رها، کاریکاتوری از درماندگی اجتماعی

باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین کربلایی طاهر - محدثه کارخانه منتقد سینما درمورد فیلم‌ سینمایی رها با بازی شهاب حسینی گفت: در این اثر، ناتورالیسم و جبر محیطی بر فضای داستان حاکم است؛ به‌گونه‌ای که شخصیت‌ها، علی‌رغم تمام تلاش‌هایشان، در مسیر سرنوشتی از پیش تعیین‌شده گرفتار می‌شوند و امکان تغییر آن را ندارند. فیلم، جهانی را به تصویر می‌کشد که در آن، افراد در چرخه‌ای از بدبختی و فلاکت سرگردانند و تقدیر، بی‌رحمانه بر آنها حکم می‌راند. 

او در ادامه گفت: در فیلم «رها»، پدری نادان و درمانده را می‌بینیم که هرچه تلاش می‌کند، بیش از پیش خانواده‌اش را به ورطه نابودی می‌کشاند. شخصیت پدر در سراسر فیلم در معرض تحقیر و سرخوردگی قرار دارد.

وی افزود:  هرچند نویسنده سعی کرده است با نمایش حمایت فرزندان از او، تصویری متعادل ارائه دهد، اما در مقابل، همسرش به او هیچ امیدی ندارد و در جمع خانوادگی او را تحقیر و بی‌اعتبار می‌کند. این نگاه به شخصیت پدر تنها به یک مورد محدود نمی‌شود، بلکه تمام پدران فیلم به‌گونه‌ای ضعیف و نادان تصویر شده‌اند. حتی پدر دختر ثروتمند نیز شخصیتی منفعل و ساده‌لوح دارد. در مجموع، تمام شخصیت‌های فیلم در وضعیت انفعال قرار دارند مثلا مادر، که تنها در تحقیر همسرش نقش دارد و هیچ کنش خاصی از خود نشان نمی‌دهد. پدر، که با خرید و تعمیر وسایل دست دوم، در نهایت به سرخوردگی بیشتری دچار می‌شود. پسر خانواده، که بیکار و منفعل است، اما در پایان فیلم، به‌طور ناگهانی و غیرمنتظره گره اصلی داستان را باز می‌کند.

کارخانه در ادامه درمورد فیلمنامه «رها» گفت: فیلمنامه این اثر، از ضعف‌های اساسی رنج می‌برد. روابط علی و معلولی در آن به‌درستی شکل نگرفته و منطق داستان دچار تناقض‌های آشکار است. از جمله موارد قابل‌تأمل: یک لپ‌تاپ به محور اصلی داستان تبدیل می‌شود و یک شیء ساده، سرنوشت شخصیت‌ها را به ورطه‌ای تراژیک می‌کشاند. این امر، غیرمنطقی و دور از واقعیت به نظر می‌رسد. دختر خانواده حاضر نیست از دوستش پول قرض بگیرد، و هیچ‌یک از اعضای خانواده نیز به فکر گرفتن وام یا کمک مالی از نزدیکانشان نیستند. همه‌چیز تنها در سطح دیالوگ‌ها باقی می‌ماند. سرنوشت دختر ثروتمند مشخص نمی‌شود؛ اگر او از کما بیرون آمده باشد، مرگ «رها» بیهوده به نظر می‌رسد.

این منتقد درمورد نقش آفرینی ها عنوان‌کرد: شهاب حسینی در این فیلم، بازی یکدست و روانی ارائه نمی‌دهد. نقش‌آفرینی او ترکیبی از بازی‌هایش در «جدایی نادر از سیمین» و «حوض نقاشی» است. لحن و بیان بازیگر نقش دختر، که تجربه بازیگری ندارد، آزاردهنده و نامتناسب با فضای فیلم است، به‌گونه‌ای که حتی پس از مرگ او، مخاطب حس همدلی یا تأثری خاصی تجربه نمی‌کند.

او در ادامه گفت: نحوه نمایش پلیس در فیلم، غیرمنطقی و سؤال‌برانگیز است. پلیس در ماجرای لپ‌تاپ خانواده ثروتمند با تمام توان وارد عمل می‌شود، اما در برابر مشکل مشابهی که برای خانواده فقیر رخ می‌دهد، کاملاً منفعل و بی‌تفاوت است. در سکانسی که پلیس دختر فقیر را در تونل گرفتار می‌بیند، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. همچنین، در صحنه درگیری میان پسر ثروتمند و توحید (پدر فقیر)، پلیس تنها نظاره‌گر است و هیچ اقدامی نمی‌کند. در مجموع، عملکرد پلیس در فیلم بیش از حد ملایم و غیرواقع‌گرایانه به تصویر کشیده شده است.

کارخانه افزود: فیلم «رها» شباهت‌های بسیاری به «انگل» (Parasite) دارد. هرچه بحران‌ها در داستان شدت می‌گیرد، این شباهت بیشتر به چشم می‌آید. مانند فیلم «انگل»، در «رها» نیز دو خانواده از طبقات اجتماعی متفاوت در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند و در نهایت، خانواده فرودست بیش از پیش در بدبختی فرو می‌رود.

او‌ در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از لحظات بحث‌برانگیز فیلم، دیالوگی است که در آن شهاب حسینی هنگام خرید قهوه‌ساز و ماشین ریش‌تراش دست دوم، با افتخار اعلام می‌کند: «ببین، ساخت آمریکاست!» این صحنه، تصویری آرمانی از محصولات خارجی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که شخصیت اصلی، حاضر است برای اجناس دست دوم خارجی هزینه کند، اما محصول ایرانی را انتخاب نکند. جالب آنکه، تمام بدبختی او نیز ناشی از همین خرید‌های بی‌فکرانه است.

این‌ منتقد در پایان اظهار داشت: در نتیجه باید گفت «رها» فیلمی است که تلاش دارد تصویری واقع‌گرایانه از مسائل اجتماعی ارائه دهد، اما ضعف در فیلمنامه، شخصیت‌پردازی‌های سطحی، بازی‌های ناهماهنگ، تناقض‌های منطقی، و تقلید آشکار از آثار موفق سینمای جهان، مانع از دستیابی آن به یک روایت منسجم و تأثیرگذار شده است.