قول مردونه؛ تکرار خنده‌های دهه ۶۰ در قاب تلویزیون

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین کربلایی طاهر - سعید زعیمی، کارشناس رسانه درباره سریال «قول مردونه» گفت: این کار تلاش تازه‌ای برای بازخوانی دهه ۱۳۶۰، با زبانی شیرین و نگاهی نوستالژیک است و آنچه در این اثر بیش از همه به چشم می‌خورد، تلاش برای بازسازی فضایی است که امروز در حافظه جمعی ایرانیان، به عنوان دوره‌ای آرمانی، منظم و سراسر صمیمیت تصویر می‌شود؛ دوره‌ای که با مفاهیمی، چون ایثار، خانواده، صف، پشتیبانی جبهه و همسایه‌داری پیوند خورده است، اما پرسش اصلی اینجاست: آیا این تصویر، بازتابی واقع‌گرایانه از دهه شصت است، یا تلاشی برای خلق یک نوستالژی کنترل‌شده و جهت‌دار؟

او در ادامه گفت: «قول مردونه» می‌خواهد بخنداند، اما نه از سر رهایی. طنز این سریال بیشتر از آنکه نقاد باشد، مصلحت‌اندیش است؛ در چهارچوب ارزش‌های تثبیت‌شده دهه ۶۰، که به عنوان معیار‌های اخلاقی بازتعریف شده‌اند. از همین‌رو، به‌جای آنکه تضاد‌های اجتماعی آن دوران را در قالب طنز به چالش بکشد، سعی دارد از آن تصویری آرمانی و تا حدی یکدست ارائه دهد. این همان جایی‌ست که طنز به‌جای نقادی، به یادآوری صرف تبدیل می‌شود.

زعیمی در خصوص دهه ۶۰ گفت: با نگاهی جامعه‌شناختی، دهه ۶۰ را باید دهه‌ای در حال گذار دانست؛ دورانی که در آن جامعه از نظم سنتی به نظم ایدئولوژیکِ جدیدی منتقل شد و بسیاری از روابط اجتماعی بازتعریف شدند. اگرچه همدلی، فداکاری و صمیمیت از مختصات آن زمان بودند، اما تضاد طبقاتی، بحران‌های پساجنگ، سختی‌های معیشت و کنترل‌های اجتماعی هم بخشی از واقعیت آن دوره بود. کمدی اجتماعی باید بتواند میان این دو وجه، تعادل ایجاد کند؛ نه آنکه فقط روی وجه ستایش‌شده تمرکز کند.

او درخصوص شخصیت‌پردازی این سریال گفت: در «قول مردونه» به‌ وضوح بر اساس الگو‌های تیپیکال آن دوران شکل گرفته است: پدر ایثارگر، مادر مؤمن و پشتیبان، فرزندان مسئول‌پذیر. چنین تیپ‌هایی اگر عمق نداشته باشند، صرفاً به کلیشه بدل می‌شوند. طنز درخشان زمانی متولد می‌شود که این تیپ‌ها در موقعیت‌های متضاد قرار بگیرند، تردید کنند، تصمیم‌های خاکستری بگیرند و به‌جای نمایندگان یک ایدئولوژی، به آدم‌هایی واقعی شبیه شوند.

این کارشناس رسانه در ادامه گفت: نقطه‌ای که «قول مردونه» سعی دارد آن را به عنوان مزیت معرفی کند، ترکیب درام با کمدی است. این تلاش اگر درست هدایت شود، می‌تواند مخاطب را نه فقط بخنداند بلکه درگیر کند. تضاد‌هایی مانند ترس شخصیت اصلی از خون در دل یک خانواده جبهه‌رفته، می‌تواند فرصتی برای تعلیق، کشمکش و طنز موقعیت ایجاد کند. اما اگر درام به دست‌مایه‌ای صرف برای انتقال پیام‌های از پیش‌تعیین‌شده تبدیل شود، طنز نیز تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.

او در پایان گفت: در نهایت، «قول مردونه» نه یک طنز تمام‌عیار است و نه یک درام اجتماعی. بیشتر شبیه تلاشی است برای بازتولید خاطره‌ای جمعی، با رویکردی مهربانانه. در این سریال، خنده هست، اما خنده‌ای که قرار نیست کسی را برنجاند؛ نقدی هست، اما نقدی که نباید از مرز‌های نانوشته عبور کند و شاید نام سریال، «قول مردونه» باشد؛ اما آنچه بیشتر حس می‌شود، قولی است که تلویزیون به خود داده: خلق نوستالژی‌ای بی‌دردسر، برای دورانی که هم زیبا بود، و هم دشوار هرچند در قاب این کمدی، بیشتر زیبایی‌اش به یاد مانده است.