نرخ رشد جمعیت شهری تهران به کمتر از ۱.۵ درصدرسید

باشگاه خبرنگاران جوان؛ محبوبه کباری- مجید روستا عضو هیئت مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران  در صدوچهل‌وسومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی سیاست‌گذاری در حوزه بازآفرینی شهری در پژوهشکده سوانح طبیعی با بیان اینکه موضوعات مرتبط با شهرسازی، قوانین شهرداری و استانداردهای ساختمانی در نهایت به یک اسکان غیررسمی منجر می‌شود، گفت: این روند ناپایداری شهری ایجاد می‌کند. این مسئله از زمان برنامه دوم توسعه در ایران مطرح شد اما در مقاطعی نادیده گرفته شد.

وی افزود: هنگامی که امید به اقدامات ساختاری کلان در نظام شهری و آمایش سرزمین شکل گرفت، طرح‌ها تهیه شد اما اجرا نشد و اگر هم اجرا می‌شد تغییرات طرح‌های آمایش به دلیل مقیاس و سطح آنها پاسخ زودهنگام به مسائل نبود. اقداماتی که باید محدوده شهرها را سامان دهد، نه تنها مسئله شهری را حل نکرد، بلکه به دلیل محدودیت منابع مدیریت شهری، محدودیت‌ها را به خطوط عادی شهری منتقل کرد.

روستا بیان کرد: این فرآیند باعث شد برخی شهرها به نوعی فرمانروایی کور دچار شوند و ساکنان نیز به نوعی روش باج‌خواهی عادت کنند تا از طریق ایجاد اتفاقات اجتماعی مورد توجه قرار گیرند.

او بیان کرد:اقدامات پاک کردن صورت مسئله مانند تجربه خاک سفید موجب شد یک نقطه مسئله‌دار شهری در تهران به نقاط متعدد شهری از پاکدشت تا کرج منتقل شود.

وی ادامه داد: همزمان با شکل‌گیری بحث‌های ملی، رویکرد توانمندسازی از اوایل دهه ۸۰ در قالب طرح بهسازی شهری و اصلاحات بخش مسکن مطرح شد و نگاه متفاوتی به اسکان غیررسمی در ایران شکل گرفت. تصور می‌شود ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی اغلب مهاجران روستایی هستند، اما این‌طور نیست.

عضو هیئت مدیره شرکت بازآفرینی شهری یادآور شد: اکنون امکان زندگی روستایی با شرایط فعلی اقتصاد، دسترسی به شغل، مسکن و زمین وجود ندارد و گرایش‌ها به شهرها افزایش یافته و فقر شهری گسترش پیدا کرده است. این تحولات همزمان با دگردیسی‌های جهانی و افزایش چشمگیر جمعیت شهری صورت می‌گیرد و برآورد می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۶۰ درصد جمعیت جهان و تا سال ۱۴۳۰ حدود ۸۷ درصد جمعیت ایران در شهرها زندگی کنند.

وی تصریح کرد: نرخ رشد جمعیت شهری ناشی از رشد طبیعی شهرها نیست. در تهران نرخ رشد کمتر از ۱.۵ درصد است اما در شهرهایی مانند رباط‌کریم ۱۶ درصد، اسلامشهر ۱۲ درصد و پردیس حدود ۹.۸ درصد ثبت شده که نشان‌دهنده مهاجرت گسترده است. اگر نظام برنامه‌ریزی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حوزه مسکن فکری برای این روند نکند، موضوعاتی مانند خروج جمعیت، نیاز به آموزش، بهداشت، اشتغال، امکانات و زیرساخت‌ها همچنان ادامه خواهد داشت.

روستا گفت: این مسئله مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارد. سالانه حدود پنج میلیون نفر در دنیا به دلیل آب آشامیدنی ناسالم در این محدوده‌ها جان خود را از دست می‌دهند. ایران با وجود مشکلات محیط‌زیستی و کمبود سرانه‌های خدمات شهری، وضعیت بهتری نسبت به بسیاری از این کشورها دارد.

وی افزود: البته این به معنای پیشرفت کامل نیست اما نشان می‌دهد ایران می‌تواند با استفاده از خرد جمعی و بهینه‌سازی منابع مدیریت بهتری اعمال کند. موضوع سکونتگاه‌های غیررسمی از اوایل دهه ۷۰ و همزمان با تلاش‌ها برای رسمیت‌بخشی، وارد مرحله شکل‌گیری ساختارهای نهادی در دهه ۸۰ شد.

عضو هیئت مدیره شرکت بازآفرینی ادامه داد: تجربه‌های بین‌المللی و اقدامات دستگاه‌های مختلف در دهه ۹۰ گسترش یافت اما موازی‌کاری ساختاری مانع از تحقق کامل برنامه‌ها شد. این برداشت که اقدامی در کشور انجام نشده، اشتباه است و آنچه رخ داده بیشتر ناشی از بازگشت سیاست‌ها و عدم توجه به سوابق موضوع بوده است.

روستا در پایان خاطرنشان کرد: نتایج این مطالعات نشان داد سکونتگاه‌های غیررسمی با روش‌های تأمین معمولی قابل حل نیستند و طرح‌های جامع و تفصیلی پاسخگوی مسئله نیستند. ارتقای زندگی ساکنان بدون همکاری بین‌بخشی امکان‌پذیر نیست و نگاه از بالا کارساز نخواهد بود. برای جلوگیری از اقدامات موازی، تشکیل ساختارهای میان‌بخشی ضرورت دارد.