اگر نیروی نظامی ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا سازماندهی شود، در آن شرایط موقعیت نظامی و عملیاتی گروه‌هایی همانند ارتش آزاد سوریه، جیش الاسلام و احرار شام افزایش خواهد یافت.



مذاکرات ژنو ۳ در سوم فوریه ۲۰۱۶ بین نمایندگان دولت سوریه و گروه‌های اپوزیسیون برگزار شد. به موازات مذاکرات یاد شده، اقدامات ارتش برای کنترل مناطق حاشیه‌ای حلب ادامه پیدا کرد. شکست نسبی نیروهای اپوزیسیون در جنگ زمینی را می‌توان عامل اصلی اعتراض گروه‌هایی همانند ارتش آزاد سوریه، جیش الاسلام و احرار شام دانست. نمایندگان گروه‌های یاد شده بر این اعتقادند که اقدام نظامی به منزله بخشی از دیپلماسی فشار علیه نمایندگان گروه‌های اپوزیسیون در مذاکرات ژنو ۳ محسوب می‌شود.



به همین دلیل است که مذاکرات بدون هرگونه نتیجه موثر بین گروه‌های مذاکره کننده و نماینده ویژه سازمان ملل در شرایط ابهام پایان یافت.



استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه بر این موضوع تاکید داشت که مذاکرات پایان نیافته، با شکست نیز روبه رو نشده و امیدواریم که دور جدید مذاکرات بعد از وقفه‌ای کوتاه در ۲۵ فوریه ادامه پیدا کند. آنچه دی میستورا بیان داشت به مفهوم آن است که گروه‌های شرکت کننده در مذاکرات نسبت به روندهای موجود در محیط اجتماعی و اقدامات نظامی سوریه توافق ندارند. گروه‌های اپوزیسیون بر این نکته تاکید دارند که اقدامات نظامی در حومه حلب به منزله نادیده گرفتن توافق قبلی و قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل است.



واقعیت آن است که در محیط‌های بحرانی، هیچگاه موضوعات نظامی و عملیاتی خارج از فرآیند دیپلماسی معنا پیدا نمی‌کند. در نگرش دولت اسد، ایران و روسیه، گروه‌هایی همانند ارتش آزاد، جیش الاسلام و احرار شام تفاوت چندانی با داعش و القاعده ندارند. مقابله با هریک از این گروه‌ها بخشی از استراتژی مقابله با تروریسم در تفکر راهبردی ایران و دولت سوریه محسوب می‌شود. به همین دلیل است که تلاش برای آزادسازی مناطق اشغالی را می‌توان به‌عنوان بخشی از تاکتیک نظامی به موازات سازوکارهای دیپلماتیک تلقی نمود.



در این فرآیند اشتون کارتر از پیشنهاد احمد عسیری سخنگوی نظامی عربستان مبنی بر اعزام نیروی عملیاتی برای مقابله با داعش حمایت به عمل آورده است. بیان چنین رویکردی به مفهوم آن است که آمریکا تلاش دارد تا به موازات روسیه در ۹ فوریه ۲۰۱۶ ائتلاف جدیدی را در بروکسل سازماندهی نماید. به همین دلیل است که وزرای دفاع کشورهای ائتلاف علیه داعش به رهبری آمریکا در این اجلاسیه مشارکت خواهند داشت. محور اصلی تفکر آمریکا آن است که قبل از ۲۵ فوریه ۲۰۱۶ زمینه لازم برای استقرار نیروی زمینی عربستان به‌عنوان کشور موازنه دهنده رقابت‌های امنیتی در سوریه فراهم گردد.



اگر نیروی نظامی ائتلاف ضدداعش به رهبری آمریکا سازماندهی شود، در آن شرایط موقعیت نظامی و عملیاتی گروه‌هایی همانند ارتش آزاد سوریه، جیش الاسلام و احرار شام افزایش خواهد یافت. تلاش اشتون کارتر و جان کری معطوف به فرآیندی است که زمینه برای حضور نظامی و عملیاتی کشورهایی در سوریه به‌وجود آید که بعد از شکل‌گیری دولت انتقالی، موقعیت بازیگران مخالف بشار اسد تقویت شود. هم اکنون نشانه‌هایی از ضعف عملیاتی و تاکتیکی در گروه‌های تروریستی سوریه مشاهده می‌شود.



اعزام نیروی نظامی عربستان به سوریه زمینه‌های لازم برای فرسایشی شدن منازعه و تقویت گروه‌های تروریستی را به‌وجود می‌آورد.

هرگونه اقدام نظامی عربستان را می‌توان ادامه حمایت نظامی و عملیاتی از گروه‌های تروریستی دانست. تروریسم جدید در شرایط تقویت ابزاری، عملیاتی و تاکتیکی قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که روند منازعه در سوریه ابعاد جدیدی پیدا کرده به گونه‌ای که امکان کنترل آن در کوتاه مدت دور از ذهن خواهد بود.



لازم به توضیح است که چنین اقدامی با ضرورت‌های «راه حل سیاسی» برای آینده امنیتی سوریه مغایرت دارد. آمریکا و عربستان نمی‌توانند از سازوکارهای نظامی برای کنترل سیاسی سوریه استفاده نمایند.



اگر آمریکا نیروهای نظامی جدیدی را وارد منطقه نماید، در آن شرایط مرحله سوم بحران امنیتی سوریه آغاز خواهد شد. مرحله اول در انجام اقدامات بحران‌ساز سوریه مربوط به شرایطی بود که آمریکا، کشورهای اروپایی، ترکیه و عربستان از گروه‌های سلفی برای گسترش بحران در سوریه حمایت به عمل آوردند. شکل‌گیری داعش را می‌توان انعکاس فرآیندی دانست که هیلاری کلینتون وزیر خارجه وقت آمریکا با عادل عبدالجبیر سفیر عربستان در ایالات متحده برای مقابله با قدرت منطقه‌ای ایران به توافق رسیدند.



مرحله دوم در روند بحران سوریه مربوط به شرایطی است که ایالات متحده روند جنگ علیه داعش را در سپتامبر ۲۰۱۵ در دستور کار قرار داد. اگرچه مقامات دیپلماتیک آمریکا بر ضرورت مقابله با داعش تاکید داشتند، اما عملیات هوایی و اقدامات نظامی آنان هیچگونه تاثیری در کاهش قدرت گروه‌های تروریستی به جا نگذاشت. مذاکرات دیپلماتیک و قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت را می‌توان به‌عنوان سازوکارهای جدیدی برای کنترل قدرت حکومت اسد و حمایت غیرمستقیم از گروه‌های اپوزیسیون در سوریه دانست.



اقدامات نظامی ارتش سوریه، اثربخشی گام دوم در استراتژی منطقه‌ای آمریکا را بی‌اثر ساخت. به همین دلیل است که مرحله سوم راهبرد امنیتی آمریکا در سوریه مربوط به ماه مارس ۲۰۱۶ خواهد بود. در این فرآیند، از یک سو اجلاسیه وزرای دفاع متحد آمریکا در سوریه برگزار خواهد شد. اجلاسیه بروکسل محور اصلی فرآیندهایی است که بحران در سوریه را گسترش داده و زمینه رویارویی کشورهای منطقه‌ای در محیط‌های بحرانی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.



اجلاسیه بروکسل نه تنها منجر به کنترل منازعه نخواهد شد بلکه زمینه‌های لازم برای شکل گیری ستیزش‌های جدید در محیط منطقه‌ای را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. در این فرآیند، تداوم مذاکرات ژنو ۳ در ۲۵ فوریه ۲۰۱۶ و مذاکرات وزرای دفاع متحدین آمریکا در سوریه مربوط به ۹ فوریه ۲۰۱۶ زمینه گسترش تروریسم را به‌وجود می‌آورد. نقش عربستان، ترکیه، قطر و امارات عربی متحده در آینده امنیتی سوریه معطوف به حمایت از گروه‌های سلفی با راهبرد تروریستی خواهد بود.



کشورهایی که در سال‌های ۱۶-۲۰۱۱ از گروه‌های تروریستی حمایت به عمل آورده‌اند، در گام سوم راهبرد امنیتی آمریکا برای سوریه قادر نخواهند بود تا صرفا از سازوکارهای محدودکننده گروه‌های تروریستی حمایت به عمل آورند.گسترش جنگ کم شدت و جنگ نیابتی در عراق و سوریه، به گونه‌ای اجتناب‌ناپذیر منجر به گسترش تروریسم در منطقه خواهد شد.



ایالات متحده و استفان دی میستورا نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، صرفا در شرایطی قادر خواهند بود تا زمینه اعاده صلح و ثبات در سوریه را ایجاد کنند که نگرش آنان به داعش بر اساس مولفه‌های آرمانی، الگوی کنش نظامی و چگونگی ائتلاف انجام پذیرد. در غیر این صورت، ائتلاف ضد داعش منجر به تقویت گروه‌هایی خواهد شد که به لحاظ آرمانی و اعتقادی مشابهت‌های زیادی با داعش خواهند داشت. گام سوم راهبرد منطقه‌ای آمریکا در سوریه نه تنها منجر به ثبات یا توافق بین بازیگران نخواهد شد بلکه زمینه‌های لازم برای ظهور شکل جدید از منازعه را اجتناب ناپذیر می‌سازد.

منبع: بصیرت