فیلم‌سازان کشورمان درباره دفاع ملی ۱۲ روزه چه کردند؟

باشگاه خبرنگاران جوان - جنگ تحمیلی ۱۲ روزه ایران و اسرائیل شاید به نسبت سایر جنگ‌هایی که در کشورهای دیگر یا در همین سرزمین خودمان رخ داده، جنگ کوتاه مدتی بود؛ اما درباره همین ۱۲ روز می‌توان اندازه چندین سال حرف زد، کتاب نوشت و فیلم ساخت.

یکی از مسئولیت‌های اهالی فرهنگ و هنر یک کشور، استفاده از اتفاقات واقعی و مستند آن سرزمین برای دست‌مایه قراردادن آثار فرهنگی - هنری است. تولید یک اثر با الهام گرفتن از اتفاقات واقعی، اقدامی علیه فراموشی است. علیه فراموشی هم برای بازماندگان هم برای آیندگان. چنانکه امروز با گذشت ۴۰ سال از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران هنوز فیلم‌هایی مثل آژانس شیشه‌ای، از کرخه تا راین، لیلی با من است، باشو غریبه کوچک، دوئل، بوی پیراهن یوسف و نمونه اخیرش اخراجی‌ها… دیده می‌شوند و در ذهن‌ها باقی ماندند.

فراخوان‌هایی با موضوع ساخت فیلم و سریال درباره جنگ ۱۲ روزه

بنیاد سینمایی فارابی به عنوان یکی از اصلی‌ترین نهادهای سینمایی کشور، اندکی پس از آتش‌بس، یک فراخوان عمومی با موضوع مشارکت در ساخت فیلم با موضوع «جنگ تحمیلی ۱۲ روزه» منتشر کرد و در آن فراخوان از همه علاقه‌مندان به حوزه سینما دعوت کرد که ایده‌های خود را که مرتبط با جنگ ۱۲ روزه است ثبت کنند. ۲۸ مردادماه جلسه ارزیابی و غربالگری ایده‌ها در بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد و بنیاد سینمایی فارابی نیز پس از بررسی فهرست عوامل پشت و مقابل دوربین، جدول برآورد هزینه‌ها، جدول زمان‌بندی تولید و دیگر شرکای سرمایه‌گذار در هر اثر و سایر موارد موردنیاز، متناسب با منابع خود، نسبت به مشارکت در آثار معرفی شده اقدام خواهد کرد. در سومین یا چهارمین روز جنگ ۱۲ روزه دفتر فیلمنامه صداوسیما فراخوانی منتشر و از نویسندگان و طراحان فیلمنامه دعوت کرد که ایده‌های تلویزیونی خود را مطرح کنند.

محمدرحیم لیوانی، مدیر دفتر فیلمنامه صداوسیما در این باره گفت: در این فراخوان از هنرمندان خواسته شد تا ایده‌ها و طرح‌های خود را در قالب‌های متنوعی از جمله سریال، مینی‌سریال، فیلم بلند و تله‌فیلم ارائه دهند. تاکنون بیش از ۱۵ طرح قابل‌توجه دریافت شده که چند مورد از آنها وارد مرحله بررسی اولیه شده‌اند. وی افزود: در جلسه‌ای که به‌تازگی برای ارزیابی آثار مربوط به جنگ ۱۲ روزه برگزار شده، آثار خوبی در حوزه مینی‌سریال و تله‌فیلم مورد توجه قرار گرفته‌اند و تاکید اصلی، بر روایت‌های مستند، مردمی و واقع‌گرایانه است؛ روایت‌هایی که از دل تجربه‌های مستقیم مردم بیرون آمده و به واقعیت نزدیک‌اند. لیوانی ضمن ابراز امیدواری نسبت به آینده تولیدات نمایشی رسانه ملی، اعلام کرد که همچنان پذیرای طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه در زمینه جنگ ۱۲ روزه خواهد بود و روند حمایت از آثار فاخر و متعهد با قدرت ادامه پیدا خواهد کرد.

چه کسانی برای ساخت فیلم آستین بالا زدند؟

حدود سه ماه از جنگ ۱۲ روزه گذشته و به مرور زمان اخباری مبنی بر آغاز فعالیت فیلمسازان و نویسندگان منتشر می‌شود و به نظر می‌رسد کم‌کم تنور تولید آثار فرهنگی، هنری مربوط به این جنگ در حال داغ‌شدن است، اگر چه هنوز خروجی قابل‌تاملی از این اتفاق جز چند مستند تلویزیونی که بیشتر روایتگر یک اتفاق بود و هنر در آن نقش خاصی نداشت، منتشر نشده و طبیعی هم است که یک اثر پخته و حسابی به این زودی‌ها آماده نشود. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به آثاری که مرتبط با جنگ ۱۲ روزه در حال نوشته شدن یا ساخته شدن هستند.

«ماجرای نیم شب» مهدویان

اگر قرار باشد از میان لیست افرادی که در حال کارکردن درباره جنگ ۱۲ روزه هستند، چشم‌انتظار خروجی کار یک نفر باشیم، احتمالاً آن یک نفر محمدحسین مهدویان است. او که پیش از این هم با ساخت فیلم‌هایی چون ایستاده در غبار، ماجرای نیمروز، درخت گردو و لاتاری در حوزه روایت‌های جنگ و دفاع مقدس کار کرده حالا قرار است با فیلم «ماجرای نیم شب» روایتی تازه و واقعی از جنگ ۱۲ روزه نمایش دهد. بر اساس اخبار منتشر شده مرتبط با این فیلم، «ماجرای نیمه‌شب» بر پایه یک اتفاق کاملاً واقعی نوشته شده است؛ ماجرایی که در مقابل بیمارستان حضرت فاطمه (س)، در منطقه یوسف‌آباد تهران رخ داده، همان بمبی که منفجر نمی‌شود و در بستر جنگ ۱۲ روزه معنا پیدا می‌کند. فیلم‌برداری این اثر به‌تازگی تمام شد. فیلمنامه «ماجرای نیم شب» را مهدی یزدانی خرم و اعظم بهروز نوشتند و حبیب والی‌نژاد تهیه‌کنندگی آن را به عهده دارد.

در برخی اخبار نام این فیلم «نیم شب» ذکر شده است.

«پاپا» هادی محمدپور

اما به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد نخستین مجوز فیلم سینمایی مرتبط با جنگ ۱۲ روزه، به فیلم «پاپا» به کارگردانی هادی محمدپور و تهیه کنندگی مهدی اکبری داده شده است. فیلمبرداری این فیلم قرار بود از نیمه شهریورماه آغاز شود.

هادی محمدپور، کارگردان «پاپا» هم درباره روند شکل‌گیری این فیلم توضیح داد: قرار بود بعد از جشنواره چهل و یکم فجر، فیلمی به نام «پاپا» را که در اصطلاح در حوزه پدافند هوایی منطقه پروازممنوع است به تهیه‌کنندگی اباذر جوکار بسازیم که به علت مشغله کاری که دارد و همزمان پروژه دیگری را آغاز کرده بود، این کار به تعویق افتاد. در جلسه جشنواره مقاومت که این کار را ارائه می‌کردیم، مهدی اکبری با من صحبت می‌کرد و گفت البته نه کلیت قصه که بخشی از قصه را دوست داشتند و می‌توانیم با هم همکاری داشته باشیم. این ارتباط حفظ شد و صحبت‌ها انجام و نظرات پیاده می‌شد تا اینکه به جنگ ۱۲ روزه خوردیم. آنچه آقای اکبری پیشنهاد داد، این بود که اگر خمیرمایه قصه‌مان همین جنگ ۱۲ روزه باشد، خیلی خوب می‌شود پروژه را از آب درآورد. به خاطر همین، تصمیم گرفتیم اتفاقات ۱۲ روزه جنگ را در فیلم‌نامه پیاده کنیم و نقش پدافند هوایی ارتش و نیروی هوایی و دیگر ارگان‌ها و سپاه پاسداران و مردم که همگی در این ۱۲ روز دست به دست هم داده بودند را بتوانیم به تصویر بکشیم. وی افزود: در تمام فیلم‌های دفاع مقدسی که عموماً ما دیدیم شاید به تعداد انگشتان یک دست باشد فیلم‌هایی که در حوزه پدافند یا ارتش به طور خاص ساخته شده است. به همین دلیل به این سمت آوردیم که جنگ ۱۲ روزه را در آن بگنجانیم با رعایت اینکه فضای اجتماعی، اتحاد مردم - هر چند که برخی از مردم که احیاناً نقدهایی داشتند و نقدهایشان هم به‌جا بوده، منتها نحوه گویش آن به‌نوعی تند بوده را در قصه فیلم خواهیم داشت و ۷۰ درصد اثر را قاعدتاً به سمت نقش پررنگ پدافند می‌بریم که قطعاً مردم از آن مطلع نیستند و اطلاعات کافی و وافی در مورد زحمات و ایثارگری‌ها و قامت بلند پدافند ارتش در این ایام نداشتند و مطمئناً منتظر هستند که ببینند. وظیفه ما در رسانه در همه اوضاع، اطلاع‌رسانی است از جمله این بخش که در مورد آن کمتر کار شده است.

انیمیشن «بچه‌های جنگ»

«بچه‌های جنگ» نخستین انیمیشن بلند سینمایی درباره حمله ۱۲ روزه اخیر رژیم صهیونیستی به ایران است. اثری که می‌کوشد از زاویه دید کودکان، مخاطب جهانی را با واقعیت تلخ تجاوز و درعین‌حال امید، مقاومت و همبستگی مردم ایران آشنا کند. این پروژه بخشی از چشم‌انداز کارخانه مهوا در تولید آثار خلاقانه، معناگرا و بین‌المللی است. با مروری به فعالیت‌های فیلمسازان در حوزه جنگ ۱۲ روزه می‌بینیم که بازار ساخت مستند در این باره نسبت به سایر ژانرها داغ‌تر است و تعداد ساخت مستند با موضوع این جنگ نسبت به سایر ژانرها بیشتر است.

بازار داغ ساخت مستند درباره جنگ ۱۲ روزه

«تهران تل‌آویو» به کارگردانی میکائیل دیانی، تهیه‌کنندگی و اجرای سیدعلی صدری‌نیا را شاید بتوان اولین تجربه تصویری از جنگ ۱۲ روزه دانست که از قاب تلویزیون به نمایش گذاشته شد. این مستند که محصول مشترک سازمان هنری رسانه‌ای اوج و استودیو ۲۲ است از شبکه دو سیما پخش شد. دیانی درباره فرآیند ساخت این مستند گفت: از ابتدا تصمیم گرفتیم به جای تمرکز بر خط مقدم، روایت‌هایی از پشت جبهه، اتحاد مردمی و فعالیت گروه‌ها و نهادهای امدادی را محور قرار دهیم؛ هدف «تهران تل‌آویو» تنها ثبت تصاویر نبوده است، بلکه هدف انتقال بینشی عمیق‌تر و ایجاد نوعی آگاهی برای مواجهه جامعه با بحران‌های احتمالی مشابه در آینده بود. یکی از دشوارترین بخش‌های پروژه، سرعت بالای تحولات در طول جنگ و ضرورت همراهی مستند با این تغییرات بود. تدوین همزمان با تصویربرداری انجام می‌شد؛ لازم بود لحظه‌به‌لحظه با رویدادها پیش برویم تا مستند از فضای واقعی عقب نماند. همین موضوع کار را بسیار پیچیده و پرفشار می‌کرد. مجموعه مستند «ستاره شد» با روایت‌هایی کم‌تر شنیده‌شده از زنان قهرمان جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، از دیگر آثار مستندی بود که از تلویزیون پخش شد. راوی این مجموعه الهام چرخنده است.

در فصل اول این مجموعه که در پنج قسمت تولید و از شبکه دو سیما پخش شد، کارگردان سراغ چهره‌هایی رفته که قهرمانانه ایستادند و درخشیدند؛ از پرستاران و خبرنگاران زن گرفته تا تطهیرکنندگان، امدادگران هلال‌احمر و مادران و خواهران شهدا.

«ستاره شد» بر پایه تصاویر آرشیوی، روایت‌های میدانی و ساختاری ژورنالیستی تولید شده و تلاش دارد تصویری متفاوت از نقش اجتماعی زنان ایران در مقابله با جنگ رسانه‌ای، روایت‌سازی دروغ و حملات روانی دشمن به تصویر بکشد. این مجموعه مستند، به نویسندگی و کارگردانی سیدرضا منتظری ساخته شده و محمدرضا امامقلی، تهیه‌کننده آن است. فصل دوم این مستند نیز هم‌اکنون در دست تولید قرار دارد.

هفت مستند مرکز هنری رسانه‌ای «نهضت»

معاونت مستند نهضت هم تاکنون چهار مجموعه مستند کوتاه با عناوین «مرز پرگهر»، «جان وطن»، «ایران حسین» و «پاره‌های تن ایران» را تولید کرده است که این آثار از شبکه‌های مختلف سیما و در رسانه‌های خبری رسمی و غیررسمی پخش شده‌اند.

علاوه بر این، مستند نیمه‌بلند «صدای ملت ایران» که به حمله ناجوانمردانه رژیم صهیونیستی به ساختمان صداوسیما می‌پردازد، در مراحل پایانی تولید قرار دارد. همچنین، مستند نیمه‌بلند «فردای جنگ» و «خیانت گروسی» نیز از دیگر آثار مستند مرکز هنری رسانه‌ای نهضت است که به‌زودی به روی آنتن تلویزیون می‌رود.

«خیانت گروسی» نیز روایتی از خیانت‌های گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و «فردای جنگ» داستان حس و حال یک پدر در هنگام وقوع جنگ و نگرانی‌های او از آینده خانواده و کشورش است، در ادامه او با مراجعه به کارشناسان سعی می‌کند تصویر واقع‌بینانه‌تری را به دست آورد. فیلم کوتاه «روزی روزگاری» به کارگردانی محمدمهدی محمدحسنی و تهیه‌کنندگی مهدیه غلامحسینی با موضوع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه هم‌نام اثر دیگری است که درباره این موضوع ساخته شده و در حال حاضر، آماده نمایش است. «روزی روزگاری»، داستان جوان طلبه‌ای است که در روزهای جنگ ۱۲ روزه تهران را ترک نکرده است و...

این فیلم کوتاه، به نویسندگی مهتاب ابراهیمی و محصول باشگاه فیلم اشراق از معاونت فضای مجازی هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است که در مدت‌زمان پنج دقیقه برای پویش «وطن به روایت من» ساخته شده است. حالا باید منتظر ماند و دید که از میان این فیلم و مستندهای ساخته شده چه تعدادشان ماندگار می‌شوند؟ آیا هنوز می‌توان امید داشت که فیلم‌سازانی امثال حاتمی‌کیا ظهور کنند و آثار ماندگاری چون آژانس شیشه‌ای و بوی پیراهن یوسف خلق کنند؟!

منبع: مهر