کنترل سد موصل از دست داعشی‌ها خارج و به‌تازگی محاصره آمرلی هم شکسته شد تا حالا نوبت به موج شکست‌های این گروه پس از هفته‌ها جنایت برسد. مهم‌ترین نکته اما در میان وقایع روزهای اخیر شکستن هیبتی است که داعش در همه ماه‌های گذشته تلاش کرده بود از خود ترسیم کند و کم کم خبر فرار داعشی‌ها هم به گوش مردم جهان می‌رسد. عملیات هوایی آمریکا در تمامی پیروزی‌های اخیر معدود بود و در‌واقع هماهنگی و تاکتیک پیدا‌کردن نیروهای مردمی و نظامی عراق باعث شده تا آن همه هیاهوی مردان سیاهپوش داعش به‌تدریج جایش را به خبرهای خوش بازگشت امنیت بدهد.

هر چند در گذشته جنگ‌ها با صدای طبل‌ها شروع می‌شد اما این روزها صدای کلیک است که پیش از شلیک شدن گلوله‌ها در میدان نبرد شنیده می‌شود. مشهور شده که این روزها در میان کابوس بچه‌ها تصویر تروریست‌های داعش مسئله مشترک شده و هر کسی دیگر در جهان بخشی از تصاویر هولناک سر‌بریدن‌ها و اعدام‌های دسته‌جمعی این گروه را دیده است. علت این مسئله را می‌توان به خوبی در رسانه‌ها و فضای مجازی جست‌وجو کرد.

در زمان حمله به موصل، دومین شهر بزرگ عراق ده‌ها هزار سرباز عراقی با شنیدن نام داعش پا به فرار گذاشتند. در‌واقع داعشی‌ها زودتر از میدان نبرد در جنگ روانی پیروز شده بودند و با انتشار داستان‌ها و تصاویر هولناک از خودشان تصویری وحشتناک ساخته بودند. تصرف موصل به همین‌خاطر بیشتر از یک نبرد نظامی یک «کودتای تبلیغاتی» توصیف می‌شود. داعش را تحلیلگران، رسانه‌ای‌ترین گروه تروریستی جهان می‌دانند و به همین‌خاطر این عقیده وجود دارد که در پشت انتشار فیلم‌های خشن، نیروهایی که در عمل بتوانند بجنگند وجود ندارند. داعشی‌ها سعی کرده‌اند بیشتر از آنچه هستند برای مردم جهان فیلم تخیلی و ترسناک از هیبت خود بسازند و کارگردانی کنند.

• نور، صدا، شلیک !

وقتی آمریکا به‌صورت رسمی حملاتش را در عراق برای عقب راندن نیروهای داعش شروع کرد بلافاصله این گروه تروریستی فیلم سر بریدن جیمز فولی، خبرنگار آمریکایی را روی اینترنت فرستاد. هر چند شبکه‌های اجتماعی تلاش کردند که مانع از انتشار این ویدئو به‌خاطر تأثیر‌گذاری بر افکار عمومی شوند اما دیگر همه می‌دانند هیچ‌چیز را در فضای مجازی پس از کلیک نمی‌توان کنترل کرد. در‌واقع نیروهای داعش تلاش داشتند تا یک‌بار دیگر با شیوه خود چهره‌ای خشن از خود به نمایش بگذارند تا بتوانند جلوی همان چند عملیات هوایی معدود آمریکا را هم بگیرند.

این مسئله واقعیت دارد که داعشی‌ها توانسته‌اند در سوریه و عراق تجهیزات نظامی زیادی به‌دست آورند، با کمک برخی کشورهای منطقه حداقل ۲میلیارد دلار پول در جیب‌شان داشته باشند و از گوشه و کنار دنیا نیرو جذب کنند اما بزرگ‌ترین توانمندی این گروه نه توان نظامی آن بلکه تصویر بی‌رحم و خشنی است که از خود به نمایش گذاشته اند.

تروریست‌های داعش از همان ابتدای فعالیت‌های خود به خوبی از رسانه‌ها استفاده کرده‌اند و تاکتیک‌های مختلفی را در جنگ روانی به‌ویژه در فضای مجازی پیاده کرده‌اند. انتشار تصاویر مختلف از کشتارهای دسته جمعی، اعدام‌ها و هزار و یک کار وحشتناک و هولناک دیگر از ابتدا با هدف تأثیرگذاری بر افکار عمومی مردم جهان و منطقه از سوی این گروه صورت گرفت. به همین‌خاطر خیلی‌ها عقیده دارند این گروه بیشتر از آنچه قدرت داشته باشد یک جنجال رسانه‌ای به‌حساب می‌آید.

تروریست‌های داعش حدود یکصد هزار کیلومترمربع، معادل کشور اردن، را در 2 کشور مهم خاورمیانه در کنترل خود گرفته و بین 10 تا 20هزار نیرو دارند اما بدون شک بخش زیادی از پیشروی‌های این گروه بیشتر از آنکه به‌خاطر قدرت نظامی باشد مدیون جنگ روانی و بازی رسانه‌ای است که ترس را در دل مردم جهان انداخته است.

کارشناسان عقیده دارند که داعشی‌ها از روش‌هایی که شرکت‌های بزرگ جهان در بازاریابی به‌خاطر آن میلیون‌ها دلار خرج می‌کنند بهره می‌برند تا بیشتر و بیشتر در رسانه‌ها نامشان شنیده شود. جِی‌ام برگر یک تحلیلگر و کارشناس تروریسم در فضای مجازی، فعالیت‌های داعش را با کارهای کارشناسان برتر بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی جهان مقایسه کرده است.

در میدان نبرد واقعی اما وقایع روزهای اخیر نشان داده که نیروهای نظامی و مردمی درصورت هماهنگی و داشتن تاکتیک مناسب خیلی راحت‌تر از آنچه تصور می‌شود می‌توانند تروریست‌هایی که برای ترساندن مردم نقاب سیاه به‌صورت می‌زنند را به عقب برانند و آنها را فراری دهند. داعشی که تا همین چند روز قبل فقط برای حمله به شهر و منطقه‌ای دیگر فریاد می‌کشید حالا یک به یک مناطق را واگذار می‌کند تا به‌تدریج چهره واقعی آن مشخص شود.

• از جذب نیرو تا جنگ سایبری

داعش در‌واقع اکنون در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی وارد یک بازی موش و گربه شده است. رسانه‌ها و سایت‌های مختلف تلاش می‌کنند تا جلوی سوء‌استفاده تروریست‌های این گروه را بگیرند. داعشی‌ها اما با بسته شدن هر حساب کاربری سراغ بخش جدیدی می‌روند تا بتوانند جنگ روانی خود را ادامه دهند.

داعش احتمالاً بیشترین نیروهای خارجی را دارد و عده‌ زیادی حتی از آمریکا و اروپا جذب این گروه شده‌اند. در‌واقع بخشی از جنجال‌های رسانه‌ای این گروه برای همین جذب نیرو و همچنین دریافت کمک‌های مالی است. با شعارهایی که برای افراط‌گراها جذاب است اکنون برخی از ساکنان کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس پول‌های خود را برای این گروه ارسال می‌کنند.

تروریست‌های داعش در تصاویر خود بیش از حد از عنصر وحشت‌آفرینی استفاده می‌کنند تا نامشان بیشتر از خودشان ترسناک شود. این مسئله اما در بسیاری موارد نتیجه معکوس داشته و قساوت و بیرحمی در بسیج افکار عمومی در جهان علیه این گروه مؤثر بوده است. این روزها با فرار نیروهای داعش اطلاع‌رسانی درباره سوء‌استفاده تروریست‌ها از فضای مجازی هم بیشتر شده است. کاربران در گوشه و کنار جهان حالا در مقابل داعش به کمپین‌هایی مانند#ISISmediablackout (تحریم رسانه‌ای داعش) و #DontShare (به اشتراک نگذارید با هدف مدفون کردن پیام‌ها و ویدئوهای داعش) به میدان نبرد آمده‌اند. شاید داعش زودتر از عراق و سوریه باید زودتر در میدان جنگ رسانه‌ای شکست بخورد.