عمده سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران که احتمال می‌دادند مذاکرات هسته‌ای در این دوره به نتیجه برسد، در روزهای اخیر با تزریق نقدینگی جدید موجبات رشد شاخص‌ها را فراهم آورده بودند اما دیروز و همزمان با تمدید زمان مذاکرات، بیشتر سرمایه‌گذاران به فاز احتیاط فرورفتند تا بازار سهام با موجی از صف‌های فروش مواجه شود.

در معاملات دیروز، سه‌شنبه چهارم آذرماه، جوی منفی بر همه صنایع فعال در بازار سهام مسلط شد به‌طوری که شاخص‌ها و نماگرهای بورس و فرابورس با افتی قابل ملاحظه مواجه شدند. در این معاملات، افول ارزش سهام در تمام گروه‌ها به‌خصوص بانک‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، پتروشیمی‌ها، فلزات، مخابرات، شرکت‌های فنی و مهندسی، خودروسازها، معادن و هلدینگ‌ها، در ریزش شاخص‌ها تأثیر‌گذار بود. دیروز شاخص کل بورس با افتی 1208 واحدی به سطح 74740واحد تنزل کرد.

• انتظارات غیرواقع بینانه

در این میان سیدعلی حسینی مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به روند حرکت بورس تهران در روز سه‌شنبه گفت: مذاکرات یکساله‌ای که منجر به توافق برای تمدید شد، رویدادی سازنده بوده و باید به‌عنوان خبری مثبت تلقی شود. او افزود: طی روزهای گذشته برخی از فعالان بازار سرمایه وزن زیادی به اطلاعات بسیار مثبت در تصمیم‌گیری‌های خود دادند و انتظارات دیگر و شاید غیرواقع‌بینانه‌ای داشتند. با توجه به‌وجود ظرفیت‌های متعدد پیدا و پنهان در اقتصاد کشور و کوشش دولتمردان در حل مسائل و ترسیم افقی روشن از آینده، بازار سرمایه به روند طبیعی و متعادل خود در روزها و هفته‌های آینده ادامه خواهد داد.

• سرمایه‌گذاران انتظارات بیشتری داشتند

علی صحرایی معاون بورس اوراق بهادار تهران هم گفت: معمولاً در بازار یکسری از سرمایه‌گذاران به‌طور هیجانی تصمیم می‌گیرند و در صف‌های فروش یا خرید می‌نشینند. او هم تأکید کرد: سرمایه‌گذاران نسبت به مذاکرات روز دوشنبه انتظارات بیشتری داشتند، اما معمولاً برخی سرمایه‌گذاران به‌طور هیجانی تصمیم‌گیری می‌کنند. او افزود: در توافق ژنو ماهانه 400میلیون دلار آزاد می‌شد، اما اکنون دستاورد بهتری برای ایران به‌دست آمده و اینک ماهانه 700میلیون دلار از دارایی‌های ایران آزاد خواهد شد؛ علاوه بر این در توافق قبلی تسهیلاتی برای پتروشیمی‌ها، بانک‌ها و گروه خودرو حاصل شده است.

• نتیجه رفتار هیجانی برخی سهامداران

حسین خزلی خرازی از کارشناسان بازار سرمایه هم با تأکید بر اینکه نه‌تنها اخبار مذاکرات منفی نبود بلکه در برخی زوایا اخبار مثبتی هم منتشر شده است، گفت: اگر نقدینگی داشتم قطعاً در این روزهای بازار خریدار بودم. او با اشاره به اینکه امروز و فردا را برای خرید فرصت استثنایی می‌دانم گفت: بیشتر فعالان بازار انتظار داشتند که یک توافقنامه جامع با جزئیات فنی منتشر شود و رفتار فعلی بازار در نتیجه عکس‌العمل هیجانی فوق‌العاده سهامداران کوتاه‌مدت است که انتظار داشتند تمام مباحث مربوط به مذاکرات به‌طور کلی پایان بپذیرد.

• شرایط حاکم بر بورس گذراست

فردین آقابزرگی مدیرعامل کارگزاری بانک آینده هم گفت:با تکیه بر تجربه سال‌ها فعالیت، قاطعانه می‌گویم شرایط حاکم بر بورس کاملا گذر است. او افزود: تصور همگان این بود که تعلیق و ادامه مذاکرات به نوعی ایجاد تفاهم برای حصول به نتیجه‌ای مشخص بوده و می‌تواند به هدفمند کردن مذاکرات کمک کند اما افزایش انتظارات فعالان و ایجاد تلاطم توسط برخی سوءاستفاده‌کنندگان در روزهای یکشنبه و دوشنبه موجب شد تا نتیجه مذاکرات باب طبع سرمایه‌گذاران نباشد چراکه برخلاف واقعیت، عده‌ای گمان می‌کردند تحریم‌ها یکسره برداشته می‌شود.

• عوامل داخلی و اقتصادی به جای مذاکرات

علی رحمانی مدیرعامل سابق بورس هم، گفت: طی۷‌ماه آینده متغیرهای بازارسرمایه به جای مسائل هسته‌ای، عمدتا تحت‌تأثیر عوامل داخلی و اقتصادی خواهند بود. علی رحمانی با تأکید بر لزوم حفظ نگاه واقع بینانه به مسائل و رویدادها از سوی فعالان بازار، ادامه داد: درصورت ارائه بودجه‌ای مناسب از سوی دولت و رفع ابهامات و ثبات قیمت نفت، وضعیت بازار سرمایه بهتر هم خواهد شد. با این حال به‌دلیل ضعیف شدن موضع طرف آمریکایی، باید منتظر چگونگی حل مسائل از آن طرف بود.

• فشار فروش، مبنای منطقی ندارد

مصطفی بیاتی مدیر صندوق سرمایه‌گذاری آگاه هم درباره افزایش فشار فروش در بازارسهام گفت: فشار فروش فعلی، هیچ مبنای منطقی ندارد و ناشی از رفتار هیجانی خریداران خوش‌بین هفته‌های گذشته است که با خوش‌بینی بیش از حد اقدام به خرید کردند و امروز به‌دلیل برآورده نشدن سطح توقعات و انتظاراتشان در صف‌های فروش ایستاده‌اند. هیچ اتفاق خاصی به معنی منفی و مثبت برای بازار نیفتاده است و فقط شرایط یک سال گذشته به‌مدت 7‌ماه دیگر تمدید شده است پس تحلیل‌ها باید متناسب با شرایط باشد. او گفت: تنها برداشت از ایجاد صف‌های فروش، رفتار هیجانی سهامدارانی است که صرفاً براساس خوش‌بینی بیش از حد بدون حساب و کتاب اقدام به خرید کرده‌اند.

• رفتار هیجانی سهامداران

ولی نادی قمی - مدیرعامل تأمین سرمایه نوین- هم علت افت سنگین بورس را رفتار هیجانی سهامداران دانست و گفت:به اعتقاد من رفتار سهامداران هیجانی بود زیرا اتفاق خاصی در بورس تهران رخ نداده است. او افزود:سهامداران با احتمال مثبت بودن نتیجه مذاکرات هسته‌ای رفتار هیجانی از خود نشان داده و نسبت به خریداری سهام شرکت‌ها اقدام کردند و با تمدید زمان مذاکرات، سهام خریداری شده را فروختند. در این شرایط نباید نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کرد. او تأکیدکرد:البته بخشی از این رفتارها ناشی از غنی نبودن فرهنگ سهامداری بوده و بخش دیگر آن به ساختار اقتصادی و نیز محدودیت‌های موجود در بورس تهران مانند دامنه نوسان و حجم مبنا مربوط است که این عوامل باعث ایجاد صف‌های خرید و فروش در بازار سرمایه می‌شود.

• بازار تحت‌تأثیر جو روانی

بسیاری از کارشناسان معتقدند؛ واکنش فعلی بورس به نتیجه مذاکرات طبیعی و مقطعی بوده و تحت‌تأثیر رفتارهای هیجانی است و به‌زودی فروکش می‌کند زیرا با تمدید مذاکرات هیچ اتفاق منفی خاصی در فضای فعالیت شرکت‌ها رخ نمی‌دهد. کارشناسان معتقدند: همانطور که درصورت دستیابی به توافق جامع هسته‌ای وضع سودآوری صنایع فعال دربورس یکباره بهبود نمی‌یافت، اکنون نیز با تمدید مذاکرات شرایط حاکم بر صنایع مختلف نسبت به گذشته بدتر نمی‌شود. برهمین اساس می‌توان گفت، رفتار هیجانی سهامداران و نزول شاخص‌ها، عمدتا ناشی از برآورده نشدن انتظارات خوش بینانه است.

اما در این بین برخی از فعالان بازار سرمایه هوشمندانه‌تر عمل کردند و نسبت به خرید سهام شرکت‌هایی که از پتانسیل رشد سودآوری و افزایش قیمت سهام برخوردارند، اقدام کردند. شواهد نشان می‌دهد که حرفه‌ای‌های بورس دیروز به معامله سهام شرکت‌هایی همچون تراکتورسازی ایران، گلتاش و مخابرات ایران پرداختند. طبق آمار عملکرد بورس تهران دیروز بازار سهام این دسته از شرکت با حجم معاملاتی مناسب و تقاضای قابل توجه برای خرید و فروش سهام مواجه بود و معاملات سهام مجموعه‌های مذکور کاملا روان انجام می‌شد.