به گزارش ایرنا ، زندگی امروزی از روش سنتی به یک زندگی ماشینی تبدیل شده و در مقایسه با دهه های گذشته تغییر زیادی یافته و مردم گوشه و کنار این کشور ، حسرت تمامی مناسبات و اعیاد دوران گذشته را می خورند و با ادله به بیان محسنات آن دوران می پردازند.



امروزه دیگر کمتر آثاری از رسوم و آیین دهه های گذشته هر منطقه به چشم می خورد و بزرگان و ریش سفیدان ، خاطرات و رسوم آن دوران را تنها به نسل جدید بیان می کنند که اغلب برای جوانان جالب توجه است.



اهالی مرزنشین شهرستان آستارا نیز در دهه های گذشته با رسوم خاص و منحصر در آن دوران به استقبال عید نوروز می رفتند ولی امروزه حتی آثاری از برخی از این رسوم و آیین ها به چشم نمی خورد.



اکبر اکسیر شاعر و پژوهشگر مسایل اجتماعی گیلان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: آیین های نوروزی سالهای گذشته در آیین های سه مناسبت چهارشنبه سوری ، عید نوروز و 13 بدر خلاصه می شد و هر کدام از آنها ترتیبات خاص خود را داشت.







*****



خانه تکانی:



وی در مصاحبه با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: خانه تکانی در آستارا از نیمه اسفندماه شروع می شد و خود گویای آمدن بهار بود. مردمان این خطه اعتقاد داشتند که اگر در خانه ای گرد و غبارروبی عید نوروز انجام نشود ، سلامتی و برکت از آن خانه می رود. در آستارای قدیم و در ایام نزدیک عید مردم برای خرید آهک از آقای کرمی دم انبار او صف می بستند و مادران آستارایی در حالی که کودکی را به کول خود بسته بودند ، با یک فرچه دسته بلند ، تمام دیوارهای خانه را که اغلب کاهگلی و موسوم به چنگه پشته بود ، با آهک سفید می کردند. به باور اهالی این خطه وجود تارک عنکبوت در خانه ها فرآور بود و به همین علت اهالی آستارا در خانه تکانی هر جای خانه تارک عنکبوتی می دیدند ، پاک می کردند.







*****



دستمال انداختن:



این شاعر طنزپرداز گیلانی اضافه کرد: پس از شام چهارشنبه سوری نیز مراسم شال انداختن یا دستمال انداختن یا همان شال ساللاماق توسط نوجوانان و جوانان به اجرا در می آمد. در این مراسم جوانان شال و دستمالی را به منازل انداخته و به صورت ناشناس طلب عیدی می کردند. صاحب خانه نیز بر حسب وسع خود مبلغی پول و عیدی و مقداری آجیل و تنقلات به دستمال می بست.



مادرها در این شب توصیه می کردند که اعضای خانواده حرف های خوب و امیدبخش بزنند تا اگر همسایه ای فال گوش ایستاده باشد ، حرفهای شیرین و امیدبخش بشنود و خوشحال برگردد.



نوجوانان در این مراسم به صورت ناشناخته دق الباب کرده و طلب عیدی می کردند به طوری که صاحب خانه و صاحب شال همدیگر را نمی دیدند.



در قدیم گندم بو داده و برشته شده را نیز که قوورقا نام داشت بر دستمال بسته و به نیت پر برکت شدن روزی خود بر دستمال چهارشنبه سوری می بستند.



اکسیر در ادامه با حسرت ضمن بیان ویژگی های زیبای این رسم افزود: نوجوانان همسن ما به خانه آشنایان و همسایه و فامیل رفته به زبان محلی نوروز خوانی می کردند که بخش آخرین آن این بیت بود: آغاجلار آچیب چنبره چیجک ، بالاجا اوغلوئون شیرینی سین ایچک (درختان به شکوفه نشسته اند، امید که شیرینی دامادی پسر کوچکتان را بخوریم) و به این طریق طلب عیدی می کردند ولی متاسفانه این رسم به مرور زمان با محصور شدن خانه ها و آپارتمان نشینی مردم و با ظهور آیفون های تصویری برچیده شده و به فراموشی سپرده شد.







*****



تکم چی ها:



اکسیر در توصیف رسم تکم چی ها نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تکم که به معنی بز نر و عروسک چوبی است که به قطر حدود 4 سانتیمتر ، طول 25 و عرض 12 الی 15 ساخته می شود و آن را آذین می کنند. روی این عروسک چوبین را با مخمل یا پارچه هائی به رنگ قرمز می پوشانند و روی این پارچه را نیز با پولک ، زنگوله ، سکه و نیز پارچه های الوان و حتی آئینه تزیین می کنند.



تکم با قطعات پارچه ای رنگی آذین بندی شده مانند گل های بهاری است که هر رنگ و گل این تکم معنای خاص خود را دارد. رنگ سرخ به معنی شادی و نشاط است. این رنگ در مناطق ترک زبان نظیر آستارا خیلی مورد استفاده قرار می گیرد و به طوری که حتی لباس عروسهای این خطه در سالهای نه چندان دور سرخ رنگ بوده است.



تکم چی ها در واقع پیش قراولان چهارشنبه سوری و عید بودند که با آمدن خود بهار و نوروز را نوید داده و با خواندن اشعار موزون به زبان ترکی در حیاط منازل طلب عیدی می کردند.



این تکم چی ها در واقع روایتگر نوروز و منادی فرا رسیدن بهار بودند و در اشعار خود وصف امام علی(ع) و ائمه اطهار را می کردند و در برخی موارد نیز اشعار و مسائل طنزآمیز مربوط به عروس ها و مادرشوهرها را می خواندند تا شادی را به خانه ها ببرند و عیدی بستانند.







*****



مژدگانی گرفتن به خاطر میهمان و مسافر:



وی مژدگانی گرفتن را از جمله رسوم زیبا ولی فراموش شده ایام عید در شهر آستارا ذکر کرد و افزود: در گذشته رسم بر این بود که هر مسافر و میهمانی و یا عضوی از یک خانواده که از راه دور برای مقصد منزل یکی از هالی به شهر آستارا وارد می شد ، کودکان محل به منزل میزبان رفته و طلب مژدگانی می کردند ولی امروز زندگی آن قدر با حواشی عجین شده که کسی از آمدن مهمان خوشحال نمی شود و مژدگی نیز در کار نیست.







*****



تخم مرغ بازی:



این شاعر طنزپرداز آستارایی در ادامه با یادآوری خاطرات دوران کودکی خود در خصوص تخم مرغ بازی به خبرنگار ایرنا گفت: در روز چهارشنبه آخر سال بعد از صرف صبحانه ، اولین کار بچه ها ، نوجوانان و حتی جوانان حضور در روی پل مرداب و حوالی آن بود که در دسته ها و گروه های چند نفری به تخم مرغ بازی می پرداختند.



در این روز حاضران تخم مرغ های رنگی و پخته شده خود را برای تماشا و بازی ویژه به محل می آوردند. حاضران در این جمع عیدانه ، تخم مرغ های خود را به صورت نوک به نوک بر هم می زدند و در صورت شکسته شدن تخم مرغ رقیب ، برنده بازی اعلام شده و تخم مرغ شکسته را از آن خود می کردند.



هر کسی که در این کار مهارت داشت، با تخم مرغ های شکسته زیادی به خانه خود باز می گشت.







*****



لباس عید:



اکسیر رنگی ترین و شادی بخش ترین لحظات عید نوروز را مربوط به تهیه و پوشیدن لباس عید به خصوص برای کودکان عنوان کرد و افزود: حدود نیم قرن پیش در نزدیکی های عید و از همان روز چهارشنبه سوری کودکان لباس های نو خود را می پوشیدند و کسانی که توانایی و وسع مالی کمتری داشتند ، کت و شلوارهای سال گذشته خود را به خیاط می دادند تا پارچه قسمت های مختلف آن را پشت و رو و وارونه کرده و دوباره بدوزد تا نو به نظر برسد و با لباس نو، سال را شروع کنند.



با این حال در آن ایام چه غنی و چه فقیر ، همه به یک اندازه با آمدن نوروز شاد می شدند.







*****



خریدهای نوروزی:



وی در ادامه اظهار کرد: خریدهای نوروزی مردم از یک هفته مانده به چهارشنبه سوری آغاز می شد و قبل از ظهر روز سه شنبه با خرید ماهی قرمز ، کاه و کولش آتش شامگاه چهارشنبه سوری ، شاخه های درخت شمشاد یا همیشه جوان ، آینه ، شمع و بنفشه وحشی به اوج خود می رسید.



همه اهالی اصرار داشتند که این اقلام را قبل از ظهر تهیه کنند چرا که معتقد بودند تهیه این اقلام بعد از اذان ظهر شگون ندارد.



همچنین برخی مادرها اعتقاد داشتند که قبل از ظهر چهارشنبه سوری نباید چیزی از خانه به دیگران داد به خصوص نمک و برنج چرا که معتقد بودند با این کار برکت از خانه می رود.



در این روز هر خانواده یک هدیه لباس نو با رنگ هایی شاد برای این روز خریداری می کرد و در سر سفره هفت سین چهارشنبه سوری با همان لباس حاضر می شد.







*****



سفره هفت سین:



وی با اشاره به این که تهیه ملزومات امروزی سفره هفت چندان در میان اهالی آستارا رسم نبوده ، بیان کرد: نیم قرن پیش و تا دو دهه قبل در سفره هفت سین چهارشنبه سوری آستارایی ها سنجد جزو مهمترین ها بود و انجیر خشک و نقل همراه با آجیل تهیه می شد ولی سفره هفت سین آستارایی ها بدون سمنو بود و به جای آن سین دیگری انتخاب می کردند.



رنگ کردن تخم مرغ نیز از جمله مراسم ایام عید در آستارا بود که از لوازم سفره هفت سین و سفره چهارشنبه سوری محسوب می شد.











*****



حمام عید:



اکسیر که در روزگار کودکی خود در حمام های خانگی به دست مادرش استحمام عید کرده، در توصیف استحمام ویژه عید به خبرنگار ایرنا گفت: صبح روز چهارشنبه سوری یا روز سه شنبه حمام کردن یکی از رسم های پسندیده مردم آستارا بود که در زمان های قدیم یا در حمام عمومی شهر انجام می شد و یا مادر خانواده ها فرزندان خود را که اغلب پر تعداد هم بودند ، در حمامک خانگی و در یک تشت و یا حوضچه سنگی که در پشت خانه خود و در ادامه بامهای شیروانی درست می کردند و موسوم به فاکون بود ، استحمام کرده و لباس نو بر تنشان می کردند.



بچه ها اولین لباس نوی سال جدید را پس از استحمام چهارشنبه سوری و به این شیوه می پوشیدند.







*****



پذیرایی و میوه شب عید:



وی ملزومات و پذیرایی امروزی عید نوروز را پر تشریفات ولی خالی از حس و حال دوران گذشته عنوان کرد و افزود: میوه در سالهای دور و حدود نیم قرن پیش به اندازه امروزی ذخیره و تولید نمی شد و اغلب خانواده های آستارایی میوه ذخیره شده خود را از قبیل به پاییزی ، ازگیل ، گلابی محلی و سیب قرمز محلی ریز بر سفره می نهادند. علاوه بر این انگور ، گلابی و ازگیل شور نیز در سفره قرار می گرفت.



همچنین به مناسبت عید شیرینی های محلی و خانگی نیز از قبیل باقلوا و قطاب برای ایام عید آماده می شد.







*****



مراسم تحویل سال و عید نوروز:



این پژوهشگر مسایل فرهنگی و اجتماعی شهرستان آستارا در ادامه بیان کرد: تحویل سال در آستارا با حضور تمام اعضای خانواده جشن گرفته می شد و پس از تحویل سال و خواندن آیات قرآن و دعای معروف یا مقلب القلوب و الابصار ... ، اعضای خانواده به روبوسی پرداخته و هدیه دادن به کودکان و فرزندان آغاز می شد. دید و بازدید عید نیز از همان نخستین ساعات تحویل سال در آستارا آغاز می شد.



در گذشته دید و بازدید عمومی عید نوروز توسط شهرداری و در طول چند روز اول سال برنامه ریزی می شد و اهالی محلات در زمانی که شهر کوچک و کم جمعیت بود ، به صورت محله ای به خانه همدیگر رفته و عید را تبریک می گفتند و ریش سفیدان نیز افرادی را که بنا به دلایلی با هم قهر کرده بودند ، آشتی می دادند.







*****



تبریک عید برای عزاداران:



اکسیر تبریک عید به عزاداران را نشانه توجه فرهنگ بومی به مسایل اجتماعی عنوان کرد و در توصیف این رسم گفت: تبریک عید برای عزاداران و آنهایی که یکی از اعضای خانواده خود را در یکسال گذشته از دست داده بودند ترتیبات و مراسم خاص خود را داشت که امروز نیز با اندک تغییر همچنان به اجرا در می آید.



تبریک عید این افراد در نخستین ساعات عید انحام می شد و اهالی محل و افراد فامیل به در خانه صاحب عزا رفته و عید بستگان درگذشته را که موسوم به قره بایرام(عید سیاه) است ، به روش حضور تبریک می گفتند.



در این مراسم دوستان ، آشنایان و افراد فامیل در خانه صاحب عزا جمع شده و به او سرسلامتی می گفتند ولی امروزه این مراسم با تغییراتی در روش ، به صورت دسته جمعی در مساجد محلات و قبل از عید انجام می شود ولی زنان همچنان مراسم قره بایرام درگذشته خود را در منازل فرد درگذشته بر پا می دارند.







*****



حضور در آرامستان ها:



به گفته اکسیر حضور در آرامستان ها نیز از جمله آیین های ویژه ایام نزدیک به عید نوروز است که همه ساله انجام می شود. اهالی محل در آخرین پنجشنبه سال و یا اخرین روز سال بر سر مراز درگذشتگان حاضر شده و با روشن کردن شمع و گذاشتن گل و سبزه بر مزار و با خواندن فاتحه ، یادی از درگذشتگان می کنند.



برخی از افراد نیز این رسم را در اولین روز سال به جای می آورند.







*****



سیزده بدر:



اکسیر در خصوص مراسم ویژه 13 بدر نیز گفت: در سال های دهه 40 و 50 مراسم سیزده بدر آستارا در محلی موسوم به طیاره میدانی برگزار می شد. این محل که مکان فعلی ساختمان شهرداری ، فرمانداری و سپاه ناحیه آستارا است ، تفرجگاهی در نزدیکی شهر بود و در روز 13 بدر اهالی شهر آستارا با حضور در آن محل و با انجام بازیهای محلی روز 13 فروردین را سپری می کردند ولی امروزه با گسترش شهرنشینی و در دسترس بودن خودرو ، تفرجگاه های دورتر برای گذران 13 بدر توسط خانواده ها انتخاب می شود.



در این روز اهالی محل با گره زدن سبزه و نیز با رهاسازی سبزه ها و ماهی عید در آب جاری ، تعطیلات عید نورز را به پایان می رسانند.ک/4



1905/2007