سازگاری با کم‌آبی؛ جیره‌بندی آب یا مدیریت اُفت فشار؟

باشگاه خبرنگاران جوان؛ کیمیا قلی‌پور - در سال‌های اخیر، کشورمان ایران با چالش‌های جدی ناشی از خشکسالی مواجه شده است که این امر تأثیرات عمیقی بر منابع آبی و زندگی روزمره مردم گذاشته است. با افزایش دما و کاهش بارش‌ها، به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور، ضرورت مدیریت بهینه آب به‌طور فزاینده‌ای احساس می‌شود.

بر اساس آمار اعلامی، برای اولین بار در تاریخ ۶۰ سال گذشته، ۵ سال متوالی خشکسالی را تجربه کردیم. از ابتدای سال آبی امسال، یعنی از ابتدای مهرماه ۱۴۰۴، بارش‌های ما بسیار ناچیز بوده است. به گونه‌ای که در سال گذشته در چنین مدتی ۴۸ میلی‌متر بارندگی داشتیم، اما امسال از ابتدای مهرماه تاکنون تنها ۱.۹ میلی‌متر بارندگی ثبت شده است.

او افزود: در مقایسه با میانگین بلندمدت که ۷۵ میلی‌متر بارندگی بوده، امسال این رقم ۱.۹ میلی‌متر است که نشان‌دهنده کاهش ۹۶ درصدی نسبت به سال گذشته و ۹۷.۵ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت است.

پرشدگی کل سد‌های کشور ۳۲ درصد

کاهش بارندگی شدید که شرایط سد‌های کشور را تا مرز بحران برده است و در همین زمینه نیز عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور می‌گوید:  ورودی به مخازن سد‌ها از ابتدای سال آبی جاری ۲ میلیارد و ۳۸۰ میلیون متر مکعب بوده که نسبت به سال گذشته، ۴۰ درصد کاهش داشته است. حجم مخازن سد‌ها در سال جاری ۱۶ میلیارد و ۶۰۰ میلیون متر مکعب است که ۲۷ درصد نسبت به سال گذشته عقب‌افتادگی دارد.

او تأکید کرد: پرشدگی کل سد‌های کشور ۳۲ درصد است، اما این عدد در مورد سد‌های تهران تنها ۹ درصد است که بخش قابل توجهی از آن به دلیل رسوب است.

در ادامه هم حبیبی، معاون شرکت آب منطقه‌ای تهران هم اظهار کرد: از ابتدای شروع ۵ سال خشکسالی، همواره خروجی منابع تأمین آب بیشتر از ورودی آن بوده که این امر سبب کاهش حجم ذخیره آب در استان تهران شده است. در حال حاضر، ذخیره آب تهران به ۱۷۰ میلیون متر مکعب رسیده است، در حالی که در مدت مشابه سال گذشته ۳۸۰ میلیون متر مکعب آب ذخیره داشتیم و نسبت به میانگین بلندمدت که ۵۰۹ میلیون متر مکعب بوده، حدود یک سوم کاهش داریم.

باتوجه به شرایط بحرانی سد‌های کشور و اوضاع بارندگی در این شرایط بحث اجرای جیره‌بندی آب مطرح می‌شود مسئله که پیش از این نیز برخی به آن اشاره داشتند، اما آیا این موضوع اجرایی خواهد شد و اگر اجرایی شود می‌تواند مؤثر باشد؟ در همین راستا عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب کشور در پاسخ به سوال خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان اظهار کرد: همه پیش‌بینی‌های بدبینانه درباره کمبارشی در تهران محقق شده و حتی بارش‌هایی که در حدود ۱۰ آذر پیش‌بینی می‌شد، بسیار کم رمق بوده و نتوانسته است به تشکیل رواناب و ذخیره آب در مخازن سد‌ها منجر شود.

او ادامه داد: هرچند پیش‌بینی‌هایی وجود دارد که زمستان پیش رو نرمال باشد، اما وقوع یک زمستان نرمال نمی‌تواند جبران کننده کم بارشی‌های انباشته سال‌های گذشته باشد. به همین دلیل، مجبور به اعمال سناریو‌های بدبینانه برای مدیریت مصرف آب در ماه‌های باقی‌مانده سال آبی، به ویژه ماه‌های مربوط به سال ۱۴۰۵ هستیم.

بزرگ‌زاده همچنین تأکید کرد: جیره‌بندی آب شرایطی است که در آن ناچار به قطع آب به طور ناخواسته می‌شویم و این نه به نفع شبکه آب، نه به نفع تأمین آب و نه به نفع شهروندان است. گزینه اصلی ما در مدیریت آب، اعمال مدیریت مصرف از طریق فرهنگ‌سازی، نصب کاهنده‌ها و مشارکت مردمی است.

او افزود: شهروندان می‌توانند با کاهش مصرف آب در زمان‌های غیرضروری، مانند بستن شیر آب در حین شستشو، از هدر رفت آب جلوگیری کنند. این روش به مراتب بهتر از قطع ناگهانی آب در زمان نیاز است.

قطعی آب یا جیره‌بندی در دستور کار قرار ندارد

پیش از این هم مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفته بود: در حال حاضر، قطعی آب یا جیره‌بندی در دستور کار قرار ندارد. آنچه که انجام می‌دهیم، یک «مدیریت فشار حداکثری» است.

در نهایت گفتنی است، بسیاری از کارشناسان صنعت آب بر این باورند که جیره‌بندی آب نه تنها مطلوب نیست، بلکه باید به جای آن بر مدیریت مصرف و فرهنگ‌سازی تأکید شود. تغییر رفتار شهروندان در مصرف آب و همکاری عمومی می‌تواند به بهبود وضعیت منابع آبی کمک کند.