فارس: انسان از آن جهت که صاحب فکر و اندیشه است، می‌خواهد در مورد بسیاری از مطالب پرس‌وجو کرده، چرایی و چگونگی مطالب را دریابد. از جمله مسائلی که فکر انسان را به خود معطوف داشته، مسائل مربوط به «رزق و روزی» انسان و دیگر موجودات است به طوری که همواره در پی آن است تا روزی‌ِ بیشتری به دست آورد.



انسان سؤالات فراوانی را در این مورد در ذهن خود می‌یابد، تا آنجا که اگر بگوییم بعضی از سؤالات به صورت روزانه در بین مردم جریان دارد، سخن به گزاف نگفته‌ایم.



سؤالاتی از این قبیل:



- عوامل مؤثر در افزایش روزی چیست؟ اسباب و علل کاهش روزی کدام است؟



- فلسفه وسعت رزق یک گروه و اندک بودن رزق گروهی دیگر چیست؟



- نقش تلاش و سعی انسان برای به دست آوردن روزی و ارتباط آن با تقدیر روزی چگونه است؟



- آیا دعا در افزایش روزی مؤثر است؟



- تا چه اندازه رزق حلال و حرام در سرنوشت انسان مؤثر است؟



کتاب «رزق و روزی از دیدگاه قرآن و حدیث» اثر علی متین، به سؤالات و دغدغه‌های افراد در خصوص کسب رزق و روزی از دیدگاه قرآن و حدیث پاسخ گفته است که در ادامه می‌خوانید:



تأثیر دعا در فراخ‌ دستی امر مسلمی است، اما دعا در بعضی از اوقات تأثیرش افزون شده و در وسعت رزق و روزی مؤثرتر می‌نماید؛ از جمله آن اوقات، بین طلوعین است که در روایات معصومین (ع) به آن توجه شده است:



حسین بن مسلم می‌گوید: به امام باقر(ع) گفتم جانم فدایت آنها [اهل سنت] می‌گویند: خواب بعد از فجر مکروه است، چرا که روزی‌ها در این وقت تقسیم می‌شود. فقال: الارزاق موظوفة مقسومة، والله فصل یقسمه من طلوع الفجر الی طلوع الشمس، وذلک قوله: «وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِن فَضْلِهِ» ثم قال: وذکرالله بعد طلوع الفجر ابلغ فی طلب الرزق من الضرب فی الارض؛ روزی‌ها معین و تقسیم شده است، و خدای را فضل و زیادتی است که آن را از طلوع فجر تا طلوع خورشید تقسیم می‌کند و این فرموده اوست که: «از خدا فضل او را بخواهید» امام سپس فرمود: ذکر خدا بعد از طلوع فجر در تحصیل روزی مؤثرتر است از سفر کردن و کوشیدن.



در غررالحکم نیز آمده است:



قال علی (ع): الجلوس فی المسجد من بعد طلوع افجر الی حین طلوع الشمس للاشتغال بذکرالله سبحانه، اسرع فی تیسر الرزق من الضرب فی اقطار الارض؛ نشستن در مسجد بعد از طلوع صبح تا وقت طلوع آفتاب از برای مشغول بودن به ذکر خدا - که پاک است - شتابان‌تر است در آسان کردن روزی از حرکت در اطراف زمین؛ یعنی از رفتن به اطراف زمین از برای تجارت.



خواب بین الطلوعین



در روایات و سخنان معصومین (ع) از یک طرف به دعای بین الطلوعین برای جذب روزی، امر شده و آن را مؤثرتر از تلاش دانسته‌اند و از طرف دیگر، انسان‌ها را از خواب بین‌الطلوعین برحذر داشته‌اند، چرا که موجب فقر و نقصان و کاهش رزق و روزی می‌شود:



امام صادق (ع) می‌فرماید:



خواب بامداد نامبارک است، روزی را پس می‌زند، رنگ انسان را زرد می‌کند، رنگ صورت را تغییر داده و زشت می‌کند؛ این، خواب هر فرد بدبخت است، زیرا خدا روزی انسان‌ها را در بین طلوعین (فجر و طلوع آفتاب) تقسیم می‌کند. مبادا، در آن وقت بخوابید.



امام رضا (ع) در ذیل آیه «فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْراً» فرمود: فرشتگان روزی آدمیان را بین طلوع فجر و طلوع آفتاب تقسیم می‌کنند، هر کس در این وقت بخوابد از روزی خود غفلت کرده است.



علامه حسن‌زاده آملی در ذیل این سخن رسول اکرم (ص) که می‌فرماید: «الصبحة تمنع الرزق» می‌گوید: معنی ظاهر آن ظاهر است و باطن آن، این که بامداد هنگام شکار مردم کار است.



از آن‌جا که دعای بین طلوعین موجب جذب روزی می‌شود - که در این زمینه مؤثرتر از تلاش قلمداد شده - طبیعی است که خواب بامداد، انسان را از آن رزقی (فضل الهی) که می‌توانست به واسطه اشتغال به دعا و ذکر بدان دست یابد، محروم می‌کند، پس شاید بتوان گفت از آن‌جا که خواب بامداد با اشتغال به دعا و ذکر منافات دارد و موجب محرومیت انسان از فضل الهی می‌شود، به عنوان یکی از عوامل کاهش رزق به حساب می‌آید.