چالش‌های هدر رفت آب در شبکه‌های آب و فاضلاب و ضرورت سرمایه‌گذاری

باشگاه خبرنگاران جوان؛ کیمیا قلی‌پور - در شرایط کنونی که در حال سپری کردن پنجمین سال خشکسالی مستمر در کشور هستیم هدر رفت آب در شبکه‌های آب و فاضلاب یکی از چالش‌های جدی و مهم در تأمین منابع آبی کشور محسوب می‌شود.

هدر رفت آب که اسفندماه عیسی بزرگ زاده سخنگوی صنعت آب کشور در پاسخ به سوال باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: آن چیزی که به درستی منعکس می‌شود در خصوص آب بدون درآمد که چیزی حدود ۳۰ درصد گفته می‌شود نباید ما را به اشتباه هدایت کند که ۳۰ درصد آب هدر می‌رود آب بدون درآمد ۳ بخش است یک بخشی کوچکی از آن مربوط به مراکز فرهنگی هستند که طبق قانون از پرداخت هزینه‌ها معاف هستند یک بخش دیگر برداشت‌های غیرمجاز به عبارتی آب دزدی‌هایی است که از آب شرب انجام می‌شود این اتفاق درست است که به درآمد نمی‌انجامد و با عدالت فاصله دارد ولی صرف مصرف شهروندان می‌شود و این یعنی هدر رفت نیست.

متوسط هدر رفت فیزیکی آب ۱۰ درصد است

در ادامه او می‌گوید: یک بخش دیگر هدر رفت فیزیکی آب است که در شهر‌های مختلف متفاوت است مثلا در بوشهر بیشتر از تهران است و متوسط این بخش حدود ۱۰ درصد است در هیچ جای دنیا این هدرفت فیزیکی را نمی‌توان صفر کرد. حجم لوله‌کشی‌های تهران ۲۱ هزار کیلومتر است و این بسیار عظیم است در دنیا با استفاده از روش‌های مختلف مانند نصبب سنسورها، پایش، استفاده از هوش مصنوعی، تولید نقشه‌های گرمایی و... مناطقی که بیشتر نشت دارند را شناسایی می‌کنند و در مناطقی که بیشتر نقش دارند کار می‌کنند

 در همین راستا هم تابش، رئیس هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب، در اظهارات اخیر خود به بررسی ابعاد این مشکل و پیامد‌های آن پرداخته و بر لزوم توجه به این معضل تأکید کرده است او گفت: آبی که توسط شرکت آب فاضلاب استحصال و وارد شبکه می‌شود، قبل از اینکه به دست مصرف‌کننده برسد، به دلیل نشت از سیستم خارج می‌شود. این موضوع سه خسارت عمده را به همراه دارد: نخست، مصرف‌کننده آبی که مورد نیازش بوده را دریافت نمی‌کند؛ دوم، شرکت آب و فاضلاب که آب تولید شده را به فروش نمی‌رساند، و سوم، به دلیل نیازی که از مصرف‌کننده باقی مانده، شرکت مجدداً باید سرمایه‌گذاری کند تا آب را به دست مصرف‌کننده برساند. 

وی در ادامه به تلفات ظاهری اشاره کرد و گفت: بخشی از تلفات آب، به تلفات ظاهری معروف است. این آب توسط مصرف‌کننده مصرف می‌شود، ولی، چون شرکت نمی‌داند چه کسی و چقدر مصرف کرده، نمی‌تواند پول آن را دریافت کند. این موضوع شامل آب دزدی یا انشعاب غیرمجاز نیز می‌شود. همچنین، عدم دقت کنتور‌ها یکی دیگر از دلایل این تلفات است؛ در این حالت، شرکت نمی‌داند مصرف دقیق آب توسط هر فرد چقدر است. 

میزان‌آب بدون درآمد کشور ۳۰ تا ۳۲ درصد است

تابش خاطرنشان کرد: این تلفات ظاهری آب سر جای خودش مصرف شده، اما، چون شرکت آب و فاضلاب رد آن را ندارد، نمی‌تواند پولش را بگیرد. آن چیزی که معمولاً به عنوان ۳۰ درصد یا ۳۲ درصد هدر رفت آب ذکر می‌شود، شامل این دو بخش است. در حال حاضر، این نسبت در حدود ۴۰-۶۰ درصد متغیر است. به عنوان مثال، در کشور که حدود ۳۰ تا ۳۲ درصد میزان هدر رفت آب کلی است، اصطلاح فنی آن آب بدون درآمد است که حدود ۱۴ تا ۱۵ درصد آن تلفات واقعی است. 

وی همچنین تأکید کرد: تلفات ظاهری ثابت نیست و در شهر‌های مختلف دامنه آن متفاوت است. بنابراین، نمی‌توان گفت که ۳۰ درصد آب داریم و بخواهیم سرمایه‌گذاری کنیم. این میزان تنها در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد است. همچنین، هیچ‌جای دنیا امکان صفر کردن نشت وجود ندارد و در بهترین شرایط، حداقل ۴ تا ۵ درصد نشت وجود دارد. 

تابش در پایان افزود: این مقدار نشت که وجود دارد، تا یک حدی می‌توان آن را کنترل کرد، اما زیر یک حد، اصلاً امکان‌پذیر نیست. اگر هم جایی امکان‌پذیر باشد، به تکنولوژی‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری زیادی نیاز دارد. در شرایط کنونی کشور، شرکت آب و فاضلاب پولی در اختیار ندارد که بخواهد در این حد سرمایه‌گذاری کند. بنابراین، وظیفه شرکت آب و فاضلاب این است که نشت‌های شبکه را کاهش دهد. طبق استاندارد بانک جهانی برای کشور‌های در حال توسعه، میزان کل هدر رفت آب حدود ۱۵ درصد است و این رقم در آیین‌نامه‌های داخلی ما نیز تایید شده است. به این ترتیب، ۳۰ درصد هدر رفت آب، حدود ۱۵ درصد آن نرمال است، که شامل بخشی از نشت و بخشی از تلفات ظاهری است. 

در نهایت گفتنی است،  نیاز به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری در حوزه آب و فاضلاب برای کاهش هدر رفت آب در حال حاضر یک ضرورت است و می‌طلبد مسئولان و ذی‌نفعان در این حوزه، اقداماتی مؤثر را برای مقابله با هدر رفت آب و بهینه‌سازی منابع آبی در دستور کار خود قرار دهند.