به گزارش خبرنگار فارس، سید حامد موسوی ثابت، عضو هیات مدیره انجمن ماهی شناسی و عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در یادداشتی به مناسبت روز جهانی مهاجرت ماهیات ابراز داشت:
بارها گفته‌ایم که ماهیان به واسطه اینکه دیده و شنیده نمی‌شوند، مظلوم‌ترین بخش تنوع زیستی هستند و معمولاً توجهی که شایسته آن هستند را حتی از سوی فعالان محیط زیستی دریافت نکرده‌اند. از این رو، افزایش آگاهی در مورد وضعیت اسفناک ماهیان بسیار مهم است.
در این بین، ماهی‌های مهاجر که از مخلوقات استثنائی و فوق‌العاده خداوند هستند، وضعیت وخیم‌تری دارند. آنها در سراسر مسیر رودخانه‌ها سفر می‌کنند تا چرخه زندگی خود را کامل کنند، برخی بیش از ۱۰ هزار کیلومتر شنا می کنند!
آنها با استفاده از جریان‌ها، میدان‌های مغناطیسی، حتی حس چشایی و بویایی خود مسیریابی می‌کنند تا به خانه برسند. میلیاردها نفر در سراسر جهان برای تغذیه، ورزش، تفریح و تحقیق به آنها وابسته هستند. با این حال، بسیاری از گونه‌های ماهیان مهاجر به شدت در معرض خطر انقراض یا تهدید هستند. علت اصلی آن موانع ساخته شده توسط انسان است که جریان طبیعی رودخانه‌ها را مختل کرده و از مسیرهای معمول مهاجرت آنها جلوگیری می‌کند. بسیاری از ماهی‌ها برای تولید مثل، تغذیه و تکمیل چرخه زندگی خود نیاز به مهاجرت دارند.
ماهی‌های مهاجر حلقه‌ای مهم در زنجیره غذایی هستند و نقش مهمی در ایجاد سیستم‌های رودخانه‌ای سالم و مولد دارند. علاوه بر این، آنها منبع غذایی و معیشت مهمی را برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان فراهم می‌کنند. آنها از نظر زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی و تفریحی مهم هستند.
روز جهانی مهاجرت ماهیان هر دو سال یک بار با هدف آگاهی بخشی و یادآوری اهمیت ویژه ماهی‌های مهاجر و آزادسازی رودخانه‌ها گرامی داشته می‌شود.
در این روز، نهادها و سازمانهای مرتبط از سراسر جهان برنامه‌های خود را با یک موضوع مشترک برگزار می‌کنند، این محور اصلی حاوی پیام «متصل کردن ماهی‌ها، رودخانه‌ها و مردم» با یکدیگر است.
این شعار با هدف کمک به آزادی ماهی‌ها، رودخانه‌ها و بشریت از بندها انتخاب شده است. شاید امسال بهتر از گذشته بتوانیم ماهی‌ها را درک کنیم، زیرا پس از یک دوره نسبتا طولانی قرنطینه، همه ما مشتاق آزاد شدن از محدودیت‌های کرونایی هستیم. با وجود میلیون‌ها مانع دست‌ساخته بشر در آبراه‌های جهان، ماهی‌های مهاجر نیز چنین هستند!
به طوری که در اولویت این روز جهانی اینطور آمده است که می‌خواهیم برچیده شدن صدها سدسازی اجرا شده و برنامه‌ریزی شده در سال‌های اخیر را جشن بگیریم و ماهیان مهاجر را تشویق کنیم تا از رودخانه‌های با جریان آزاد، آزادانه مهاجرت کنند.
در ایران تاکنون حدود سیصد گونه ماهی آب شیرین یا وابسته به آب شیرین و حدود هزار گونه ماهی دریایی شناسایی شده است. از این میان حدود صد گونه بوم زاد ایرانی (که فقط در ایران هستند و در هیچ جای دیگر این جهان پهناور وجود ندارند) از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
در کشور ما حدود بیست گونه ماهی مهاجر بین دریا و رودخانه شناسایی شده‌اند که به جز یکی دو مورد، مابقی ساکنان دریای خزر هستند. ماهیان خاویاری، آزاد ماهی خزری، ماهی سفید، کولی‌ها، کلمه، مارماهیان، و سایر کپور ماهیان از این دست به حساب می‌آیند.
متاسفانه در دو سه دهه اخیر به دلیل انسداد مسیرهای مهاجرتی، صید بی رویه، ورود آلاینده‌ها و از بین رفتن شرایط تکثیر، نسل اغلب آنها رو به نابودی گذاشته است.
در جنوب کشور هم در خوزستان، تنها ماهی مهاجر ماکول بنام "«صبور» به دلیل همین اثرات مخرب در خطر نابودی قرار گرفته است.
همچنین علیرغم پیشرفت صنعت سدسازی در کشور و ساخت صدها سد بر روی رودخانه و انسداد مسیرهای حرکت ماهیان، اما متاسفانه تاکنون هیچ یک از سدهای ایران مجهز به «ماهی رو» یا راه عبور ماهیان به بالادست سد نیستند.
لازم به ذکر است که ساخت ماهی رو از ملزومات ساخت سد از حدود پنجاه سال قبل در نقاط مختلف جهان به‌شمار می رفته است. علاوه بر اینها، ساخت بندها و پایه‌های پل‌ها در مسیر حرکت ماهیان در رودخانه‌ها مشکلات عدیده‌ای را در این خصوص ایجاد کرده است. اگر در کنار اینها اثرات مخرب خشکسالی‌های شدید، برداشت بی‌ضابطه آب رودخانه‌ها برای کشاورزی (مانند قتل عام اخیر ماهیان در رودخانه های صومعه سرا، گیلان) و صیادی غیرمسئولانه (مانند صید کوسه ماهیان با هدف فروش باله آنها) را بگذارید، شرایط سخت بقای ماهیان این سرزمین بهتر قابل تصور خواهد بود.
به هرحال، در یک دهه اخیر آمارهای صید ماهیان در ایران، به خصوص ماهیان مهاجر بسیار تکان دهنده است و خبر از انقراض نزدیک برخی از آنها می‌دهد و لزوم ورود و نظارت سازمانهای مسئول نظیر سازمان حفاظت محیط زیست را در کنار تشکل های مردم نهاد (نظیر انجمن ماهی شناسی ایران) بیش از گذشته نمایان می‌سازد.
اینکه با روشن شدن این زیان‌ها همچنان بار مسئولیت خطیر حفاظت از ذخایر ملی آبزیان به سازمان شیلات به‌عنوان نهاد متولی بهره‌برداری سپرده شود، اشتباهی استراتژیک و در تضاد با منافع ملی قلمداد می‌شود، چنان که در سنوات اخیر ضررهای این راهبرد غلط در منابع آبزیان خلیج فارس و دریای عمان با تاراج کشتی‌های ترال برای عموم مردم نمایان شد.
گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد که ماهی‌های مهاجر آب‌های شیرین در معرض تهدید شدید ناشی از تأثیرات انسان‌ساز قرار دارند و اقدامات فوری برای توقف و سپس معکوس کردن این اثرات منفی لازم است.
آمار تکان دهنده است اما ما معتقدیم که اگر جوامع صیادی با متخصصین همراه شوند، می توان امیدوار بود که جمعیت های ماهی های مهاجر بتوانند دوباره بازگردند و خود را بازسازی کنند.
ما باید همین الان اقدام کنیم قبل از اینکه جمعیت‌ها به نقطه‌ای برسند که برای حفظ و بهبود ذخایر بسیار کم باشند و این فرصت نهایی از دست برود.
این یک هشدار جدی است برای جوامع صیادی که معیشت آنها تا حدود زیادی وابسته به حفظ این ماهیان ارزشمند است. اکنون زمان ارزش گذاری برای ماهی های مهاجر و رودخانه هایی است که آنها را نگهداری می کنند، دست به دست هم دهیم و ماهیان مهاجر را برای آیندگان حفظ کنیم.
انتهای پیام/
