یک کارشناس ارشد حوزه مطالعات تاریخ خلیج فارس در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: فرهنگ دریایی همان راه و روش زندگی انسان با دریا و در کنار دریاست؛ یعنی انسان از زمانی که با دریا آشنا شد سعی در استفاده از آن را داشت.
وی افزود: زندگی کردن در کنار دریا، استفاده از نعمت‌های دریا، مسیریابی از طریق دریا یا همان کرانه نوردی و…؛ که این مسئله منجر به راه و روش‌ها، ابداعات و ابتکارات، تولیدات و اختراعات تمدنی جدید در زندگی انسان با دریا شد.
مصطفی کریمی تصریح کرد: امروزه در مجموع با توجه به تعریف فرهنگ، به آداب و رسوم، آیین‌ها، رفتارها، جشن‌ها، سنت‌ها، ابداعات و اختراعات انسان که در جغرافیای دریا و دریانوردی به وجود آمده و شکل گرفته‌اند، فرهنگ دریایی گفته می‌شود.
وی در مورد خصوص ارتباط تاریخ و فرهنگ دریایی با هم اظهار کرد: رابطه‌ی فرهنگ دریایی با تاریخ به این شکل است که چون زندگی انسان دارای دوره‌های تاریخی است یعنی اینکه زندگی انسان دارای تاریخ خاص خود و سرگذشتی است بنابراین فرهنگ دریایی نیز دارای ادوار مختلفی است و هر فرهنگی در دوره‌های تاریخی سرگذشتی متفاوت داشته است که امید است پژوهشگران و دانشمندان علم تاریخ، علوم اجتماعی، و باستان‌شناسی دریایی، به کشفیات و شناسایی دقیق این سرگذشت بپردازند.
دانش‌آموخته مطالعات تاریخ خلیج فارس دانشگاه تهران در خصوص گرایش مطالعاتی خود بیان کرد: تاریخ گرایش مطالعات خلیج فارس یکی از گرایش‌های ارشد رشته تاریخ هست که رشته نوپایی محسوب می شود و فکر کنم سال ۱۳۸۴ ابتدا دانشگاه تهران در این رشته پذیرش داشت و در سال‌های بعد دانشگاه اصفهان، دانشگاه شهید چمران اهواز و دانشگاه خلیج فارس بوشهر نیز در این رشته در مقطع ارشد دانشجو پذیرش می‌کنند.
کارشناس ارشد حوزه مطالعات تاریخ خلیج فارس در ادامه اضافه کرد: دانشجویان این رشته به‌صورت تخصصی با جغرافیای تاریخی و دگرگونی‌های ترکیب انسانی و قومی خلیج فارس، تاریخ تحولات سیاسی خلیج فارس از آغاز تا دوره قاجاریه، مناسبات ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس در ادوار تاریخی (با تکیه بر دوران معاصر و نقش قدرت‌های خارجی)، تاریخ تحولات اقتصادی خلیج فارس با تکیه بر نقش نفت در دوران معاصر، و در آخر نیز با حضور قدرت‌های خارجی در خلیج فارس و مناسبات سیاسی و اقتصادی آنان با کشورهای منطقه آشنا می‌شوند.
وی با تاکید بر اینکه گرایش مطالعات خلیج فارس یکی از بهترین گرایش‌ها برای دانشجویان رشته تاریخ است، گفت: موضوعات بسیار متنوع این رشته سبب شده تعیین موضوع مخصوصاً برای پایان‌نامه که همواره یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان رشته تاریخ است، رفع شده و نگرانی بابت تحقیق و پژوهش در این رشته نداشته باشند.
کریمی خاطرنشان کرد: این رشته مقطع دکترا ندارد و دانشجویان این رشته نمی‌توانند پژوهش‌های خود را در مقطع دکترا ادامه دهند.
این مدرس دانشگاه در رابطه با سابقه دریانوردی ایرانیان ادامه داد: با توجه به اینکه کهن‌ترین سند دریانوردی جهان که همان «گویجه گلی» معروف است، در ناحیه چغامیش خوزستان ایران یافت شده است و قدمت آن به 6 هزار سال پیش از میلاد می‌رسد، می‌توان اذعان داشت که ایرانیان باستان نخستین دریانوردان جهان هستند.
وی بیان کرد: البته به جز این سند، خط نوشته‌های میخی، سکه های تاریخی و اشیای متنوع دیگری در دست است که نشان می‌دهد ایرانیان از زمان‌های بسیار دور با دریا و دریانوردی آشنایی دیرینه داشته‌اند.
دانش‌آموخته مطالعات خلیج فارس دانشگاه تهران اضافه کرد: برا اساس پژوهش‌های انجام شده در تاریخ، زمان دریانوردی ایرانیان را به دوره داریوش هخامنشی ارتباط می‌دهند و البته بنا به سروده حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه، نخستین کسی که به ساختن کشتی دست زد، جمشید جم از سلسله پیشدادیان بود :
گذر کرد زان پس به کشتی بر آب *** ز کشور به کشور بر آمد شتاب
مؤلف کتاب « فرهنگ دریا و دریانوردی در بوشهر و خلیج فارس» در رابطه با روند تاریخی و دگرگونی فرهنگ دریایی در خلیج فارس با بیان این که عوامل و عناصری مانند نحوه زندگی تولیدیِ مردم ناشی از شرایط زیستی و جبرجغرافیایی آن‌ها (زندگی ساحل نشینی)، بهره‌گیری از ذوق و استعداد فردی موثر بوده است، افزود: همچنین در شکل‌گیری روند تاریخی آن‌ها دو پدیده مهم اجتماعی یعنی تجارت دریایی و مهاجرت (جا‌به‌جایی جمعیت‌ها) که همواره دو عنصر مهم در تاریخ خلیج فارس به شمار می‌روند، تأثیر گذار بوده است.
کریمی تصریح کرد: برخی دیگر از این آداب و رسوم و سنت‌ها، یا در چارچوب عقاید رایج در میان مردم سایر مناطق به وجودآمده‌اند و یا شکل‌گیری آن‌ها ریشه در آداب و رسوم نیاکان آنان در دوران باستان دارد.
وی عنوان کرد: همچنین باید به این مسئله اشاره کنم که شکل‌گیری اولیه برخی از فرهنگ و سنتهای دریانوردی منطقه خلیج فارس از دوران باستان بوده که در طول تاریخ سیر تحول خود را تدریجاً گذرانده‌اند و ما آن‌ها را به شکل آن‌چه که امروزه وجود دارند، مشاهده کنیم.
کریمی اضافه کرد: شکل‌گیری برخی دیگر از آن‌ها یا از زمان ورود اسلام و یا از زمان ورود اروپاییان به منطقه خلیج فارس و یا به یک‌صد سال گذشته باز می‌گردد.
این مدرس دانشگاه در خصوص رابطه‌ی تاریخ دریایی و باستان‌شناسی دریایی تصریح کرد: برخی رشته‌ی باستان‌شناسی را با رشته‌ی تاریخ یکی می‌دانند اما باید بدانیم که این دو رشته گرچه مشابهت‌هایی با هم دارند، اما دو رشته‌ی متفاوت و مجزا هستند.
وی خاطرنشان کرد: باستان‌شناس، آثار گذشتگان را کشف می‌کند و در اختیار مورخ قرار می‌دهد و سپس مورخ برمبنای آن آثار، تاریخ را واکاوی می‌کند. از این‌رو باستان‌شناسی دریایی نیز می تواند به عنوان مادر تاریخ دریایی معرفی شود، چرا که با کشفیات کاوش‌های باستان شناسی دریایی، واقعیت‌های تمدن‌ها و دوره‌های تاریخ مربوط به دریا و دریانوردی مشخص می‌شود.
کارشناس ارشد حوزه مطالعات تاریخ خلیج فارس در مورد بررسی‌های باستان شناختی در اعماق خلیج فارس و تاثیر آن بر روند هویت سازی ایرانیان، بیان کرد: با کشفیات جدید در بررسی‌های باستان شناختی در اعماق خلیج فارس، ممکن است حقایقی روشن شود که علاوه بر هویت‌سازی برای ایرانیان، تأثیرات جهانی بر تمدن انسان داشته باشد.
کریمی تصریح کرد: هرچند خود این حقایق هم می توانند سخن از تمدنی ناشناخته داشته باشند اما باز می‌توانند سندی محکم تر بر غنای فرهنگ و تمدن ایرانی و ایرانیان باشند.
وی در ادامه بیان کرد: از مسئولانکشور درخواست دارم که به میراث دریانوردی ایران و هویت فرهنگی ایران در منطقه خلیج فارس توجه بیشتری داشته باشند و برای ثبت آن‌ها در یونسکو هرچه زودتر اقدامات لازم را انجام دهند تا کشورهای عربی این میراث ایرانی را به اسم خود در یونسکو ثبت نکنند.
این مدرس دانشگاه در پایان گفت: همچنین از مسئولین درخواست دارم از دانشجویان و فارغ التحصیلان حوزه‌ی مطالعات خلیج فارس و نیز باستان‌شناسی دریایی حمایت بیشتری کنند(هرچند حمایتی وجود ندارد) و برنامه برای جذب آن‌ها در ارگان‌ها، سازمان‌ها و مراکز پژوهشی وجود داشته باشد.
انتهای پیام
