باشگاه خبرنگاران جوان - می‌گویند ادامه حیات یک رسانه، وابستگی مستقیمی‌به مخاطبانش دارد؛ مخاطبانی که نگرش و چشم‌انداز یک رسانه را شکل می‌دهند. درباره رسانه ملی که با مخاطبانی میلیونی سروکار دارد، شنیدن صدای کسانی که از بین هزاران شبکه تلویزیونی و سکو‌های نمایشی، صداوسیما را انتخاب می‌کنند، نه‌تنها یک اصل حرفه‌ای، بلکه ضرورتی برای حضور در این رقابت تنگاتنگ رسانه‌ای است. برنامه «همیشه مخاطب» که این روز‌ها روی آنتن شبکه پنج سیماست، می‌کوشد بخشی از مسیر انتقال پیام مخاطب به برنامه‌سازان را در قاب تلویزیون ترسیم کند و تاکنون میزبان بازیگران، کارگردانان، برنامه‌سازان و تهیه‌کنندگان متعددی بوده است. در این گزارش ضمن گفت‌و‌گو با تهیه‌کننده و مجری این برنامه، همراه با یک برنامه‌ساز، نگاهی به «همیشه مخاطب» و اهداف آن افکنده‌ایم.
امیرحسین عرب‌زاده، تهیه‌کننده
چالش، مخاطب، برنامه‌ساز
امیرحسین عرب‌زاده که تهیه‌کنندگی برنامه «همیشه مخاطب» را برعهده دارد، معتقد است با تولید این برنامه، به دنبال ایجاد بستری برای ارائه یک قاب متفاوت از روابط‌عمومی‌با تأکید بر اهمیت مخاطب و انعکاس نظرات آنها نسبت به برنامه‌ها در تلویزیون بوده است.
وی تصریح می‌کند: در ابتدا ما نیاز داشتیم که به دیدی کلی نسبت به تماس‌ها و پیام‌های مردمی‌برسیم. شاید جالب باشد که بگویم ما طی چندین ماه صدا‌های مخاطبان و تماس‌های ۱۶۲ را گوش دادیم و تقریباً به نوعی مقوله‌بندی در نظرات مخاطبان رسیدیم. این مقولات نسبت به برنامه‌های مختلف متفاوت بود، اما نکته حائز اهمیت این بود که هر برنامه‌ای نظرات مخاطبان روی نقاط خاصی متمرکز می‌شد. به‌طور مثال اگر برنامه‌ای ۵۰۰۰ صوت داشت درنهایت ۱۰ مقوله بودند که مخاطبان در خصوص آنها طرح نظر کرده بودند و این به نسبت برنامه‌های مختلف متفاوت بود. موضوع اصلی وجود مقوله‌های اصلی برای هر برنامه بود. در بُعد تولید برای رسیدن به هدف کلی برنامه، ابتدا باید استودیویی برای گفت‌و‌گو با برنامه‌سازان و عوامل اصلی فراهم می‌کردیم؛ استودیویی که حواشی و به هم‌ریختگی‌های بصریِ اداری را کنار گذاشته باشد و بتواند بر پیام مخاطب و نظراتش متمرکز شود.
وی می‌گوید: ما پیش روی خود یک سؤال اصلی قرار دادیم، آن هم اینکه «تفاوت کار ما با دیگران در چیست؟» تا اینجای کار در این دوره تحول تلاش شده مخاطب احساس کند در‌های رسانه ملی باز است و تعامل از گذشته پررنگ‌تر شده و «همیشه مخاطب» نیز در همین جهت حرکت کرده است. می‌توان از زوایای مختلفی تعامل با مخاطب را گسترش داد که «همیشه مخاطب» یکی از آن راه‌هاست.
تهیه‌کننده این برنامه درخصوص نوع انتقال نظرات مردمی‌به برنامه‌سازان نیز توضیح می‌دهد: ارتباط با مردم در همه دوره‌ها دغدغه اداره‌کل روابط‌عمومی صداوسیما بوده، ولی هیچ‌گاه روابط‌عمومی مستقل به عنوان واحد برنامه‌ساز روی آنتن حضور نداشته است.
عرب‌زاده تأکید می‌کند: ارتباط با مخاطب فی‌نفسه می‌تواند موضوع برنامه‌سازی باشد، چراکه رسانه با مخاطبش زنده است. اداره‌کل روابط‌عمومی رسانه ملی که مرکزیت ارتباط با مردم است باید نشان می‌داد که مخاطب دیده و شنیده می‌شود و واقعیت آن است که تاکنون چنین اندیشه‌ای اجرایی نشده بود. مسئله ما در خصوص حضور برنامه‌ساز‌ها در ۱۶۲ فقط نشستن پای تلفن و گفت‌وگوی شکلی با مخاطبان نبود، بلکه با «همیشه مخاطب» سعی کردیم در نوع خود اقدامی تحولی در اداره‌کل روابط‌عمومی صورت گیرد. نظرات مردم را واقعاً به‌عنوان چالش برای برنامه‌ساز‌ها مطرح کردیم. نه اینکه صرفاً تشکر و ... باشد.
وی در ادامه گفت: قطعاً نواقصی داریم، اما واقعاً نخواستیم گزینشی عمل کنیم و کوشیدیم چالشی‌ترین موضوعات را در برنامه مطرح کنیم.
این برنامه‌ساز اضافه می‌کند: در تجربه‌های نسبتاً مشابه قبلی، این پیام به مخاطب مخابره می‌شد که ما را ببینید! در «همیشه مخاطب» ماجرا برعکس شده و این بار به برنامه‌ساز‌ها می‌گوییم مخاطبتان را ببینید.
عرب‌زاده با بیان اینکه نمی‌توان به مخاطب گفت چگونه فکر کند، ادامه می‌دهد: ما می‌توانیم به مخاطبان بگوییم به چه چیزی فکر کنید و این خاصیت رسانه است، ولی برای اینکه بگوییم مخاطبان به چه چیزی فکر کنند، باید آنها را بشناسیم، نظراتشان را دریافت و نتایج را مهندسی کنیم. اکنون بخشی از این فرایند در «همیشه مخاطب» انجام می‌گیرد.
وی درباره چگونگی انتخاب مهمانان نیز با بیان اینکه ترکیبی از برنامه‌ها و سریال‌ها مورد نظر «همیشه مخاطب» است، متذکر می‌شود: عموماً بهترین‌های رسانه ملی را برای حضور در برنامه انتخاب می‌کنیم که اتفاقاً این دست تولیدات، بیشترین مخاطبان را هم دارند. تاکنون عوامل سریال‌های «سوجان» و «ذهن زیبا»، برنامه‌های «محفل»، «سر سفره خدا» و… مهمان «همیشه مخاطب» بوده‌اند.
عرب‌زاده درباره جدول پخش «همیشه مخاطب» نیز یادآوری می‌کند: گرچه می‌توانستیم در جدول پخش جای بهتری داشته باشیم، اما ذکر این نکته ضروری است که با حسن نیت مدیر شبکه پنج سیما روی آنتن رفتیم. «همیشه مخاطب» اگر در زمان بهتری پخش شود، به دیده شدن سریال‌ها و برنامه‌های مختلف کمک می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر برنامه‌ای پخش خوبی نداشته باشد، مخاطب آن را گم می‌کند. با همه این مشکلات، تا امروز «همیشه مخاطب» دنبال‌کننده‌های خوبی داشته است و فکر می‌کنم ظرفیت تولیدی بالایی با ایده‌های تازه‌تر دارد. مثلاً قالب ویدئوکستی برنامه در فصل اول جواب داده و متناسب با بار آموزشی «همیشه مخاطب» است و احتمال ادامه آن در فصول بعدی نیز وجود دارد. ما به گسترده‌تر کردن برنامه و امتداد مفصل آن در بستر تلوبیون نیز برای فصول بعدی فکر می‌کنیم.
محمدمهدی قاسمی، مجری
مخاطب، همیشه مهم است
محمدمهدی قاسمی را این روز‌ها با اجرای برنامه «همیشه مخاطب» در شبکه پنج سیما دنبال می‌کنیم. او که از دانشجویان دانشگاه صداوسیماست، درباره این تجربه کاری می‌گوید: واقعیت این است که گنجینه‌ای به نام ۱۶۲ در روابط‌عمومی صداوسیما وجود دارد و تماس‌های مردمی را دریافت می‌کند. استفاده از بازخورد‌های مخاطبان، فکر شکل‌گیری «همیشه مخاطب» بود.
قاسمی درباره مهمانانی که به برنامه دعوت می‌شوند و همچنین، حس‌وحال آنها پس از شنیدن پیام‌های مردمی، عنوان می‌کند: افرادی که به‌عنوان بازیگر، برنامه‌ساز یا حتی مدیران شبکه به «همیشه مخاطب» می‌آیند، یک حرف مشترک دارند و می‌گویند‌ای کاش زودتر می‌توانستیم به تماس‌های مردمی دسترسی پیدا کنیم. از سوی دیگر برنامه‌سازان و مدیران وقتی پیام‌های مردم را می‌شنوند، احساس ارزشمندی می‌کنند، چراکه با مردمی مواجه می‌شوند که نه‌تنها تلویزیون تماشا می‌کنند، بلکه نسبت به تولیدات حساس‌اند، دیدگاه دارند و اظهار نظر می‌کنند.
به گفته قاسمی، مخاطبی که با ۱۶۲ تماس می‌گیرد، مخاطبی وفادار و پیگیر است. شنیدن صدای این مخاطبان، آن‌گاه که نظر مثبتی نسبت به برنامه‌ای دارند و زمانی که منتقد هستند، شایستگی وجود برنامه‌ای را برای نقد و بررسی نشان می‌دهد.
وی تصریح می‌کند: فضای مجازی امکان اظهار نظر و تعامل گسترده‌ای برای مخاطبان ایجاد کرده است و در این اوضاع، وقتی مخاطبی برای واکنش و اعلام نظر نسبت تولیدات تلویزیونی، وقت صرف می‌کند، ارزش و اهمیت این تعامل دوچندان می‌شود.
قاسمی درباره انتخاب قالب ویدئوکست برای تولید برنامه «همیشه مخاطب» نیز یادآوری می‌کند: این فکر در قالب بصری انتخاب‌شده توسط گروه تهیه و تولید نیز در نظر گرفته شد و من هم به عنوان مجری آن را دنبال کردم. حتی در تیتراژ برنامه می‌بینید که از در دانشگاه خارج می‌شوم، چراکه می‌خواستیم مخاطب جوان بداند که اگر حرفی می‌زنیم مبنای علمی دارد. در طراحی بصری نیز این موضوع در نظر گرفته شده است. ما می‌توانستیم در استودیویی بزرگ یا داخل فضای ۱۶۲ با افراد گفت‌و‌گو کنیم، اما برای جذب مخاطبان جوان‌تر، لازم بود کار تازه‌تری انجام دهیم.
وی تأکید می‌کند: برای اینکه آغوش باز خودمان را نسبت به مخاطب و انتقاداتی که نسبت به برنامه‌ای دارد نشان دهیم، باید از قالب رسمی و کلاسیک حتی در آرایه برنامه خارج می‌شدیم. به نظرم این آرایه پذیرفته شده و موفق بوده است. اتفاقاً جمع زیادی از نوجوانان اگر بخواهند برنامه گفت‌وگومحوری را تماشا کنند، سراغ این دست تولیدات ویدئوکستی می‌روند.
قاسمی ادامه می‌دهد: زمانی که از ۳۶۰ درجه شدن تولیدات رسانه‌ای می‌گوییم، منظورمان این است که مخاطب در فرایند تولید نقش داشته باشد. در «همیشه مخاطب» ما به این نیاز و فضای تازه توجه کرده‌ایم و فکر می‌کنم جدی‌ترین برنامه تعاملی ۳۶۰ درجه را در حوزه مخاطب در صداوسیما ساخته و نشان داده‌ایم این مخاطب است که همیشه مهم است.
فؤاد صفاریان‌پور، برنامه‌ساز و مجری تلویزیون
شبکه‌های استانی «همیشه مخاطب» را در جدول پخش قرار دهند
فؤاد صفاریان‌پور، برنامه‌ساز و مجری که در نخستین قسمت برنامه «همیشه مخاطب» نیز حضور داشت، این برنامه را شبیه به جنس مکمل می‌داند که در رسانه تعامل‌محور امروزی، کارکرد خاص خودش را دارد. وی درباره «همیشه مخاطب» به هفته‌نامه صداوسیما می‌گوید: در رسانه‌های تعاملی، فروشنده باید خواسته‌ها و نظرات مشتری خود را برآورده سازد و دریافت کند. برای ارائه آمار و پاسخ دادن به مطالبات نیز جمع‌آوری و گردآوری سطح وسیعی از پرسش‌ها و نظرات مخاطبان موردنیاز است تا به نتیجه دقیق‌تری برسیم.
وی تصریح می‌کند: «همیشه مخاطب» حداقل تا امروز به نقطه عالی رتبه‌ای رسیده است و برای اینکه در تداوم ماجرا اتفاقات بهتری بیفتد، باید قدم‌های بعدی را هوشمندانه‌تر بردارند.
صفاریان‌پور با اشاره به اینکه مدیران رسانه ملی تا حد زیادی طی سال‌ها تجربه با ذائقه عمومی آشنا هستند، توضیح می‌دهد: رسانه جایی برای آزمون‌وخطا کردن نیست. از سویی رسانه صرفاً نمی‌خواهد مخاطب جدید پیدا کند. رسانه اگر کارش طبق روال و اصولی که همراه با تجارب قبلی وجود دارد پیش ببرد، به نیازسنجی می‌رسد، اما اینکه تازه بخواهد مخاطب‌شناسی کند، در این بازه زمانی منطقی به نظر نمی‌رسد، چراکه ما نمی‌خواهیم چرخ را از ابتدا اختراع کنیم.
این برنامه‌ساز یادآوری می‌کند: بیش از حد بزرگ کردن ابعاد تولید یک برنامه ممکن است خطای بزرگی باشد و از سوی دیگر درجا زدن و بی‌توجهی به لزوم نوآوری در فرایند تولید یک برنامه نیز حتماً تأثیرات مخربی دارد. در ادامه تولید برنامه‌هایی مانند «همیشه مخاطب» ابتدا باید به این نکته توجه داشت که چه نیازی به آن برنامه در این بازه زمانی وجود دارد؟
وی ادامه می‌دهد: باید دید شبکه پخش‌کننده به‌عنوان شبکه‌ای محلی و استانی، آیا برد کافی نسبت به آنچه از کل صداوسیما گزارش می‌دهد، دارد؟ درست پیش می‌رود و اثرگذار است؟ بد نیست وقتی در خصوص کل سازمان صداوسیما و برنامه‌سازی، سریال‌سازی و… در «همیشه مخاطب» صحبت می‌کنیم، سایر شبکه‌های استانی این برنامه را در جدول پخش خود قرار دهند. در این صورت اثرگذاری و هدف برنامه دقیق‌تر محقق خواهد شد و دیگر لازم نیست برنامه برای دیده شدن و پخش به شبکه دیگری منتقل شود و از سوی دیگر ویژندسازی در خصوص آن به‌درستی صورت گرفته و آن زمان می‌توان ادعا کرد که جانمایی برنامه برای همه مردم ایران اجرا شده است.
صفاریان‌پور تأکید می‌کند: برنامه‌ای مانند «همیشه مخاطب» که در سطح برودکست و به‌صورت حرفه‌ای روی موضوعات آن کار می‌کند، اگر تداوم یافت و فصول جدیدی داشت، از منظر زیبایی‌شناسی، امور فنی و… نیز باید دارای پیشرفت‌هایی در ادامه کار خود باشد.
وی درخصوص تناسب قالب و محتوای برنامه «همیشه مخاطب» نیز عنوان می‌کند: به نظرم انتخاب قالب ویدئوکست برای برنامه‌ای مانند «همیشه مخاطب»، متناسب با هدفی که دارد و می‌خواهد بازخورد‌های محصولات عرضه شده را بررسی کند، قالب اشتباهی نیست. ابعاد این قالب با محتوا تناسب دارد، ولی وقتی از یک کار حرفه‌ای صحبت می‌کنیم، انتظار ارتقای حرفه‌ای‌تری داریم.
این مجری تلویزیون می‌گوید: نور، تصویر و آرایه برنامه می‌تواند مختصات بصری قوی‌تری را رقم بزند و «همیشه مخاطب» در ادامه می‌تواند این نکات را برای افزایش سطح کیفی برنامه لحاظ کند.
به گفته صفاریان‌پور، سال‌هاست دوستان دیگری در رسانه ملی، برنامه مطلوبی مانند «شما و سیما» را روی آنتن برده‌اند و اگر قرار بر این بود که برنامه دیگری در همین مسیر تولید شود، لازم است این برنامه جدید، نگاهی تحلیلی‌تر، به‌روزتر و عمیق‌تر داشته باشد و حالا «همیشه مخاطب» می‌تواند همان برنامه با چنین کارکردی باشد.
12184452
مهمترین اخبار فرهنگی‌هنری
