مقاومت ندارد و از هم گسسته می شود به همین دلیل خشت خام را در کوره می پزند تا در برابر رطوبت مقاوم تر باشد.

خشت خام بسته به نیاز و شرایط آب و هوای هر منطقه از ترکیبات گوناگونی درست می شود و در کوره ی آجر پزی پخته می شود. با این حال همه ترکیبات برای درست کردن خشت و آجر ترکیب، ترکیب درستی نیست . به دلیل اینکه اگر به جای کاه از ریشه ی گیاهان دیگر استفاده شود،  پس از قرار گرفتن خشت در کوره، ممکن است ریشه بسوزد و آجر خراب شود و از بین برود.

 خانه سازی با آجر حاصل از خاک رس ، به دلیل ویژگی‌هایی که دارد، هنوزهم هم متداول است.

شیوه ی تولید آجر سنتی

 برای درست کردن آجر سنتی با کیفیت، به مواد اولیه مرغوب و با کیفیت هم نیاز است. به همین دلیل مواد لازم برای تولید آجر خاک رس می باشد.

شیوه ی درست کردن آجر سنتی به این صورت است که  به خاک،  آب اضافه می کنند تا خاک به صورت سیراب در بیاید . گل شدن خاک رس ممکن  است تا دو روز به طول بینجامد. پس از اینکه خاک خیس خورده تبدیل به گل شد، آن را ورز می دهیم تا به خوبی مخلوط شود و صد درصد تبدیل به گل شود.

سپس گل را در قالب می ریزند و با نخ آنها را برش می دهند و در آفتاب می گذارند زمانی که خشت رطوبت اولیه خود را از دست داد و خشک شد به صورت مرتب آب در کوره آجرپزی چیده میشود.

 رنگ آجر بسته به شیوه پخت فاصله های آجر با آتش و و گرمایی که به خویش می خورد بستگی دارد

آجرهای سنتی انواع مختلفی دارند. از جمله انواع آجرهای سنتی می‌توان از موارد زیر نام برد.

 آجر ایلامی

آجر ختایی

 آجر قزاقی

 آجر ایلامی آجری است که در زمان ساسانیان مورد استفاده قرار میگرفته. ساختمان بسیاری از آتشکده ها که در زمان ساسانیان ساخته شده اند از آجر ایلامی میباشد.

بیشترین استفاده آجر ختایی در اجرایی کف می باشد

استفاده از آجر قزاقی از زمان های دور و حتی تا الان نیز ادامه دارد . اولین بار آجر قزاقی توسط غذاها بیرون آورده شد غذاها با استفاده از آجر قزاقی سربازخانه هایشان را می‌ساختند.  این آجر ها به دلیل مقاومتی که دارند منحصر به فردند وقبلاً توسط  قزاق هااستفاده می شد. بسیار محبوب شد و سپس آجر قزاقی نام گرفت.

 از سازه های معروفی که با آجر قزاقی ساخته شده است می‌توان از موارد زیر نام برد.

 پل های دختر

 طاق کسرا

مسجد جامع اصفهان

 مسجد جامع اردستان

 گنبد کاووس

 شیوه پخت آجر های قزاقی

 آجر قزاقی به صورت پایه مانند آجر سنتی پخته می شود ولی در برابر آجر قدیمی آجر قزاقی معاونت و استحکام بسیار زیادی دارد.

از آجر قزاقی در موارد زیر استفاده می شود

 دیوار چینی نما کف

ابعاد 2.5x20x7 سانتی متر، 2.5x20x5 سانتی متر، 5x20x10 سانتی متر و کف فرش (ختایی) 5x25x25 سانتی متر، 5x20x20 سانتی متر و غیره نام برد.



 آجر سنتی

آجر ختایی

آجر قزاقی

آجر ایلامی

منبع : Ajorisfahan.ir