مقام معظم رهبری که به مناسبت سی و هشتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی ایران به بهشت‌زهرا رفته بودند، بر مزار شهدای آتش‌نشان نیز حضور یافتند و با تعدادی از خانواده‌های این شهدا دیدار و گفت‌وگو کردند. اما قبل از ظهر دیروز وزیر کشور و شهردار تهران‌ برای ارائه گزارش درخصوص حادثه پلاسکو به مجلس شورای اسلامی رفتند.

عصر روز گذشته هم مراسم بزرگداشت شهدای آتش‌نشان در مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری از ساعت 14تا 18با حضور حسن روحانی‌ رئیس‌جمهور، محمدباقر قالیباف‌ شهردار تهران، حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی‌مسئول دفتر مقام معظم رهبری، چند نفر از اعضای هیأت دولت، فرماندهان و برخی از نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهر تهران و همچنین‌آیت‌الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان برگزار شد. در این مراسم خانواده‌های شهدای آتش‌نشان حادثه پلاسکو و جمع کثیری از مردم‌ و آتش‌نشانانی از شهرهای مختلف کشور نیز برای همدردی با همقطارانشان و برای عرض تسلیت حضور یافته‌ بودند.

محمدباقر قالیباف با تسلیت به مناسبت شهادت شهدای آتش‌نشان در صحن علنی مجلس از مردم ایران، رسانه‌ها و همه همکاران و همسنگران خود نیز تقدیر کرد و گفت: برای خانواده معزز شهدا و جانباختگان حادثه پلاسکو صبر جزیل آرزومندم.پیش از آغاز سخنان شهردار تهران فیلمی 7دقیقه‌ای درباره نحوه وقوع حادثه و عملیات امدادی انجام شده تا کشف پیکر شهدای آتش‌نشان از زیر آوار به نمایش درآمد.

محمدباقر قالیباف در گزارش خود به مسائلی چون مسئولیت وزارت کار در برخورد قضایی با پلاسکو، تجهیزات آتش‌نشانی تهران، نوسازی بافت‌های فرسوده و اقدامات صورت‌گرفته برای آمادگی در برابر بحران‌ها اشاره کرد. قالیباف در سخنان خود به نمایندگان حاضر در جلسه علنی مجلس گفت: از 2نگاه می‌خواهم به این موضوع اشاره کنم و نکات جزئی حتما در کمیسیون‌های مجلس رسیدگی می‌شود. موضوع مدیریت بحران و حوادثی که اتفاق می‌افتد‌وشاید عامل انسانی در آن دخیل است اما اشکالات ساختاری منجر به حوادث می‌شود.

در موضوع اول به‌عنوان مدیر بحران می‌خواهم به بخش ساختاری مراجعه کنم. امروز در کشور ما نبود یک نگاه سیستمی و فرایندمحور درخصوص حوادث و پیشگیری یک چالش است. از مرحله قانونگذاری و نظارت و مشخص‌نبودن مسئولیت گرفته تا متناسب نبودن مسئولیت و اختیارات را نیز در پیش داریم. شهردار تهران در ادامه به چند مورد از حوادث روی‌داده در کشور چون حادثه هواپیما در فرودگاه اصفهان در سال76، تصادف قطارها در نیشابور که سال82 اتفاق افتاد و تصادف اتوبوس‌ها در بزرگراه تهران - قم در سال92 اشاره کرد.

قالیباف تأکید کرد: می‌خواهم بگویم که در فرایندها و ساختار دچار اشکال هستیم. قالیباف همچنین یادآور شد: از سال92 تا الان عملا مدیریت بحران مشکل قانونی دارد. این موضوعی کلیدی است که مجلس باید به آن توجه کند.قالیباف با بیان اینکه تنها مرکز فرماندهی مدیریت بحران در کشور در شهرداری تهران است، گفت: در حادثه پلاسکو ما به‌عنوان شهرداری تهران در مدیریت بحران وظیفه داشتیم. مهم‌ترین اقدام ما سازماندهی از جنبه مکانی و فرماندهی بوده به‌طوری که اکنون تنها محل فرماندهی مدیریت بحران که به تمام معنی در آن وجود دارد، شهر تهران است.

در بخش HSE فعالیت‌ها به‌درستی انجام می‌شود. اکنون مقاوم‌سازی پل‌ها در دست اقدام است. ایمنی بیمارستان‌ها صورت گرفته و گروه‌های دوام شکل گرفته‌اند که در قالب برگزاری مانور به مردم آموزش می‌دهند‌ به‌طوری که بیش از 5هزار گروه در محله‌ها کار سازماندهی شده انجام می‌دهند.

وی با اشاره به ساخت سوله‌های بحران گفت: تاکنون بیش از 120سوله در این 10سال مجهز به تمام تجهیزات ازجمله ارتباطات بی‌سیمی برای شبکه‌های رسمی اردوگاه‌های اسکان و مراکز درمانی ساخته شده است و مرتب مانور برگزار می‌شود. شهردار تهران همچنین به تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی در پایتخت اشاره کرد و گفت: سال84 در تهران 74 ایستگاه آتش‌نشانی داشتیم که امروز به 125 ایستگاه رسیده‌ایم و تنها شهری هستیم که به‌رغم ترافیک سنگین، استاندارد زمان رسیدن به محل حادثه را انجام داده‌ایم. در حادثه پلاسکو نیز آتش‌نشانان در کمتر از 2.5دقیقه به محل حادثه رسیدند.

به گفته وی، در بخش تجهیزات و ماشین‌های عملیاتی، تهران از حدود 280خودرو در سال84 به حدود 900خودروی مجهز حریق در سال‌جاری رسیده است؛ ضمن اینکه سبدها و نردبان‌ها 4سال قبل خریداری شده‌اند. نکته مهم دیگری که شهردار تهران به آن اشاره داشت، خرید نردبان‌های 54متری برای تهران است. به گفته قالیباف پیش از این نردبان 54متری در کشور نداشتیم اما امروز نردبان 33متری و 54متری در عملیات‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• سرعت در نوسازی بافت‌های فرسوده

شهردار تهران در بخش دیگری از سخنان خود در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به یکی از اصلی‌ترین معضلات شهرهای کشور و پایتخت اشاره کرد که زمینه‌ساز بروز بحران‌های بسیار جدی است. قالیباف درباره بافت‌های فرسوده اظهار داشت: برابر مصوبات، شهرداری تهران موظف است سالانه 10درصد احیای بافت فرسوده انجام دهد، این در حالی است که در شهر تهران امروز 34درصد از بافت فرسوده را احیا کرده‌ایم و این رقم در سایر شهرها 7درصد است.

وی افزود: به‌طور خاص منطقه12 را دنبال کردیم. شهردار تهران به جلسه هفتم اردیبهشت سال93 شورای شهر تهران هم اشاره داشت که در آن جلسه خطاب به اعضای شورای شهر تهران از اشکالات موجود سخن گفته و اینکه قوانین اجرا نمی‌شوند. قالیباف در آن جلسه به خطرات پلاسکو اشاره کرده و گفته بود: آیا به‌عنوان شهردار تهران این اختیار را دارم که به‌دلیل تهدیدات ایمنی پلاسکو را پلمب کنم؟

قالیباف دیروز در بخش دیگری از صحبت‌هایش به پاساژ معروف علاءالدین هم اشاره داشت. وی در این‌باره گفت: علاءالدین هم مشکل سازه و ایمنی از منظر حریق دارد. وقتی برای نخستین بار برای پلمب این پاساژ با حکم کمیسیون ماده100 رفتیم، اجازه ندادند.

• مسئولیت وزارت کار در برخورد با تخلف پلاسکو

شهردار تهران با بیان اینکه ماده55 قانون شهرداری‌ها در بند14 می‌گوید شهرداری برای حریق و سیل باید اقدام کند، گفت: باید اقداماتی شود تا اتفاق سال64 تجریش تکرار نشود. بنابراین به‌منظور پیشگیری از سیل بیش از 500کیلومتر کانال در تهران ساخته شده است. همچنین پیش از این 1800نقطه آبگیر داشتیم که امروز باران شدید هم که می‌آید 100مورد هم نداریم.

در بالای 7روددره شهر تهران، حوضچه آرامش زده‌ایم که اگر سیلی در کوهپایه آمد با اینکه ما در قبال آن مسئولیتی نداریم، اما مشکلی پیش نیاید.شهردار تهران در ادامه به موضوع رفع خطر از اماکن عمومی اشاره و تأکید کرد: یک وقتی خطر بالفعل است و یک وقتی خطر بالقوه است. رفع خطر در شهرداری در اماکن عمومی رفع خطرهایی است که بالفعل است. مانند دیواری که می‌خواهد بریزد یا چاله یا نهر آبی که این رفع خطرات را انجام می‌دهیم.

هر چند گاهی اوقات که این کارها را انجام می‌دهیم چون صاحب شخصی دارد باید حکم قضایی بگیریم و دوباره دچار مشکل می‌شویم. درباره ساختمان پلاسکو هم اخطاریه‌ها داده شده بود. همچنین به‌دلیل پیشگیری برای همه افرادی که آنجا حضور داشتند کلاس و کارگاه آموزشی گذاشتیم اما بعد از 2بار که لغو شد، تنها 17نفر شرکت کردند. وی با بیان اینکه ما بخشنامه‌های مربوط به چگونگی مقابله با حریق را در شهریورماه گذشته برای آخرین بار به این ساختمان ارسال کردیم، افزود:

براساس مقررات هیأت وزیران، هم نظام صنفی و هم وزارت کار مسئولیت دارند؛ براساس مواد‌ 96، 101 و 105 و براساس مصوبه مجلس، بازرس وزارت کار ضابط دادگستری است. حتی کارشناسی بازرسی سازمان آتش‌نشانی نیز این قدرت را ندارد. براساس مصوبه هیأت دولت در سال93 در مواد 3، 4 و 5، سازمان آتش‌نشانی شهرداری‌ها همکار بازرس و مجموعه وزارت کار هستند و وزارت کار می‌تواند به‌عنوان ضابط از دادسرا یا دادگاه حکم توقیف بگیرد. این مصوبه مجلس است که دادسرا هم مکلف است حکم توقیف را بدهد. اینها کارهایی است که باید در جای خودش انجام شود.

• تهدیدهای علاءالدین

شهردار تهران در ادامه به ساختمان‌های پلاسکو و علاءالدین اشاره داشت. قالیباف در این‌باره گفت: بشخصه هر دو ساختمان پلاسکو و علاءالدین را پیگیری کرده‌ام. روزی که سراغ ساختمان علاءالدین رفتیم هم مشکل آتش‌نشانی و هم مشکل سازه داشت و جمعیت زیادی هنوز در آنجا تردد دارند که در معرض خطر هستند.

وقتی برای نخستین‌بار به‌رغم داشتن رأی کمیسیون ماده100 برای پلمب رفتیم، اجازه این کار را ندادند. این در حالی است که اگر رأی کمیسیون ماده100 را نداشته باشیم، اختیار پلمب نداریم. اگرچه آنها به دادگاه شکایت کردند اما رأی به نفع شهرداری داده شد. اعتراض کردند و باز هم رأی به نفع ما داده شد. به دیوان عدالت اداری ارسال شد و مجددا رأی به نفع شهرداری داده شد و بدین‌ترتیب این پروسه به طول انجامید.

دو سال و نیم تلاش کردیم، اما شورای تأمین به دلایل امنیتی اجرای رأی را به تعویق انداخت و هنوز که هنوز است بعد از دو سال و نیم نتوانسته‌ایم در پاساژ علاءالدین کاری را که می‌خواستیم به انجام برسانیم.شهردار تهران همچنین به شبهه مطرح شده درباره چرایی استفاده‌نکردن از هلی‌کوپتر در حادثه پلاسکو هم اشاره کرد و گفت: در ماجرای پلاسکو امکان استفاده از هلی‌کوپتر را نداشتیم چراکه در اختیار امداد و نجات است. ضمن اینکه اصلا نیازی به آن نبوده است. در عملکرد میدانی نیروها به موقع رسیدند. یک‌بار آتش مهار شد و دوباره حریق اتفاق افتاد.

محمدباقر قالیباف در رابطه با بحث تخلیه ساختمان هم گفت:‌ 32دقیقه قبل از ریزش، اعلام تخلیه به همه نیروهای عمل‌کننده داده شد و چون مردم بیرون رفته بودند درمجموع فقط 6 نفر از مردم فوت شدند که حاکی از تخلیه مناسب ساختمان قبل از ریزش است. وی در ادامه یادآور شد: شهید امینی نیز به همراه برخی دیگر از آتش‌نشان‌ها در زمان تخلیه ساختمان از مسیر پله‌ها در حال خروج بودند تا کسی از مردم و همکاران آتش‌نشان در ساختمان نمانده باشند که در همین حین بخشی از پله‌ها فرو ریخت.

وی در مورد برداشت آوار نیز گفت:‌ با همه استانداردهایی که وجود داشته کار پیش رفته است. در مقایسه با حادثه 11سپتامبر باید حادثه پلاسکو 10روز زمان می‌برد که کمتر از 9روز زمان برد. همچنین سازه‌ متصل در این ساختمان در همه مجموعه بوده و باید برش می‌خورد تا آواربرداری انجام شود که همه این اقدامات انجام شده است.

• ‌اخطارهای بی‌نتیجه به پلاسکو

دیروز وزیر کشور هم در صحن مجلس شورای اسلامی گزارش خود در مورد ابعاد حوادث پلاسکو را ارائه کرد. عبدالرضا رحمانی فضلی درباره وضعیت پلاسکو گفت: وضعیت ساختمان پلاسکو در طرح تفصیلی جدید تهران، زیر پهنه گستره و محورهای تجاری، اداری و خدماتی با عملکرد در مقیاس منطقه‌ای تعریف شده است.

به گفته وی پلاسکو فاقد پارکینگ، سیستم گرمایش‌ مرکزی و لوله‌کشی گاز بوده و از نظر ایمنی و آتش سوزی نیز فاقد سیستم‌های اعلام و اطفای خودکار حریق بوده است. وی در ادامه با اشاره به اینکه شهرداری تهران به استناد بند 14ماده 55قانون شهرداری، وظیفه اتخاذ تدابیر مؤثر و اقدام لازم برای حفظ شهر از خطر سیل، حریق و رفع خطر از بناها و دیوارهای شکسته و خطرناک که واقع در معابر و اماکن عمومی است را بر عهده دارد، افزود:

در تبصره این ماده آمده است: شهرداری وظیفه دارد تمامی موارد مربوط به رفع خطر از بناها را پس از کسب نظر از مأمور فنی خود به مالکین یا صاحبان اماکن ابلاغِ مهلت‌دار متناسبی صادر و اگر دستور شهرداری در مهلت معین به موقع اجرا گذاشته نشود، شهرداری رأسا با مراقبت مأمورین خود اقدام به رفع خطر کرده و هزینه را از طرف دریافت کند.

وزیر کشور ادامه داد: ‌برای تحقق این مأموریت‌ها از طرف شهرداری و سازمان آتش‌نشانی تاکنون 7اخطار به هیأت مدیره ساختمان داده شده است؛ مطابق اخطارهای داده شده شهرداری در سال‌جاری مانور عملیات امداد و نجات و اطفای حریق را هم در ساختمان پلاسکو برگزار کرده است.

رحمانی‌فضلی اضافه کرد:‌ همچنین پس از بازدیدهای صورت گرفته از ساختمان، ‌دستورالعمل ایمنی ساختمان توسط آتش‌نشانی در شهریور 95تهیه و به هیأت امنا ابلاغ شده است لیکن عدم‌اقدام مناسب دستگاه‌های مرتبط با این موضوع باید بررسی شود که چگونه عمل کرده‌اند. وی همچنین با بیان اینکه کارفرمایان و مسئولان واحدهای تولیدی به موجب ماده 91قانون کار مکلف هستند براساس مصوبات شورای‌عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت، سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و امکانات لازم را فراهم کنند، اعلام کرد که این مورد نیز درخصوص پلاسکو در حال بررسی است.

وزیر کشور ادامه داد: هر گاه حین بازدید کارشناسی حرفه‌ای بهداشت امکان وقوع حادثه یا بروز خطر در کارگاهی داده شود، آنها مکلف هستند مراتب را فوراً و کتباً به کارفرما یا نماینده و به رئیس مستقیم خود اطلاع دهند. وی افزود: وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی و همچنین بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حسب گزارش بازرسان کار و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای از دادسرای عمومی محل و درصورت عدم‌تشکیل دادسرای عمومی از دادگاه محل تقاضا خواهند کرد فوراً قرار تعطیل و لاک و مهر تمام یا قسمتی از کارگاه را صادر کند.

رحمانی فضلی تصریح کرد: دادستان بلافاصله نسبت به صدور قرار اقدام و قرار مذکور پس از اقدام قابل اجراست؛ دستور رفع تعطیلی توسط مرجع مذکور درصورتی صادر خواهد شد که بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای یا کارشناسان ذیربط دادگستری رفع نواقص و معایب موجود را تأیید کند. وزیر کشور در ادامه با ارائه توضیحاتی درخصوص رخداد فاجعه پلاسکو، گفت: انتظار می‌رود مجلس شورای اسلامی تسریع در رسیدگی به لایحه مدیریت بحران و حوادث غیرمترقبه و بررسی لایحه بیمه اجباری ساختمان‌ها را در دستور کار قرار دهد.

• اهمیت توجه به یک حادثه ملی

روز گذشته علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی‌ در جریان جلسه علنی پس از استماع گزارش‌، وزیر کشور و شهردار تهران پیرامون حادثه پلاسکو گفت: گزارش‌های ارائه شده این را نشان می‌داد که باید به چه نکات و ابعادی توجه خاص شود که در این میان باید از زحمات آتش‌نشانان، بخش‌های مختلف شهرداری و وزارت بهداشت تشکر کرد. وی سپس با بیان اینکه دولت و به‌ویژه وزیر کشور و شهردار تهران باید به این نکته توجه کنند که اگرچه این حادثه در شهر تهران و در یک خیابان رخ داده است اما این حادثه یک حادثه ملی بوده افزود:

بنابراین باید یک گزارش ملی در این زمینه تهیه شود تا کسی نتواند از آن سوءاستفاده کند. وی تأکید کرد که کمیسیون عمران باید با کمک دیگر کمیسیون‌های مجلس و با استفاده از گزارش وزارت کشور و شهرداری این گزارش ملی را تا یک‌ماه آینده به مجلس ارائه دهد. به گفته لاریجانی سهل‌انگاری‌ها در علت رخداد این حادثه نیز باید مشخص شود.

وی گفت: همانگونه که مشاهده می‌شود و وزیر کشور و شهردار نیز به آن توجه داشتند در همین خیابان جمهوری بافت‌های فرسوده زیادی وجود دارد؛ از‌ همین رو آیا استاندارد ایمنی برای این بافت‌ها وجود دارد و آیا مجری آن مشخص است؟ اگر شهردار تهران عنوان می‌کند که گاهی اختیار لازم را ندارد باید مشخص کنند که در کجا از این اختیار بی‌بهره هستند تا مجلس به آنها کمک کند و اگر هم اختیار دارند باید از آن استفاده کنند تا از وقوع چنین حوادثی جلوگیری شود.

رئیس مجلس گفت: از سوی دیگر من از کمیسیون بودجه نیز درخواست کردم تا اعتباراتی برای آتش‌نشانی درنظر بگیرد که خوشبختانه 100میلیارد تومان برای سال 96بودجه درنظر گرفته شد که این اعتبار جدا از بودجه درنظر گرفته شهرداری است. لاریجانی با بیان اینکه ما نمی‌گوییم در تهران و بعضی از بخش‌ها برج ساخته نشود، افزود: اما باید براساس استاندارد برج ساخته شود؛ باید ساخت و سازها به‌گونه‌ای باشد که دسترسی‌ها برای آن وجود داشته باشد. وی از شورای شهر و شهرداری خواست به این موارد توجه کنند. لاریجانی در پایان اظهار داشت: البته نکته‌ای که آقای قالیباف عنوان کردند که به بافت فرسوده توجه دارند نیز باعث خرسندی است و در برنامه ششم نیز مجلس به آن توجه کرد.