گروه اقتصادی مشرق -با وجودی که در داخل کشور ظرفیت ساخت واگن‌های مسافری وجود دارد و چند کارخانه نیز در این حوزه فعالند و می‌شود با اندکی حمایت از آنها سبب خودکفایی کشور در این بخش را فراهم کرد، متاسفانه شرکت‌های بهره‌بردار خطوط ریلی، واگن‌های دست دوم خارجی را ترجیح می‌دهند.



گفتنی است ترجیح واگن‌های دست دوم خارجی توسط شرکت‌های بهره‌بردار از آفت‌های اصلی صنعت ریلی در سال‌های گذشته محسوب می‌شود. ضمنا تنها مزیت واگن‌های دست دوم، قیمت پایین تأمین این واگن‌ها نسبت به واگن‌های نو می‌باشد، غافل از اینکه در صورتی که بخواهیم مطابق با استانداردها و شرایط روز، واگن‌های مسافری را بازسازی و بهره‌برداری نماییم، این تنها مزیت نیز از بین می‌رود.



علی رغم سیاست شرکت راه آهن مبنی بر برقی نمودن خطوط و افزایش سرعت سرویسهای مسافری و همچنین اولویت‌های قوانین و اسناد بالادستی کشور مبنی بر توسعه و نوسازی ناوگان مسافری، متاسفانه شرکت‌های بهره‌بردار با انگیزه کاهش هزینه‌های سرمایه گذاری در تأمین ناوگان، نسبت به خرید واگن‌های مسافری دست دوم از خارج کشور اقدام نموده و نهایتاً با بازسازی (در سطح دکوراسیون واگن و حداکثر افزودن سیستمهای صوتی و تصویری) نسبت به جابجایی مسافر در خطوط ریلی کشور اقدام می‌نمایند.



همچنین واردات واگن‌های مسافری دست دوم خارجی در حالیکه حداقل 50 درصد ناوگان مسافری کشور نیاز به بازسازی و تعمیر اساسی دارند با روح قانون نوسازی ناوگان ریلی کشور در تعارض است و قطعاً نوسازی ناوگان مسافری به معنای ورود واگن‌های مسافری دست دوم خارجی نمی باشد.



* مشکلات لاینحل واگن‌های دست دوم



مشکلات و معضلات مربوط به واگن‌های مسافری دست دوم خارجی بر حسب نوع ناوگان و محل بهره‌برداری از آنها متنوع بوده و بایستی همواره به صورت مورد به مورد بصورت جداگانه توسط تیمهای کارشناسی و با تجربه صنعت ریلی از نظر کیفیت طراحی، ساخت و بهره‌برداری مورد مطالعه قرارگیرند.





یکی از مشکلات واردات واگن‌های دست دوم عدم تطابق مشخصات ابعادی و استانداردهای بهره‌برداری این نوع واگن‌ها با شرایط راه آهن ایران است. در اغلب موارد، حتی ابعاد و شرایط بهره‌برداری واگن‌های دست دوم خریداری شده با شرایط راه آهن ایران تطابق ندارد و ممکن است برای بهره‌برداری در زمان بازسازی تغییرات قابل توجهی بر روی سازه فلزی واگن مثل ارتفاع قلاب از سطح ریل انجام شود.



این سطح از تغییرات، استحکام و شرایط ایمنی سیر واگن مسافری را تحت تاثیر قرار می‌دهد که معمولاً پس از تغییرات سازه فلزی واگن، امکان اندازه گیری و محاسبات لازم در خصوص پارامترهای پایداری حرکت و استحکام واگن جهت رعایت استانداردهای لازم وجود ندارد.



همچنین حداکثر سرعت واگن‌های مسافری دست دوم خارجی خریداری شده کمتر از 160 کیلومتر بر ساعت بوده و با توجه به عمر مفید عملکرد آنها، حداکثر سرعت مجاز بهره‌برداری از آنها به کمتر از این سرعت می‌رسد که این سرعت پاسخگوی نیاز آینده راه آهن ایران نمی باشد.



مشکلات زیست محیطی، دیگر عارضه واگن‌های دست دوم خارجی است. معمولاً یکی از شرایطی که در راه آهن‌های اروپایی باعث از سرویس خارج شدن یک واگن مسافری می‌شود، مشکلات زیست محیطی ناشی از بهره‌برداری از آنها می‌باشد، بخشی از این مشکلات ممکن است مربوط به قدیمی بودن تجهیزات و پایین بودن راندمان مصرف انرژی باشد که متاسفانه این موارد با توجه به قیمت انرژی در ایران، در نظر گرفته نمی‌شوند ولی موارد دیگری نیز وجود دارد که بعضاً ممکن است ایجاد آلودگی نموده و منجر به بیماری بهره‌برداران و مسافرین گردد که معمولاً در زمان فروش واگن‌های دست دوم خارجی به این عوامل توجهی نمی شود.



مثلاً یک واگن مسافری دست دوم خریداری شده ممکن است فاقد سیستم توالت بسته باشد و یا در ساخت بعضی از اجزاء و یا دکوراسیون آنها از مواد آزبست و یا سرطانزا استفاده شده باشد.



با توجه به روند رو به رشد صنعت ریلی کشور و اهمیت توسعه این صنعت (از نقطه نظر سرعت)، استفاده از ناوگان ریلی دست دوم سایر کشورها در راه آهن ایران معقول و منطقی به نظر نمی رسد و بعضاً به دلیل عدم برنامه ریزی مناسب توسط متولیان ذیربط و خلاء‌های ایجاد شده در تأمین ناوگان کشور، شرکت‌های بهره‌بردار به جهت کاهش هزینه‌های سرمایه گذاری نسبت به خرید واگن‌های دست دوم خارجی بدون مطالعه عمیق و کارشناسی اقدام نموده که علاوه بر ضربه به چرخه تولید و روند رو به رشد صنعت حمل و نقل ریلی کشور، منابع مالی قابل توجهی را نیز هدر می‌دهند.





بر این اساس، انتظار می رود در راستای حمایت از تولید داخل، روند واردات واگن‌های دست دوم خارجی متوقف شود و با حمایت جدی دولت از تولیدکنندگان داخلی، شاهد خوداتکایی کشور در این بخش باشیم که هم مانع اتلاف منابع ارزی کشور می شود و هم اشتغالزایی را گسترش خواهد داد.