۴ پدافند موفق رسانه ملی در روایت ابعاد اجتماعی جنگ

باشگاه خبرنگاران جوان؛ مصطفی قاسمیان* - جنگ که شروع شد، جدول پخش شبکه‌های تلویزیون هم حالت جنگی گرفت؛ عناوین کمدی از آنتن خارج شدند و ویژه‌برنامه‌های شبانه درباره جنگ، ساعت‌ها آنتن را در اختیار گرفتند. چند روزی که از آغاز تجاوز نظامی دشمن گذشت، به‌تدریج سروکله برنامه‌های اجتماعی‌تر پیدا شد؛ جایی که برنامه‌سازان حوزه اجتماعی رسانه ملی، به جای روایت مستقیم حملات ایران و رژیم، پشت جبهه نبرد را روایت می‌کردند و تلاش داشتند تا از همدلی و همبستگی بگویند، ادامه جریان زندگی را به تصویر بکشند و مقاومت مردم خصوصا خانواده شهدا را در برابر رژیم اشغالگر نشان دهند.

در میان این دست برنامه‌ها که برای کاهش تنش‌های روانی و افزایش آرامش مخاطبان ماموریت داشتند، 4 مورد به مدد تولید و پخش به‌موقع، ایده‌های قابل توجه و مجریان باتجربه، قوی‌تر ظاهر شدند. این عناوین که عموما تولیدی، غیرخبری و با مایه‌های سیاسی نسبتا کمرنگ ساخته شدند، چه بسا از بعضی برنامه‌های خبری و تحلیلی سیاسی، پرمخاطب‌تر از آب درآمدند و کیفیت بیشتری نشان دادند؛ محصولاتی که به ایرانیان کمک کرده و می‌کنند تا زندگی را در ایام جنگ تحمیلی رژیم صهیونیستی، با آرامش بیشتری ادامه دهند.

«تهران تل‌آویو» مستند جدیدی از سیدمحمدعلی صدری‌نیا به سبک مجموعه برنامه «بی‌واسطه» است که این بار خود او را جلوی دوربین به عنوان راوی قرار داده. این مستند در روزهای جنگ و پس از آن، به همه‌جا سرک می‌کشد و از متن و حاشیه جنگ می‌گوید. سازندگان برنامه با فرزند شهید شادمانی به تشییع شهدای اقتدار می‌روند و از فرمانده شهید می‌گویند، در شهربازی از نویسنده کتاب کودک صحبت با کودکان درباره جنگ را می‌آموزند و با مداح مشهور اهل بیت(ع) به درِ خانه شهدای جنگ تحمیلی دوم می‌روند و روضه می‌گیرند. اهالی «تهران تل‌آویو» در این روزها از هلال احمر گرفته تا جمعیت‌های اجتماعی، تنوع موضوعی نشان داده‌اند و حواس‌شان به ابعاد اجتماعی مختلف جنگ بوده. ویژگی مهم این برنامه، مجمل‌گویی آن است؛ گویی از هر همنشینی، دقایقی گلچین شده که بتواند روی تماشاگر تاثیر بگذارد و برای او جذاب باشد.

در میان عناوین شبانه شبکه‌های اصلی در روزهای جنگ و پساجنگ، ویژه‌برنامه «وعده صادق 3» شبکه 2 که با استفاده از گروه «صبحانه ایرانی» برنامه صبحگاهی این شبکه روی آنتن می‌رفت، ابعاد نرم‌تر و اجتماعی‌تری نسبت به عناوین مشابه دیگر شبکه‌ها داشت و اگرچه به مرور اخبار جنگ هم می‌پرداخت، ولی در گفتگوهایی با چهره‌ها، ابعاد مختلف اجتماعی جنگ را بررسی می‌کرد. اهالی «صبحانه ایرانی» در این ویژه‌برنامه نیز از حضور المیرا شریفی‌مقدم مجری شاخص سابق معاونت سیاسی و کنونی معاونت سیما برخوردار بودند که نشان داده هم مسلط بر مسائل سیاسی است و هم از مسائل اجتماعی سر در می‌آورد. او اینجا به اندازه لازم جدی بود و خصوصا در روزهای آخر به قدر کفایت شوخ‌طبع!

دیگر محصول شاخص و تماشایی سیما در روزهای پس از آتش‌بس، «روشنایی‌های شهر» است که از اواخر جنگ وارد مرحله تولید شد و 3 روز بعد از آتش‌بس به آنتن رسید. این برنامه در گفتگوهایی با اهالی فرهنگ و هنر، تداوم جریان زندگی را روایت می‌کند و از همبستگی ایرانیان در زمانه جنگ می‌گوید. «روشنایی‌های شهر» که با حضور علی میرمیرانی روزنامه‌نگار باسابقه در جایگاه مجری ساخته شده، داستان کسانی است که در میانه انفجارها، نه‌تنها پایتخت را ترک نکردند، بلکه در حد وسع خود به دیگران یاری رساندند و حتی به قاعده یک احوالپرسی از مادری تنها -که فرزندانش خارج از کشورند- در پشتیبانی از مدافعان وطن نقش داشتند.

در روزهای جنگ، طبیعی بود که فرماندهان، دانشمندان و کودکان، بیش از باقی شهدا مورد توجه قرار گیرند و نام‌شان از بیلبورد شهری گرفته تا سخنرانی، بیشتر شنیده شود. برای پر کردن خلا روایت درباره شهدا، «لاله‌خیز» شبکه یک متولد شد؛ برنامه‌ای که نه لزوما به شهدای شاخص، بلکه به عموم افرادی می‌پردازد که در هر شغل، لباس و جایگاهی برای شهادت انتخاب شدند. نزدیکان شهدای جنگ تحمیلی دوم به «لاله‌خیز» می‌آیند و رودرروی راحله امینیان مجری باسابقه رسانه ملی می‌نشینند و از زندگی شهید خود می‌گویند. امینیان که گویی خود به سرعت با سوژه‌ها درگیر می‌شود، گفتگو را در مسیری قرار می‌دهد که تماشاگر تلویزیون را نیز درگیر می‌کند و آنچه از دل برمی‌آید، لاجرم بر دل می‌نشیند.

این عناوین که روشن است همگی با شتاب و از سر دغدغه وطن به تولید رسیده‌اند، همان برگ برنده‌ای به شمار می‌روند که شاید به قدر برنامه‌های جنجالی، سروصدا نکنند و وایرال نشوند، اما به طیفی از تماشاگران تلویزیون می‌رسند و تاثیر خود را می‌گذارند؛ برنامه‌هایی که توانستند پدافند موفق رسانه ملی در روایت ابعاد اجتماعی جنگ باشند و نمره کلی تلویزیون را در زمینه برنامه‌های اجتماعی و آرامش‌بخش مرتبط با جنگ، تا حد قابل قبولی بالا بکشند.

*منتقد سینما و تلویزیون