خداحافظی با عوارض مسکن‌های شیمیایی؛ مادران بخوانند

پس‌دردهای زایمانی از مشکلات رایجی هستند که پس از تولد نوزاد به‌صورت انقباضات رحمی بروز می‌کنند. این انقباضات در نتیجه ترشح هورمون‌هایی مانند اکسیتوسین و پروستاگلاندین ایجاد می‌شوند. شدت این درد در زنان مختلف متفاوت است و معمولاً در مادران چندزا بیشتر احساس می‌شود. در بیشتر موارد، دردها تا سه روز پس از زایمان کاهش می‌یابند اما گاهی تا یک هفته نیز ادامه دارند. عواملی مانند سن، وضعیت اقتصادی و اجتماعی، نوع زایمان و حتی ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند شدت این درد را تغییر دهند. دردهای پس از زایمان نه تنها باعث خستگی و بی‌قراری می‌شوند بلکه بر توانایی مادر در مراقبت از نوزاد، برقراری پیوند عاطفی، تغذیه و خواب او نیز تأثیر می‌گذارند. به همین دلیل، یافتن روش‌های ایمن و مؤثر برای کاهش این درد اهمیت زیادی دارد.

درمان‌های مختلفی برای این نوع درد به کار می‌روند؛ از داروهای شیمیایی مانند ایبوپروفن و استامینوفن گرفته تا روش‌های غیر دارویی مثل ماساژ، طب سوزنی و رایحه‌درمانی. اما داروهای شیمیایی گاهی عوارضی مانند تهوع، خواب‌آلودگی یا مشکلات گوارشی دارند. در سال‌های اخیر، تمایل به استفاده از گیاهان دارویی افزایش یافته است. یکی از این گیاهان، سنبل‌الطیب است که به‌دلیل خاصیت آرام‌بخش و ضد انقباضی خود شناخته می‌شود. این گیاه با ترکیبات فعالی چون اسید والرنیک و فالون‌ها، می‌تواند دردهای عضلانی را کاهش دهد و سیستم عصبی را آرام کند. پژوهش‌های گذشته نیز نشان داده‌اند که ترکیبات مشابه در گیاهانی مانند بابونه، زعفران و انیسون باعث کاهش دردهای قاعدگی و زایمانی می‌شوند.

ماهرخ دولتیان، استاد گروه مامایی و بهداشت باروری در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، همراه با سه همکار خود و همکاری دانشگاه آزاد اسلامی کرج، در همین زمینه تحقیقی بالینی را برای بررسی اثر کپسول سنبل‌الطیب بر شدت درد پس از زایمان انجام داده‌اند. این پژوهش در قالب یک کارآزمایی بالینی تصادفی و سه‌سوکور طراحی شد؛ یعنی نه مادران، نه پژوهشگران و نه تحلیل‌گران داده نمی‌دانستند چه کسی داروی واقعی و چه کسی دارونما دریافت کرده است.

در این مطالعه، هفتاد مادر که به‌تازگی زایمان کرده بودند به دو گروه تقسیم شدند. گروه نخست هر هشت ساعت یک کپسول مفنامیک اسید ۲۵۰ میلی‌گرمی به همراه یک کپسول ۵۰۰ میلی‌گرمی سنبل‌الطیب دریافت کردند. گروه دوم نیز همان مفنامیک اسید را همراه با کپسول دارونما مصرف کردند. شدت درد در هر دو گروه نیم ساعت، یک ساعت و دو ساعت پس از مصرف دارو اندازه‌گیری شد. داده‌ها با نرم‌افزار آماری تحلیل گردید تا مشخص شود آیا تفاوت معنی‌داری میان دو گروه وجود دارد یا خیر.

نتایج نشان دادند که شدت درد در مادرانی که سنبل‌الطیب مصرف کرده بودند، به‌طور چشمگیری کمتر از گروه دیگر بود. این کاهش درد در طول زمان ادامه داشت و تفاوت بین دو گروه از نظر آماری معنادار گزارش شد. به بیان ساده، افزودن سنبل‌الطیب به درمان دارویی معمول باعث کاهش محسوس پس‌درد زایمان شد.

پژوهشگران نتیجه گرفتند که ترکیب سنبل‌الطیب با مفنامیک اسید می‌تواند در کاهش درد پس از زایمان مؤثر باشد. این یافته، راهی طبیعی‌تر و کم‌عارضه‌تر برای تسکین دردهای پس از زایمان پیش روی مادران قرار می‌دهد. در واقع، ترکیبات موجود در ریشه سنبل‌الطیب با اثر بر عضلات صاف بدن و کاهش انقباضات رحمی، باعث تسکین درد می‌شوند.

از نظر علمی، مواد فعالی مانند اسید والرنیک در این گیاه با مهار انقباضات سلولی و کاهش تولید مواد شیمیایی دردزا در بدن، تأثیر ضد درد خود را نشان می‌دهند. همچنین ترکیباتی به نام فالون‌ها با تأثیر بر گیرنده‌های عصبی مغز و کنترل پیام‌های درد، به کاهش احساس درد کمک می‌کنند. به همین دلیل است که این گیاه نه تنها در آرام‌سازی بدن بلکه در کنترل دردهای عضلانی و رحمی نیز مؤثر است.

نتایج این پژوهش که در «مجله علمی زنان، مامایی و نازایی ایران» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد منتشر شده‌اند، با مطالعات مشابه درباره گیاهان دیگری مانند بابونه، انیسون و زنجبیل نیز همسو بود. این گیاهان به‌دلیل داشتن ترکیبات مشابه، اثرات ضد درد قابل توجهی دارند. برای مثال، در یک مطالعه پیشین، گیاه انیسون نسبت به مفنامیک اسید تأثیر بیشتری در کاهش درد پس از زایمان نشان داده بود. مقایسه این یافته‌ها نشان می‌دهد که گیاهان دارویی می‌توانند جایگزین مناسبی برای داروهای شیمیایی در مدیریت دردهای پس از زایمان باشند، به‌ویژه برای مادرانی که نگران عوارض داروهای رایج هستند.

پژوهش حاضر با طراحی دقیق و کنترل متغیرهای مختلف انجام شده است، هرچند پژوهشگران به محدودیت‌هایی مانند تفاوت آستانه درد در افراد و کوتاه بودن زمان پیگیری اشاره کرده‌اند. آنان پیشنهاد کرده‌اند در مطالعات آینده، اثر سنبل‌الطیب به‌تنهایی بررسی و دوره پیگیری طولانی‌تر شود تا تأثیر واقعی آن در روزهای پس از زایمان روشن‌تر گردد.

منبع: ایسنا