ترامپ با مذاکره با ایران نتانیاهو را غافلگیر کرد

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی تبار - دونالد ترامپ ابتدائا به‌طور غیرمنتظره اعلام کرد که مذاکرات مستقیم با ایران در روز شنبه برگزار خواهد شد؛ این اعلام در حضور نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در دفتر بیضی انجام شد. نتانیاهو که همواره خواهان اقدام نظامی آمریکا علیه ایران بوده، در لحظه اعلام ترامپ، چهره‌ای نگران داشت. به گزارش امریکن کانورسیشن، این اقدام ترامپ در حالی صورت می‌گیرد که او از مدت‌ها قبل تمایل خود به گفت‌وگو با تهران درباره برنامه هسته‌ای‌اش را نشان داده بود. حتی در ماه مارس نامه‌ای به رهبر ایران فرستاده و علاقه‌اش را به توافق ابراز کرده بود.

همزمان با این تمایل دیپلماتیک، ترامپ تهدیدهای جنگی نیز مطرح کرده است. برخی تحلیلگران می‌گویند که این تهدیدها ممکن است تنش را بیشتر کرده و در نهایت منجر به درگیری شوند اگر ایران واکنش نشان دهد و ترامپ در موضعی گیر بیفتد.

وزیر خارجه ایران تأیید کرده که مذاکراتی با آمریکا در عمان در جریان است، اما آن‌ها را غیرمستقیم دانسته است. با این حال، آغاز هر گونه گفت‌وگو میان واشنگتن و تهران، به‌ویژه در شرایطی که اسرائیل تلاش می‌کند آمریکا را به حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران ترغیب کند، خود گامی مهم برای کاهش تنش‌هاست.

مسئله اصلی در مذاکرات، اهداف واقعی آمریکاست: آیا هدف صرفاً محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران با نظام راستی‌آزمایی است، یا خواسته‌هایی مانند مدل لیبی مطرح است که به معنای انهدام کامل برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران خواهد بود؟ در حالت دوم، توافقی در کار نخواهد بود.

حتی در صورت هدف‌گذاری محدودتر، دستیابی به توافق دشوار است. ایران اکنون اورانیوم با غنای شصت درصد دارد، تجهیزات پیشرفته‌تر نصب کرده و همکاری‌اش با آژانس را کاهش داده است. بازگشت به توافق قبلی، نیازمند اعتمادسازی دوباره و تعهد جدی آمریکا به پایبندی به توافق است.

از دید تهران، لغو تحریم‌ها باید واقعی و پایدار باشد. ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، نسبت به اعتماد به واشنگتن محتاط‌تر شده و پیشرفت‌های هسته‌ای‌اش را اهرم فشار خود می‌داند.

اگر توافقی حاصل شود، ایده‌آل آن است که سنا نیز آن را تصویب کند تا رؤسای جمهور بعدی نتوانند به‌راحتی از آن خارج شوند. اما با تسلط جمهوری‌خواهان بر سنا، این موضوع پیچیده خواهد بود، به‌ویژه اگر دموکرات‌ها هم در آینده رویکردی تندتر در پیش بگیرند.

ترامپ ممکن است در صورت تأخیر در پیشرفت مذاکرات، از مسیر دیپلماسی دلسرد شده یا به تهدیدات بازگردد. در این صورت، نقش نئوکان‌هایی چون مایکل والتز در سیاست‌گذاری ایران پررنگ‌تر خواهد شد.

هدایت مذاکرات فعلاً به استیو ویتکوف سپرده شده، فردی عمل‌گرا و مورد اعتماد ترامپ، نه تندروهایی چون والتز یا روبیو. اما ویتکوف تجربه تخصصی در موضوعات پیچیده‌ای چون ایران، روسیه یا فلسطین ندارد و در برابر دیپلمات‌های کارآزموده‌ای مانند تخت‌روانچی، کار سختی پیش رو دارد.

نتانیاهو نیز با مطرح‌کردن مدل لیبی برای ایران، عملاً به‌دنبال شکست مذاکرات است. اما گزارش امریکن کانورسیشن اشاره دارد که اعلام مذاکرات در حضور او نشان می‌دهد ترامپ تمایلی به تبعیت کامل از اسرائیل ندارد. اگر آمریکا بتواند اسرائیل را از دخالت بازدارد، تمرکز بر دیپلماسی با ایران ممکن خواهد شد.

از منظر این رسانه امریکایی راهکار میان‌مدت می‌تواند یک توافق موقت باشد که در ازای کاهش بخشی از تحریم‌ها، ایران سطح غنی‌سازی را ثابت نگه دارد. این گام، حسن‌نیت دوطرف را افزایش داده و زمان لازم برای رسیدن به توافقی کامل‌تر را فراهم می‌کند؛ راهی که بسیاری آن را ضروری می‌دانند.