«جگر هندی» تئاتری که با طنز تلخ ترس را در دل مخاطب می‌کارد

باشگاه خبرنگاران جوان؛ زهرا بالاور - رحمت‌الله امینی، کارگردان تئاتر که سابقه سال‌ها فعالیت در را صحنه دارد، این روز‌ها با نمایش «جگر هندی» بار دیگر روی صحنه رفته است. اثری کمدی که در دل خود ترسی فلسفی و رگه‌هایی از نقد اجتماعی نهفته دارد. گفت‌وگوی پیش رو روایتی کامل از روند تولید، دغدغه‌های محتوایی و چالش‌های اجرایی این اثر متفاوت است.

 روند تولید نمایش «جگر هندی» چگونه آغاز شد؟

تولید کار را از اوایل دی‌ماه شروع کردیم. تمرین‌ها به‌صورت فشرده ادامه داشت تا اواسط اسفند که ورژن اولیه کار، البته بدون دکور و لباس، آماده شد. از نیمه دوم اسفند و در هفته اول فروردین، طراحی لباس و دکور هم به پروژه اضافه شد و نهایتاً نمایش افتتاح شد.

داستان نمایش بر چه مبنایی نوشته شده و حال‌و‌هوای آن چیست؟

نمایش برگرفته از یکی از حکایات گلستان سعدی است و به‌صورت یک کمدی فلسفی طراحی شده است. البته طنزی که در آن هست، از جنس خنده‌های معمول نیست؛ بیشتر یک وحشت را در دل مخاطب می‌کارد؛ طنز سعدی، یک طنز تلخ دارد که بیشتر یادآور موقعیت‌های ترسناک است. ما در ادبیات ایران، سنت کمدی‌نویسی به‌معنای معاصر نداریم، درست همان‌طور که سنت تراژدی کلاسیک هم نداشتیم. البته آثار بزرگی چون رستم و سهراب شاید از نظر حسی قوی‌تر از بسیاری از تراژدی‌های غربی باشند، اما ما آن‌ها را تراژدی نمی‌نامیم و کمدی هم همین‌طور است. 

چرا عنوان نمایش را «جگر هندی» گذاشتید؟

در ادبیات کلاسیک، هندوستان همیشه یک جای بکر و پررمز و راز بوده است. در حکایت ما، جگری باید از آن سر دنیا بیاید تا پادشاه را نجات دهد. جگرِ یک زندانی محکوم به مرگ! این مفهوم هم استعاره‌ دارد، هم واقعیتی تلخ را در لفافه طنز بیان می‌کند.

در روند دریافت مجوز با توجه به مضمون طنز، مشکلی نداشتید؟

نه، واقعیت این است که سعی کردم همان سبک بیان سعدی و حافظ را در روایت حفظ کنم؛ یعنی همه‌چیز را به‌گونه‌ای بگویم که شنونده‌ی عاقل متوجه پیام بشود. امروزه بسیاری از کمدی‌ها مستقیم و شعاری شده‌اند، درحالی‌که من نمی‌خواستم سطحی‌نگر باشم. خواستم از همان ویژگی‌های رندانه‌ شعر فارسی بهره بگیرم.

شرایط اجرای نمایش و استقبال مخاطبان چگونه بوده است؟

شروع خوبی داشتیم، هرچند وضعیت سالن‌ها به‌طورکلی سخت شده است. سالن «سنگلج» که ما در آن اجرا داریم، سالن پرتماشاگری است. اما در ماه‌های اخیر حتی کمدی‌های پرمخاطب هم سالن را پر نکرده‌اند. بااین‌حال، ما تلاش کردیم هم مخاطب خاص و هم مخاطب عام را در نظر بگیریم.

برنامه‌ای برای تمدید اجرا دارید؟

بستگی به استقبال دارد. حتی یکی از مدیران تماشاخانه‌های تهران در همان روز سوم اجرا پیشنهاد داد نمایش را به سالن آن‌ها ببریم، اما فعلاً تصمیم‌گیری نکرده‌ام چون باید دید تا چه پیش می‌آید و آیا گروه آمادگی ادامه اجرا را دارد یا خیر.

از نحوه انتخاب بازیگران و تیم اجرایی بفرمایید.

همیشه سراغ کسانی می‌روم که قبلاً با آن‌ها کار کرده‌ام. یکی از بازیگران محوری کار نوید جهان‌زاده است که آخرین‌بار در «کارخانه» به کارگردانی ستاره پسیانی بازی کرده بود. همچنین فرزاد رحمانی، بازیگر و موزیسین، هم در این کار حضور دارد. از نسل جوان هم استفاده کرده‌ام، مثل بازیگر نوجوان فیلم «درخت گلابی» داریوش مهرجویی. حدود ۷۰ درصد گروه با من تجربه قبلی کار دارند. اصولاً سراغ سلبریتی‌ها نمی‌روم چون پای مسائل تهیه‌کنندگی و فشارهای بیرونی به گروه باز می‌شود.

درباره طراحی دکور و لباس توضیح می‌دهید؟

دکور با استفاده از مواد بازیافتی ساخته شده، تا هزینه‌ها کاهش پیدا کند. طراحی لباس‌ها را آکادمی‌ای بر عهده گرفت که مدیرش از شاگردان سابق استاد اسکندری است و علاقه‌مند به نمایش‌های ایرانی است. فروش کار تا اینجای کار امیدوارکننده بوده و این‌بار خوشبختانه دغدغه مالی ذهنم را درگیر نکرد.