محمد حسنی پژوهشگر مسائل تعلیم و تربیت و دانشیار پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس در خصوص مشکلات اجرای برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی اظهار داشت: ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی ایده‌ای بود که در نظام‌های آموزشی بسیاری از کشورهای جهان تجربه شده بود؛ در عین حال در کشور ما نیز بعد از تحلیل کیفیت آموزش و یادگیری و بررسی علل ضعف دانش‌آموزان در ارزشیابی‌های «تیمز»، کارشناسان به این نتیجه رسیدند که بخش قابل توجهی از مشکل افت کیفیت آموزش و یادگیری به سبک ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مربوط می‌شود.

وی افزود: بدین ترتیب بر اساس درخواست شورای عالی آموزش و پرورش و معاونت آموزش عمومی آن زمان، پژوهشی پیرامون ارزشیابی اثربخش برای بهبود آموزش و یادگیری در دوره 3 سال اول ابتدایی آغاز کرده و پس از آماده شدن، بر اساس آن پژوهش، طرحی را آماده و آزمایشی اجرا کردیم.

حسنی با بیان اینکه این طرح بر اساس نظریه ارزشیابی برای یادگیری طراحی شده است، گفت: کشورهای دیگر نیز بر اساس این نظریه، مدل‌های مناسب خودشان را طراحی و اجرا کردند، ما هم مطابق شرایط کشور خود مدلی را استخراج و اجرایی کردیم.

پژوهشگر مسائل تعلیم و تربیت اضافه کرد: 5 سال آغازین اجرای طرح ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی، 2 مطالعه ارزشیابانه توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش صورت گرفت و این مطالعات نشان داد اجرای برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی باعث بی‌سوادی دانش‌آموزان نشده و برعکس باعث بهبود فضای عاطفی کلاس‌ها و کاهش استرس یادگیری دانش‌آموزان شده است.



وی تصریح کرد: در اجرای آزمایشی طرح ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی مشکلی جدی وجود نداشت اما در خصوص نحوه استقرار سراسری آن در کل کشور مشکلات و چالش‌هایی پیش‌بینی می‌شد اما با این وجود در بین مدیران وزارت آموزش و پرورش آن زمان، حساسیتی نسبت به این چالش‌ها وجود نداشت و سرانجام هم بعد از ابلاغ مجوز اجرای سراسری، با حداقل آماده‌سازی زیرساخت‌ها اجرا شد.



حسنی با انتقاد از نگاه سنتی در آموزش و پرورش به اجرای طرح‌های جدید، بیان داشت: زمانی که قرار است ایده نوآورانه‌ای اجرا شود نگاه به صورت سنتی، مکانیکی است؛ گویی در هر تغییر و تحول قرار است قطعه‌ای از یک دستگاه مکانیکی عوض شود، در حالی که تحولات در سیستم‌های انسانی قرار است در سازوکار انسانی تغییری ایجاد کند.



پژوهشگر مسائل تعلیم و تربیت ادامه داد: شخصاً موافق یکباره اجرا شدن این طرح نبودم و نظرم بر این بود که باید با حوصله‌تر به انتشار ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی بپردازیم؛ پذیرفتن اجرای کشوری گام بزرگی بود اما اجرای ناگهانی و بدون آماده‌سازی زیر ساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، عوارضی به دنبال داشت که هم‌اکنون شاهد آن هستیم.



وی عنوان کرد: اجرای این مدل پیچیده نیاز به بالا رفتن سطح سواد حرفه‌ای معلمان داشت؛ ارتقای دانش و مهارت حرفه‌ای معلمان با یک دوره ساده و کم‌رمق ضمن خدمت بیست ساعته میسور نبود و ما بدون در نظر گرفتن این مؤلفه‌های مهم شروع به اجرای این طرح کردیم.

حسنی اضافه کرد: دفتر تألیف کتاب‌های درسی هم باید به صورت هماهنگ تمام کتاب‌های درسی را متناسب‌سازی می‌کرد؛ تلاش بسیاری انجام شد اما ایده‌آل نبود.

وی افزود: در معاونت نیروی انسانی باید دوره‌های ضمن خدمت کافی و با کیفیت اجرا می‌شد که به دوره‌های آموزشی بسیار کوتاه مدت و نه چندان قوی بسنده شد، به دلیلِ همین آموزش‌های کم‌مایه است که بدفهمی‌های بسیاری درباره ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی در سراسر کشور و بین بسیاری از کارگزاران نظام آموزشی جاری و شایع است.

پژوهشگر مسائل تعلیم و تربیت با بیان اینکه جمعیت کلاس‌های درس به دلیل برخی تغییرات در نیروی انسانی مثل طرح تعدیل نیروی انسانی و اجرای غافگیرانه ساختار 3ـ3ـ6 برای ارزشیابی کیفی توصیفی متناسب نشد، گفت: بدین ترتیب ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی علی‌رغم آنکه ابتدا بسیار مورد توجه بود اما بعد از گذشت چند سال زمزمه‌های مخالفت با آن شروع شد.

حسنی با انتقاد از حضور معلمان دوره متوسطه و رشته‌های نامرتبط در دوره ابتدایی بیان داشت: اولویت آموزش و پرورش این است که کلاس‌ها خالی از معلم نباشد و گاهی دبیران مقاطع بالاتر ناچاراً در کلاس‌های دوره ابتدایی مشغول به تدریس می‌شوند که این بسیار مشکل زاست و از این ناحیه هم نارضایتی از برنامه ارزشیابی کیفی ایجاد می‌شود.



وی در خصوص وجود برخی زمزمه‌های کنار گذاشتن روش ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی با توجه به نارضایتی‌ها، تصریح کرد: برای راهی که رفته‌ایم هزینه‌های زیادی صرف شده است و معلمان تا حد توانشان ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی را در کلاس درس وارد کرده‌اند، از این رو نمی‌توانیم به عقب برگردیم و آن را کنار بگذاریم؛ تنها راه پیش‌رو ارتقای حرفه‌ای معلمان است و مسئولین باید به جد در بحث چگونگی آموزش معلمان کار کنند، ایراد از برنامه نیست بلکه ایراد از نحوه اجرا بوده است.



پژوهشگر مسائل تعلیم و تربیت عنوان داشت: باید در فرایند گسترش و استقرار ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی بازنگری انجام شود؛ لازم است تغییر و تحولات دائماً رصد شوند و ناظران علمی فرآیند اجرا و گسترش را از استان‌ها گزارش دهند و کارگروهی گزارش‌ها را تحلیل کرده و مداخله‌های اصولی و مناسب در روند اجرا طراحی و انجام شود.

حسنی تصریح کرد: این مهم نیازمند هماهنگی درون بخشی و عزم ملی یعنی هماهنگی برون بخشی است، بدون عزم ملی شرایط اجرای برنامه بهبود جدی نخواهد یافت.